Η Γκιτάντζαλι Σρι επιλέγει να γράψει στο πρωτότυπο στη δική της γλώσσα (χίντι) της παρ΄ ότι έχει σφαιρική γνώση γεγονότων για να δώσει έναν πολύ προσωπικό χαρακτήρα σε αυτό το βιβλίο. Προσπαθεί να εξιστορήσει όσα συνέβησαν και παράλληλα στο μυαλό και τη ψυχή της ξαναγράφει την ιστορία όπως πιθανώς θα ήθελε να είναι. Η Μαμά, η πρωταγωνίστρια κάνει μικρές καθημερινές, διαδοχικές επαναστάσεις, σεβόμενη την ύπαρξή της και θέλοντας να συμβάλλει στην μεγάλη αλλαγή. Αναζητεί έναν κόσμο για τον οποίο κάπου έχει διαβάσει ή απλά έχει ονειρευτεί. Είναι αποφασισμένη να διεκδικήσει και να αφιερώσει τη ζωή της σε αυτό.
Μπορεί πίσω από τα συμβάντα να βρίσκεται συνεχώς ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, ωστόσο η δημιουργός εστιάζει στον ψυχολογικό αντίκτυπο που έχουν στους ίδιους τους ανθρώπους οι αποφάσεις των ηγεσιών που προκαλούν ανείπωτη θλίψη. Σε αυτά τα δαιδαλώδη μονοπάτια που αποφασίζει να εξερευνήσει η αφήγηση ο παράγοντας άνθρωπος τίθεται στο κέντρο της. Μία διαρκής εσωτερική πάλη που στόχος είναι να οδηγήσει μέσα από μία βαθιά απελευθερωτική διαδικασία στη λύτρωση. Ο αναγνώστης είναι πιθανό να βρεθεί για λίγες σελίδες σε σύγχυση, αλλά σαν σύγχρονες σειρήνες οι γραμμές θα τον μαγέψουν και θα τον ταξιδέψουν στην ουσία.
Mία επιστροφή σε ένα παρελθόν που έχει προκαλέσει μία σειρά από τραύματα δεν μπορεί να είναι να είναι μία ανώδυνη υπόθεση. Όποιος τολμάει να μπει σε αυτή διαδικασία γνωρίζει πολύ καλά τις συνέπειες και επιθυμεί να γνωρίσει την ιστορία σε βάθος, να συμπληρώσει τα κενά του και γιατί όχι να τη γράψει ξανά. Μία τέτοια περίπτωση συναντάμε γεμάτη θάρρος και καλώς νοούμενο θράσος. Αρκετές στιγμές φαίνεται να έχει άγνοια κινδύνου, αλλά είναι η στοχοπροσήλωση τόσο μεγάλο διακύβευμα που το ρίσκο έρχεται ως φυσικό επακόλουθο και ως κάτι φυσιολογικό τελικά αντιλαμβανόμενοι την μεγάλη εικόνα.
Σε αυτά τα άγνωστα μονοπάτια η Μαμά έχει όλους εμάς συνοδοιπόρους και συνταξιδιώτες. Μας γνωρίζει μέσα από τις λέξεις της εκατοντάδες ονόματα. Έχει αναφορές από σημαίνουσες προσωπικότητες μέχρι “καρικατούρες”. Η καθεμιά έχει τη δική της σημασία και αρκετές βαθύτερη σημασιολογική έννοια που αναλύεται είτε επί τόπου, είτε στην πορεία. Η Γκιτάντζαλι Σρι μας προσκαλεί να ανακαλύψουμε έναν κόσμο, μας φωνάζει δίχως να κραυγάζει. Δε θέλει να προκαλέσει τον οίκτο και τη λύπησή μας, αλλά το ειλικρινές ενδιαφέρον και το κερδίζει με τη γραφή της.
Υφαίνεται ένα σκηνικό που φαντάζει οξύμωρο στην ανάγνωσή του. Οι έννοιες αποκτούν εδώ καινούρια και απρόβλεπτα νοήματα. Είναι όμως η δική της πραγματικότητα, των ανθρώπων της και αρκετών συμπατριωτών της. Όταν αποφασίζεις να πάρεις το ρίσκο και να διερευνήσεις εξονυχιστικά όσα διαλύουν τη ψυχοσύνθεσή σου, τότε γνωρίζεις εκ προοιμίου πως δύο είναι οι δρόμοι: η λύτρωση ή η απόλυτη καταστροφή. Όσο όμως μοιρολατρικά αποδέχεται τα λίγα που σε αφήνουν να ζήσεις, τόσο οι πληγές έρχονται και θυμίζουν το παρελθόν, ειδικά τα βράδια.
Το παράδοξο που δείχνει και την μαεστρία της δημιουργίας είναι το γεγονός ότι ενώ μιλάμε για ένα βιβλίο πόνου στο τέλος του αφήνει ως επιμύθιο ένα αισιόδοξο μήνυμα. Από μόνο του αυτό υποδηλώνει αστείρευτη δύναμη και ψυχικό σθένος. Ένα έργο – εξομολόγηση για την πατρίδα και τη γυναίκα. Μία παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές και μία αφορμή για οικουμενικό διάλογο. Αυτός είναι ο “Τάφος πάνω στην Άμμο”. Tόσο απλός και συγχρόνως τόσο σύνθετος που δε σε αφήνει παρά μόνο στο τελείωμά του να ανασάνεις!
✼ ✼ ✼
«Ένα λαμπρό μυθιστόρημα για την Ινδία και τον Διαχωρισμό, του οποίου το σαγηνευτικό μπρίο και η βαθιά ενσυναίσθηση συνυφαίνουν νιότη και γήρας, αρσενικό και θηλυκό, οικογένεια και έθνος σε ένα καλειδοσκοπικό όλον […].
Ένα ασύλληπτα απολαυστικό και απίστευτα παιγνιώδες βιβλίο […]. Κατορθώνει να διαχειριστεί θέματα πάρα πολύ σοβαρά –το πένθος, την απώλεια, τον θάνατο– και μέσα από αυτά να συνθέσει μια απολύτως συναρπαστική χορωδία, σχεδόν ένα πανδαιμόνιο, από φωνές […].
Το Τάφος στην άμμο είναι ένα έργο εξαιρετικά διασκεδαστικό και εξαιρετικά αστείο».
Φρανκ Γουίν, πρόεδρος της επιτροπής του Διεθνούς Βραβείου Booker 2022
