Μία ομάδα κοινωνικοπολιτικών αναλυτών με την επιμέλεια του Δημήτρη Χριστόπουλου και τη συνδρομή της ξεκάθαρης οπτικής του Κωστή Παπαϊωάννου ιχνηλατούν και ανιχνεύουν βαθύτατα με διεισδυτική ματιά την πενηντάχρονη διαδρομή της Μεταπολίτευσης. Με κεκτημένα κι απώλειες, με συνέχεια και ανατροπές, με οράματα και χαμένες προσδοκίες, με ανατάσεις (1974, 1981, 2015) και επώδυνους συμβιβασμούς. Όλοι οι μελετητητές -ερευνητές εκφράζουν στις σελίδες του βιβλίου και φυσικά στη συνολική τους διαδρομή την υπαρξιακή τους αγωνία για τις αντοχές και τις δυστοπικές προοπτικές της.

Τα πρώτα δειλά βήματα της καχεκτικής κι ελεγχόμενης μετεμφυλιακής Δημοκρατίας με τα φωτεινά σημάδια του 60΄κατακερματίζονται από το “πισωγύρισμα” της δικτατορίας, για να φτάσουμε στο 1974 με ένα προωθημένο Δημοκρατικό Σύνταγμα για μία ισχυρή κοινωνία που γεννά αισιοδοξία με ενίσχυση των δικαιωμάτων κι ελευθεριών, χαλαρή εισοδηματική πολιτική, δωρεάν παιδεία, υψηλή υγειονομική προστασία και ιδιοκατοίκηση. Από το 1990 εμφανίζονται σημάδια κόπωσης και φαινόμενα σπατάλης. Από το 2000 όμως ξεκινάει μία νέα εποχή. Το κοινό νόμισμα αλλάζει μέσα σε ένα βράδυ τις ισορροπίες. Οι όροι οικονομική πειθαρχία και μείωση κοινωνικών δαπανών γίνονται σταθερά μέρος μίας καινούριας πραγματικότητας που ξημερώνει. Κοντά στο 2008 οι πρώτοι έμπειροι οικονομολόγοι αντιλαμβάνονται για πρώτη φορά πως είναι αρκετά πιθανό τα παιδιά που έχουν γεννηθεί μετά το 1985 να ζήσουν χειρότερα από τους γονείς.

Η επόμενη δεκαετία βρίσκει τη μεσαία και μικρομεσαία τάξη να δοκιμάζονται από τα σκληρά, αμετακίνητα ευρωπαϊκά κέντρα με δύο αποτυχημένα “προγράμματα στήριξης” και τη λαϊκή ανάταση – έκρηξη του 2012 που οδήγησε στην αλλαγή του 2015 με τη φωνή του περήφανου “ΟΧΙ” που παρά τη σκληρή διαπραγμάτευση δεν απέφερε τα αναμενόμενα και τελικά οδήγησε στη συνθηκολόγηση και το 3ο μνημόνιο. Στο καλοκαίρι του 2015 μοιάζει να απλώνεται η λέξη “ΗΤΤΑ” και σταδιακά η παραίτηση. Τα κινήματα αποδυναμώνονται, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ χάνει τη γείωσή της στην κοινωνία και με την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη αρχίζει ουσιαστικά η αντίστροφη μέτρηση για την επιστροφή της επτάψυχης Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία.

Σήμερα υπάρχει όσον αφορά τους οικονομικούς δείκτες μία ανάπτυξη που συνδυάζεται όμως με τον υψηλό πληθωρισμό και την άνευ προηγουμένου ακρίβεια. Αποτέλεσμα η αύξηση των ανισοτήτων που μετά την πανδημία εντείνονται σε παγκόσμια κλίμακα. Το ζήτημα είναι κατά πόσο μπορούν να υπάρξουν τα θεσμικά αντίβαρα που θα δώσουν την αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς. Υπάρχει τόσο μεγάλη σύγχυση εξαιτίας της υπέρμετρα κατευθυνόμενης, μονόπλευρης, πρωτοφανούς για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα παρα-πληροφόρησης που πλέον τα πάντα κρέμονται σε μία κλωστή.

