Οι Θανάσης Λάλας και Σταμάτης Κωνσταντινίδης επιλέγουν να μας γνωρίσουν την προσωπικότητα του Θουκυδίδη. Επιλέγουν συνειδητά  ένα χρονικό αντίστροφο άλμα. Προσπαθούν να μας φωτίζουν τις πτυχές της προσωπικότητας του, την εποχή του, την ανθρώπινη φύση και τι προηγήθηκε στην Αθήνα πριν το χάος του Πελοποννησιακού πολέμου. Γίνεται θέλοντας και μη μία γέφυρα με τα βιβλία για τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.

Όσον αφορά το συγγραφικό δίδυμο η μέθοδός τους, η στρατηγική τους αν θέλετε προσέγγιση στηρίζεται σε ανάλογη τακτική με τα ίδια σταθερά και απόλυτα πετυχημένα υλικά που είδαμε και στα προηγούμενα βιβλία. Βαθιά έρευνα, γνώση του μεγέθους – κύρους του Θουκυδίδη και ταυτόχρονα της εποχής που αναδεικνύεται. Εύστοχες και καίριες, άμεσες, φιλικές, τολμηρές προσωπικές και γενικότερες ερωτήσεις που ανακαλύπτουν αλήθειες και γεγονότα. Το έργο του άλλωστε αγγίζει με το δικό του τρόπο το σημερινό σύγχρονο κόσμο και στέλνει τα μηνύματα για τη διαχρονική πορεία του ανθρώπου μέχρι το παρόν. 

Ο Θουκυδίδης συνδέει την προηγούμενη εποχή με τη δίνη του πολέμου, που έρχεται ως συνέχεια του μεγαλείου του Χρυσού Αιώνα του Περικλέους. Ένας διαχρονικός ιστορικός, προφητικός διορατικός, καταφέρνει η μελέτη – συζήτηση μαζί του να αποτελέσει μία σύγχρονη προσέγγιση της πολιτικής, κοινωνικής, ανθρώπινης φύσης του τότε 2500 χρόνια μακριά από το σήμερα, το αγγίζει και μας δείχνει μία διαδρομή με φόντο το μέλλον. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Θουκυδίδης έζησε την κλασική εποχή ακόμα, κάτι σαν το big bang της διανόησης, του στοχασμού, της Δημοκρατίας που άνοιξε το δρόμο για την επανάσταση του πνεύματος που ακολούθησε τον τέταρτο αιώνα πΧ. Ο Θουκυδίδης από τη μεριά του εισάγει, συλλαμβάνει, υλοποιεί την ιστορία ως επιστήμη. Με επιμονή, συστηματικά, κοπιαστικά, διακριβωμένα με όπλο του την έρευνα. Η μέθοδός του, δηλαδή αυτή της ιστορικής αιτιότητας βασίζεται στην αναζήτηση βαθύτερων αιτίων με οργανωμένη μελέτη στηριζόμενη στις δημηγορίες (αγορεύσεις στην εκκλησία του δήμου) και μαρτυρίες. Έχοντας εντρυφήσει, βιώσει, παρατηρήσει τα γεγονότα με κριτικό πνεύμα, αυστηρά αμερόληπτη ματιά περνάει την ιστορία από το όριο του μύθου στο γραπτό ιστορικό λόγο, με πολιτικό ρεαλισμό. Πάντα με ορθό λόγο, δίχως να τον παρασύρει το συναίσθημα και με την παράθεση των απόψεων όλων των πλευρών κρατώντας ίσες αποστάσεις. Αυτή είναι η υποχρέωση του ιστορικού, να φωτίσει την αλήθεια και να δείξει μέσα από τις αντιπαραθέσεις – αγορεύσεις στην αγορά του δήμου τι πραγματικά συνέβαινε και πώς οι αποφάσεις επηρέασαν την πόλη κράτος;  

Η ιστορία του Θουκυδίδη συμπυκνώνει σκέψεις, πολιτικό στοχασμό, αυστηρή προσωπική, διαπιστωμένη παρατήρηση με φόντο τον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης.  

Ένας διανοούμενος αυτού του μεγέθους γνωρίζει το παρελθόν, “διαβάζει” το παρόν και προβλέπει το μέλλον. Πώς όμως το καταφέρνει αυτό; Η σχέση του με την ιστορία ήταν πάντα ερωτική, δηλαδή είχε ως κύριο χαρακτηριστικό το πάθος, τον ενθουσιασμό, την επιμονή, ταυτόχρονα όμως είχε την ικανότητα να έχει ανεπηρέαστη ματιά πάνω σε αυτό που ερευνεί.  

“Ο Θουκυδίδης, Αθηναίος, κατέγραψε αυτόν τον πόλεμο, αρχίζοντας αμέσως από την έναρξή του, επειδή είχε την πεποίθηση ότι θα ήταν μεγάλος και πιο αξιοσημείωτος από τους προηγούμενους, κρίνοντας από την ακμή των δυνάμεων που συμμετείχαν. Και έγινα συγγραφέας εξαιτίας της εξορίας μου από την πατρίδα, παρακολουθώντας τις ενέργειες και των δύο πλευρών, και κυρίως των Λακεδαιμονίων, λόγω της μακράς παραμονής μου ανάμεσά τους.” 

