Κάποια βιβλία “γονεϊκότητας” υπόσχονται να λύσουν προβλήματα, να σταματήσουν τα ξεσπάσματα, να “διορθώσουν” τις συμπεριφορές, να κάνουν το παιδί πιο ήρεμο, πιο υπάκουο, πιο… βολικό. Το “Μικροί Άνθρωποι, Μεγάλα Συναισθήματα” των Alyssa Blask Campbell και Lauren Elizabeth Stauble δεν είναι ένα από αυτά τα βιβλία. Είναι ένα βιβλίο που δεν προσπαθεί να σβήσει τις φλόγες, αλλά να δείξει πως μπορείς να μάθεις να στέκεσαι μέσα τους χωρίς να καείς μαζί με το παιδί σου. 

Η βασική του ιδέα είναι απλή και ταυτόχρονα βαθιά: τα παιδιά δεν χρειάζονται να “διορθωθούν”, χρειάζονται να νιώσουν ότι τα καταλαβαίνουμε. Τα ξεσπάσματα, οι εκρήξεις θυμού, οι στιγμές “ανυπακοής” δεν είναι εχθρός. Είναι μηνύματα, σήματα μιας ψυχής που μαθαίνει να εκφράζεται, να αντέχει, να υπάρχει. 

Οι συγγραφείς με πολυετή εμπειρία στην παιδική ανάπτυξη και στην εκπαίδευση ξεκινούν από μια θεμελιώδη διαπίστωση: ένα τρίχρονο παιδί δεν μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του με τον τρόπο ενός ενήλικα, γιατί ο εγκέφαλός του απλώς δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα αρκετά. Δεν πρόκειται για “κακή συμπεριφορά”, αλλά για ένα ανώριμο νευρικό σύστημα που προσπαθεί να βρει ισορροπία. 

Το βιβλίο εξηγεί με σαφήνεια πως ο θυμός, η απογοήτευση, η στεναχώρια και ο φόβος ενεργοποιούν το “σύστημα συναγερμού” των παιδιών. Εκεί η λογική παύει να λειτουργεί και κυριαρχεί το συναίσθημα. Το παιδί δεν “παραφέρεται”, βιώνει κάτι μεγαλύτερο από το μέγεθός του και ο ενήλικας είναι αυτός που καλείται να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να κατανοήσει. Αν όμως δε γνωρίζει όλα αυτά πώς θα το καταλάβει; 

Σε μια κουλτούρα που για δεκαετίες αντιμετώπιζε τα παιδικά ξεσπάσματα ως κάτι που “πρέπει να σταματήσει γρήγορα”, το βιβλίο αυτό προσφέρει έναν εντελώς διαφορετικό ορίζοντα. Αντί να επιδιώκει τον έλεγχο της συμπεριφοράς, προτείνει την κατανόηση της εμπειρίας. Δεν πρόκειται για αδυναμία ή υποχωρητικότητα. Πρόκειται για “ηγεσία” με συναισθηματική ευφυΐα. Οι συγγραφείς περιγράφουν βήμα-βήμα πως να σταθείς δίπλα σε ένα παιδί μέσα στην καταιγίδα του θυμού του, πως να ονομάσεις το συναίσθημα, να το αναγνωρίσεις χωρίς να το μειώσεις και πως μέσα από αυτή τη διαδικασία το παιδί μαθαίνει σιγά σιγά να το διαχειρίζεται μόνο του. Οι περίπου 400 σελίδες του βιβλίου φεύγουν σε ένα βράδυ … 

Το παιδί που νιώθει ότι γίνεται αποδεκτό ακόμα και στις δύσκολες στιγμές του μαθαίνει ότι τα συναισθήματα δεν είναι επικίνδυνα. Είναι απλώς κομμάτια της ζωής κι αυτή είναι μια δεξιότητα που δε θα του χρησιμεύσει μόνο στην παιδική του ηλικία, αλλά σε όλη του τη ζωή. 

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι ότι δε μένει στη θεωρία. Οι Alyssa Blask Campbell και Lauren Elizabeth Stauble προσφέρουν πρακτικά εργαλεία για το πως να διαχειριστείς κρίσεις, ξεσπάσματα και εντάσεις χωρίς να καταφύγεις σε απειλές, τιμωρίες ή κηρύγματα. 

