Κάτι τέτοιο, λοιπόν, συμβαίνει και στη Λογοτεχνία με τις λεγόμενες ιστορίες flash fiction, με τις ιστορίες αστραπή, με τις ιστορίες που, πριν καλά καλά αρχίσουν, έχουν ήδη τελειώσει, και λες: μα καλά, αυτό ήταν όλο; Ναι, φίλε μου Αναγνώστη, αυτό ήταν όλο! Ο Βάνο και ο Νίκο του γεωργιανού Έρλομ Αχβλεντιάνι ανήκουν σε αυτήν ακριβώς την περίπτωση. Δεκαπέντε μικρές ιστορίες συν μία εισαγωγική -και ατιτλοφόρητη- από τον συγγραφέα. Σε αυτήν, όμως, την πρώτη εισαγωγική ιστορία μαθαίνουμε ότι οι ιστορίες που θα ακολουθήσουν είναι προϊόν Ονείρου. Μάλιστα…

Έχετε ξυπνήσει ποτέ μέσα στη νύχτα επηρεασμένοι από ένα κομματάκι, από ένα «ψίχουλο» ονείρου αλλά χωρίς να είστε σε θέση να θυμηθείτε ολόκληρο το όνειρο; Χωρίς να θυμάστε ούτε πώς ξεκίνησε το όνειρο αλλά ούτε και πώς τελείωσε εάν, ασφαλώς, υποθέσουμε ότι ένα όνειρο τελειώνει; Ε, κάτι τέτοιο ακριβώς συμβαίνει και με τις εν λόγω σύντομες ιστορίες.

Όσο σύντομες κι αν είναι, όμως, οι ιστορίες αυτού του τύπου, δεν παύουν να είναι ιστορίες· ή ακόμα καλύτερα θραύσματα ιστοριών που, κατά κανόνα, εστιάζουν σε μία και μόνο μία εικόνα, ιστορίες που όχι μόνο ξεκινούν in medias res αλλά και που παραμένουν «μετέωρες». Και αυτά τα θραύσματα των ιστοριών, καλούμαστε τώρα εμείς οι αναγνώστες να τα «ανασυνθέσουμε», να τα «εντάξουμε» σε μία ευρύτερη ιστορία· που θα πει να γίνουμε, τρόπον τινά, αυτόνομοι και ετεροχρονισμένοι συνδημιουργοί της.

Ο Βάνο και ο Νίκο, ως άλλος Βλαδίμηρος και Εστραγκόν ή ως άλλος Κλοβ και Χαμ (ήρωες από τα έργα του Μπέκετ Περιμένοντας τον Γκοντό και Το τέλος του παιχνιδιού αντίστοιχα) περιφέρονται, περπατούν ή μένουν ακίνητοι, μιλούν δήθεν περί ανέμων και υδάτων, ακροβατούν γύρω από την όποια εκδοχή της ύπαρξής τους υποκρύπτεται σε κάθε ιστορία. Η σχέση τους δεν είναι σχέση. Είναι σχέσεις. Σε πληθυντικό αριθμό· πράγμα που μάλλον ισχύει σε κάθε ουσιαστική, που θα πει καθοριστική, σχέση. Δεν είμαστε ένας.

«Και βγήκαμε για να δούμε τα αστέρια ξανά» γράφει κάπου ο Δάντης στην Κόλαση· και αυτή η φράση -καθόλου τυχαία προφανώς- είναι η μοναδική φράση άλλου συγγραφέα που χρησιμοποιεί ο Αχβλεντιάνι πριν την έναρξη μιας από τις ιστορίες του βιβλίου, της ιστορίας με τον τίτλο Ο Βάνο στο όνειρο του Νίκο. Αυτοί οι δύο τύποι, σε όλες τις ιστορίες, ακόμη κι όταν μιλούν για πράγματα ρεαλιστικά, απτά, καθημερινά, είναι σαν να ονειροπολούν· σαν να κινούνται μέσα σε όνειρο. Σαν να είναι εκτός τόπου και χρόνου. Ενώ δεν είναι.