Το χειρότερο είναι πως δίνεται το δικαίωμα ευθείας αμφισβήτησης (και) της Δικαιοσύνης. Η επιλογή των ανώτατων οργάνων, η επιλεκτική αντιμετώπιση, οι επιτηδευμένες καθυστερήσεις, το αλαζονικό ύφος φέρνουν αποστροφή της πλειοψηφίας. Μπορεί η καταδίκη της Χρυσής Αυγής να έδωσε μία ανάσα, ωστόσο υποκλοπές, Τέμπη, ευθύνες υπουργών παραμένουν στην ουρά της “γραφειοκρατίας” και θολώνουν το μήνυμα. Συνολικά παρουσιάζεται μία παραδοξότητα και για την πλατιά μάζα δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός των Εξουσιών βάσει Συντάγματος. Από την ατομική ευθύνη της πανδημίας στη συλλογική των Τεμπών και στις ευρωπαϊκές παρεμβάσεις για το Κράτος Δικαίου που αντιμετωπίζονται ως ευχολόγια.

Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο έρχεται η άνοδος της Ακροδεξιάς που δίνει διέξοδο απελπισίας με τον λαϊκισμό σε όσους αναζητούν την ελπίδα μίας δήθεν ανατροπής αγνοώντας μείζονα θέματα της εποχής όπως οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και το “θαύμα” της τεχνητής νοημοσύνης. Οι κίνδυνοι τονίζονται, τα ένστικτα κυριαρχούν όταν οι άνθρωποι μετατρέπονται σε ζώα που έχουν έναν και μόνο στόχο, την επιβίωση. Η επικράτηση αυτής της ατζέντας και της πολιτικής αρχιτεκτονικής που συνεπάγεται αυτής καθιστά τις διεκδικήσεις ακόμα δυσκολότερες σε ένα ασαφές περιβάλλον που θυμίζει κινούμενη άμμο.

Τρεις δηλώσεις δίνουν τροφή για σκέψη. Η κα. Διαμαντοπούλου είχε πει «όλοι ξέραμε πως μπορεί να χρεοκοπήσουμε», ο κος Αλογοσκούφης ως Υπουργός Οικονομικών το 2008 «η οικονομία είναι θωρακισμένη» και ο Αλέξης Τσίπρας «η εντιμότερη διακυβέρνηση ήταν του 2015-2019 δεν έμεινε ούτε ένας λεκές». Μέσα από το ταξίδι στον χρόνο και τα γεγονότα οι συγγραφείς συνειδητοποιούν πως ο δρόμος είναι μακρύς κι επίπονος. Ως επιμύθιο με φόντο το παρόν και το μέλλον μένει πως απαιτείται δημοκρατική αφύπνιση της κοινωνίας με συνένωση – σύνθεση δυνάμεων για τα κλυδωνιζόμενα επίμαχα ουσιαστικά ζητήματα των καιρών μας.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Πρόκειται για ένα εγχείρημα συλλογικής προσπάθειας και έρευνας. Σε αυτό συναντάμε κείμενα των Χριστίνα Κουλούρη, Λουδουβίκου Κωτσονόπουλου, Θεοδότας Νάντσου, Κωστή Παπαϊωάννου, Κατερίνας Παπανικολάου, Κλειώς Παπαπαντολέων, Δημήτρη Σιδέρη, Έλενας – Όλγας Χρηστίδη και Δημήτρη Χριστόπουλου. Άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους καθηγητές Πανεπιστημίου που καθημερινά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων και προσπαθούν να αφουγκραστούν τον παλμό του παρόντος και να προτείνουν λύσεις με φόντο τα πολύ σημαντικά διακυβεύματα της εποχής μας.