Ο ορισμός της πλατφόρμας αφορά ένα λειτουργικό σύστημα διαδικτυακής περιήγησης που κάποιο λογισμικό πρόγραμμα εκτελείται με τη συνδρομή και την αρχιτεκτονική της κατάλληλης τεχνολογικής υποδομής με κληροδοτημένες εφαρμογές που διαρκώς διευρύνονται, ενισχύονται, επιταχύνουν και τείνουν να έχουν την ικανότητα επιλογής. Παγκόσμιοι κολοσσοί διαχειρίζονται ένα προϊόν που φαντάζει άυλο και είναι τα δεδομένα μας. Τα καρπώνονται δωρεάν και τα πωλούν ως έναν σύγχρονο θησαυρό. 

Σε αυτό το βιβλίο των εκδόσεων Τόπος ο Νικ Σέρνιτσκ σημειώνει αρκετά ενδιαφέρονται στοιχεία παρατηρώντας τον μετασχηματισμό της της ψηφιακής οικονομίας. Η σχέση πλατφόρμας – καπιταλισμού είναι δυναμική. Παρά τις αντιφάσεις και τους κλονισμούς αλληλοεπηρεάζονται και η συμπόρευσή τους είναι αναγκαστική, έχοντας ωστόσο πάντα ταξικό πρόσημο. Στόχος αμφότερων είναι η κερδοφορία, η εμπορευματοποίηση και ταυτόχρονα προκύπτει μία βίαιη μετάβαση στις συνθήκες εργασίας. Ο διακεκριμένος επιστήμονας χαρτογραφεί τη σύγχρονη εποχή, το βασικό πλαίσιο λειτουργίας της, τις τάσεις που αναπτύσσονται, τις αναδυόμενες νέες ψηφιακές εταιρείες και χαμένη ιδιωτικότητα με τα κράτη να είναι πια αδύναμα να εξασφαλίσουν τον έλεγχο αυτής της κατάστασης. 

Επίκαιρο και προφητικό, αν αναλογιστεί κανείς πως η πρώτη του έκδοση έγινε το 2017. Η Ευρώπη προσπαθεί να επιβάλλει ένα πλαίσιο συγκράτησης, ένα ανάχωμα, αλλά οι εξελίξεις τη ξεπερνούν και σε μία χρονιά εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν υπάρχει η πολυτέλεια να εφαρμοστούν κοινοί νόμοι που θα αφορούν για παράδειγμα την επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στην ανάλυση επιμένει να τονίζει ως αφετηρία το 1970, καθώς όλες οι αλλαγές στον χρόνο έχουν την αξία τους και οδηγούν βήμα βήμα στο παρόν. Δεν έγινε ξαφνικά ένα σοκ και ο κόσμος άλλαξε συθέμελα. Οι εξελίξεις για τους πλέον παρατηρητικούς είχαν συγκεκριμένη αλληλουχία και συνέχεια τα τελευταία 50 χρόνια.

Στη θεώρηση των πραγμάτων για τον συγγραφέα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το τρίπτυχο λειτουργίας του καπιταλισμού (εργαζόμενοι, χρήστες, καταναλωτές). Μπορούν οι έξυπνες πόλεις, οι καινοτομίες στην εργασία, οι ρηξικέλευθες αλλαγές στις επιχειρήσεις κι οι ευέλικτες κυβερνήσεις να συνεργαστούν και να λειτουργήσουν προς όφελος των πολλών; Την ίδια στιγμή περιγράφεται όμως ένα ακραία ανταγωνιστικό πλαίσιο. Στην ανελέητη μάχη των κολοσσών επιστρατεύονται αισθητήρες, τσιπ και ανιχνευτές για μείωση του εργατικούς κόστους, της κατανάλωσης ενέργειας και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Από το 2000 κι ειδικότερα μετά την κρίση του 2008 οι πανίσχυροι “παίχτες” επιδίδονται σε ένα αγώνα δίχως αύριο προκειμένου να συγκεντρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα από τους χρήστες τους. Αυτό είναι το κλειδί, αφενός για να τα πουλήσουν κι αφετέρου προκειμένου να μπορούν οι ίδιοι να δημιουργούν συνθήκη επιθυμίας στα μέλη που χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους. Το κόστος μειώνεται και τα υπερκέρδη τους φέρνουν σε θέση ισχύος. Ειδικότερα μετά την πανδημία του 2020 αυτό γίνεται σαφές ποικιλότροπα σε όλα τα επίπεδα κι ο πλούτος τους τρομάζει.

Η λογική και το τοπίο της διαφήμισης μέσα σε λίγα χρόνια αλλάζει σε βαθμό που δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Τα κινητά τηλέφωνα μετατρέπονται σε υπολογιστές και συνεχώς ο κάθε χρήστης-καταναλωτής βρίσκεται μπροστά σε μία νέα πρόκληση αγοράς προϊόντος ή υπηρεσίας. Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα πλατφορμών που κυριαρχούν στο χώρο τους είναι το Spotify. Έσβησε ουσιαστικά τα cd, τις κασέτες και έχει ό,τι μπορεί να αναζητήσει ένας χρήστης που λατρεύει τη μουσική. 

Τι γίνεται τώρα;

Η κοινωνία φάνηκε απροετοίμαστη να δεχθεί αυτήν την “επίθεση” και η αίσθηση που επικρατεί είναι πως τρέχει πίσω από τις εξελίξεις, μην μπορώντας να παρουσιάσει πειστική εναλλακτική. Η επιδείνωση του ταξικού διαχωρισμού έχει πάρει πορεία χωρίς επιστροφή. Καμία ριζοσπαστική πολιτική δε δίνει διέξοδο, πλέον δε πείθουν ούτε τους ρομαντικούς. Οι πλατφόρμες έχουν κυριαρχήσει στην καρδιά του προβλήματος. Μοναδική χαραμάδα “σωτηρίας” φαίνεται να υπάρχει στην αντίληψη και πάλι των “δυνατών” σχετικά με το που οδηγούνται οι εξελίξεις. Μπορεί αυτή η εμπορευματοποίηση να συνδυαστεί με την οικολογική ευαισθητοποίηση και την κατανομή του πλούτου με τρόπο που θα μειώσει τις ανισότητες; Σε αυτά τα κομβικά ερωτήματα θα κληθούμε να απαντήσουμε προσεχώς.

 

➸ ΙΝΦΟ: Το βιβλίο “O Kαπιταλισμός της Πλατφόρμας”, του Νick Srnicek κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.

➸ Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Twitter και το Instagram.