Μέσα από την κουβέντα που γίνεται στο βιβλίο φαίνεται πόσο επίκαιρο είναι το περιεχόμενό του και πόσο χρήσιμο για τον αναγνώστη που καθώς διαβάζει αποκωδικοποιεί  όσα ειπώθηκαν τόσα χρόνια πριν, έχουν χαρακτήρα οικουμενικό κι αγγίζουν την εποχή μας. Επικεντρωνόμαστε στους βασικούς θεματικούς άξονες της συζήτησης και της μεγαλειώδους σκέψης του Θουκυδίδη. Ο λόγος του διαπιστώνουμε πως παραμένει πειστικός, επίκαιρος και γίνεται πυξίδα όσον αφορά τον προσανατολισμό μας, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προάγοντας τη σκέψη απέναντι στην αγκυλωμένη σημερινή επικρατούσα πραγματικότητα και αντίληψη. 

Σημαντική έννοια για το έργο αποτελεί ο πόλεμος, που συνδέεται με την εξουσία και οι συνέπειές του είναι τρομερές. Ζητούμενο λοιπόν είναι η πρόληψη, η αποτροπή, να μην φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Για τον Θουκυδίδη ο πόλεμος παραμένει ο μεγαλύτερος δάσκαλος της βίας, της δίψας, του μίσους, της επέκτασης της εξουσίας. Θολώνει τα όρια δίκαιου και άδικου μέσα σε ένα περιβάλλον συγκρούσεων. Τα αίτια αφορούν κυρίως την ανταγωνιστική ανθρώπινη φύση που διαταράσσει τις ισορροπίες κι όσον αφορά τις αφορμές ήταν και παραμένουν στο χρόνο ίδιες πάντα προσχηματικές, συχνά αστήρικτες και αφορούν δήθεν υπονομεύσεις, παραβιάσεις συνθηκών ειρήνης και άλλα τέτοια που απλά γίνονται το σπίρτο που σκορπάει τη φωτιά. 

Ένας ακόμα συσχετισμός που γίνεται μέσα στο βιβλίο αφορά τις πανίσχυρες δυνάμεις, τις ηγετικές δυνάμεις της εποχής, Αθήνα και Σπάρτη που είχαν πολλές συμμάχους, πόλεις-κράτη, κάτι σαν δορυφόρους που τις ακολουθούσαν. Απόλυτη αντιστοιχία βλέπουμε μέσα στον 20αιώνα αιώνα με το ΝΑΤΟ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τη Ρωσία. Η ματιά του Θουκυδίδη παραμένει αυστηρή, αδέκαστη και σκληρή τόσο για τους Σπαρτιάτες όσο και για τους Αθηναίους.Τονίζει την έλλειψη συμβιβαστικής πρότασης που οδήγησε στο χάος, διακόπτοντας την ισορροπία τρόμου, που με τα δεδομένα της μετέπειτα εποχής θυμίζει τον Ψυχρό πόλεμο Ρωσίας – Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και τον σημερινό των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα. 

Συμπέρασμα είναι ότι οι ισχυροί προσπαθούν να επιβάλουν το δίκιο τους εις βάρος των αδυνάτων. Ο τρόπος που επιβάλλει ο καθένας το δίκαιό του διαφέρει κατά περίπτωση και από εποχή σε εποχή. Έτσι σημαντική είναι η γλώσσα του πολέμου κάθε φορά αλλάζει. Λέξεις και νοήματα αλλοιώνονται. Ακόμα αναιρούνται ηθικοί φραγμοί και εγκλήματα βαφτίζονται ως αναγκαιότητες για χάρη του πολέμου και της επικράτησης. Η φρίκη της βίας μετατρέπεται σε ανδρεία. η σύνεση σε δειλία και η τιμιότητα σε ντροπή.  

Οι συνομιλητές του καταφέρνουν να μας γνωρίσουν, να μας προβληματίσουν, να αναδείξουν τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η διορατικότητα πιστοποιεί τη χαρισματική οπτική του Θουκυδίδη, καθώς προβλέπει με απόλυτη ευστοχία και σαφήνεια τα γεγονότα. Θα ήταν άλλος ο κόσμος μας αν είχαμε ακούσει τον Θουκυδίδη; Ο σπουδαίος ιστορικός υποστήριζε πως η “τύχη ου ξυλαμβάνει τοις αθύμοις”, δηλαδή η τύχη πηγαίνει με τους τολμηρούς κι όχι με όσους μεμψιμοιρούν. Η οξυδέρκειά του όμως τον έκανε να θέτει τα όρια και τις διαχωριστικές γραμμές εκεί που πρέπει. 

➸ ΙΝΦΟ:Το “Πίνοντας καφέ με τον Θουκυδίδη”, των Θανάση Λάλα και Σταμάτη Κωνσταντινίδη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.