Δεν ξέρω να πω με ακρίβεια τι ακριβώς είναι αυτά τα δύο όντα. Αλλά και τι σημασία έχει άλλωστε, ειδικά στη Λογοτεχνία, η εμμονή (μας) με τους χαρακτηρισμούς και τις ετικέτες; Αυτά τα δύο όντα δεν είναι Τίποτα. Δηλαδή είναι τα Πάντα. Είναι -μάλλον- οι αποχρώσεις του Καλού και του Κακού με την τελική θαρρώ νίκη του Καλού. Και είναι, οπωσδήποτε, και ιστορίες περί Αυτογνωσίας. Κι όσο κι αν αυτή είναι μια πράγματι «ταλαιπωρημένη» λέξη, δεν παύει να είναι το ύπατο ανθρώπινο ζητούμενο. Αυτογνωσία που πλειστάκις δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μέσα από τη σχέση μας με τον Άλλον. Αντιπροσωπευτικότατο επ’ αυτού παράδειγμα κατ’ εμέ είναι οι παρακάτω λέξεις από την ιστορία Ο Βάνο και οι επτά Νίκο.

«Μια μέρα, ο Βάνο πήγε και κάθισε κάτω από μια μεγάλη βελανιδιά και σκέφτηκε: Τίνος είμαι; Νομίζω πως δεν είμαι του πρώτου Νίκο. Ούτε του δεύτερου Νίκο νομίζω πως είμαι, του τρίτου Νίκο ούτε κατά διάνοια, μήπως είμαι του τέταρτου Νίκο; Όχι! Του πέμπτου; Όχι! Για τον έβδομο Νίκο δεν είμαι και τόσο σίγουρος και άρα πώς γίνεται να είμαι του έκτου;» (σ.46)

Συν τοις άλλοις, νομίζω πως οι ιστορίες αυτές θα μπορούσαν να είναι η χαρά του ηθοποιού για το θέατρο και/ή το σινεμά. Χίλιοι δυο πιθανοί αυτοσχεδιασμοί που μπορούν να οδηγήσουν στην απόλυτη κωμωδία ή στο απόλυτο δακρύβρεχτο δράμα.  Το 1999, ο Ούγγρος σκηνοθέτης, Peter Mesarosh, κυκλοφόρησε μια ταινία, το Stupid Orange Tree, βασισμένη στις «παράλογες δράσεις» του Βάνο και του Νίκο. Και πολύ αργότερα, ο Robert Sturua κατέθεσε, βασισμένος στο έργο του Αχβλεντιάνι, μια παράσταση σχεδόν φιλοσοφική για τα «οξύμωρα» εκείνα νήματα που μπορούν εντέλει να συνδέονται μεταξύ τους και να μετουσιώνουν τη ζωή σε Βίο.

Και κάτι τελευταίο αλλά καθόλου «τελευταίο». Ένα πολύ θλιβερό τελευταίο που δεν είναι καθόλου «τελευταίο»: Η πρωτότυπη γλώσσα του βιβλίου είναι «η μικρούλα γεωργιανή γλώσσα». Κι όσο σκέφτομαι τι θησαυροί μπορεί να υπάρχουν κρυμμένοι σε αυτές τις «άσημες μικρούλες γλώσσες» με πιάνει κυριολεκτικά ΤΡΕΛΑ. Μια Τρέλα σχεδόν κανονική.

Διαβάστε αυτό το «μικρό» βιβλίο που πρώτη φορά μεταφράζεται στα ελληνικά. Και δώστε χώρο στον Βάνο και τον Νίκο να σας παρασύρουν στους ατελείωτους «καβγάδες» τους· αφήστε που το Διάβασμα δεν βγαίνει ποτέ σε κακό.

➸ ΙΝΦΟ: Ο Βάνο και ο Νίκο, του Έρλομ Αχβλεντιάνι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, 2024.