• Πως να παραμείνεις στοχοπροσηλωμένος εσύ όταν το παιδί σου “χάνει τον έλεγχο”. 
• Πως να χρησιμοποιείς τη γλώσσα του σώματος και τον τόνο της φωνής ως “γέφυρα” επικοινωνίας. 
• Πως να θέτεις όρια χωρίς να διαλύεις τη σύνδεση. 
• Πως να καλλιεργείς καθημερινές συνήθειες που χτίζουν συναισθηματική ασφάλεια. 

Πριν μάθεις να διδάσκεις ηρεμία σε ένα παιδί, πρέπει να την κουβαλάς εσύ ο ίδιος  

Ένας από τους θεμελιώδεις όρους που διατρέχει το βιβλίο είναι ο όρος “co-regulation” , δηλαδή η συν-ρύθμιση. Πρόκειται για την ιδέα ότι τα παιδιά δανείζονται την ηρεμία των ενηλίκων γύρω τους. Δεν μαθαίνουν με διαλέξεις, μαθαίνουν με το πως νιώθουν όταν είμαστε κοντά τους. Όταν ο ενήλικας πανικοβάλλεται, το παιδί βυθίζεται ακόμα πιο βαθιά στο χάος του. Όταν ο ενήλικας παραμένει ήρεμος γίνεται άγκυρα μέσα στην καταιγίδα κι αυτή η αίσθηση ασφάλειας είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται η συναισθηματική ανθεκτικότητα. 

Το να μεγαλώνεις συναισθηματικά έξυπνα παιδιά ξεκινά με το να μάθεις να διαχειρίζεσαι τα δικά σου συναισθήματα. Η ηρεμία είναι μεταδοτική, όπως και ο θυμός. 

Μία από τις φράσεις-κλειδιά του βιβλίου συμπυκνώνει το μήνυμά του: “Δεν υπάρχει κακό παιδί. Υπάρχει παιδί που προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον καλύτερο τρόπο που ξέρει”. 

Αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι να φωνάξει, να πετάξει, να αντισταθεί. Δεν το κάνει γιατί είναι “ανυπάκουο”, αλλά γιατί δεν έχει άλλον τρόπο να εκφράσει το φορτίο μέσα του κι εκεί είναι που χρειάζεται όχι τιμωρία, αλλά παρουσία. 

Το “Μικροί Άνθρωποι, μεγάλα Συναισθήματα” δεν εξιδανικεύει τη γονεϊκότητα, δεν υπόσχεται ήσυχες μέρες. Υπόσχεται κάτι πιο ουσιαστικό: μια σχέση αληθινή, όπου γονείς και παιδιά μαθαίνουν μαζί να πλοηγούνται μέσα στα κύματα της ζωής. 

Ακόμη κι αν δεν είσαι γονιός είναι ένα μάθημα για το πως να βλέπεις τον άνθρωπο πίσω από τη συμπεριφορά. Παιδιά ή ενήλικες, όλοι λειτουργούμε με τα ίδια συναισθηματικά μοτίβο: όταν νιώθουμε ότι μας ακούν, ηρεμούμε. Όταν νιώθουμε ότι μας ελέγχουν, αντιστεκόμαστε. Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι πολυτέλεια, είναι θεμέλιο ανθρώπινης συμβίωσης και το να τη διδάξεις σ’ ένα παιδί είναι ίσως η πιο ριζοσπαστική μορφή αγάπης και ελπίδας. 

Στο τέλος αυτό που μένει δεν είναι μια λίστα “σωστών” πρακτικών. Είναι μια στάση ζωής: να στέκεσαι πλάι στο παιδί σου, να το βοηθάς να δει τον εαυτό του, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και να τα μεταφράσει σε λόγια αντί για φωνές. 

Οι Alyssa Blask Campbell και Lauren Elizabeth Stauble μας υπενθυμίζουν ότι τα “μικρά” ξεσπάσματα των παιδιών δεν είναι μικρά. Είναι το πεδίο όπου γεννιούνται οι πρώτες μορφές αυτογνωσίας, ανθεκτικότητας και εμπιστοσύνης κι αν υπάρχει μια φράση που συνοψίζει το βιβλίο, είναι αυτή: “Τα παιδιά δεν χρειάζονται τέλειους γονείς. Χρειάζονται παρόντες γονείς.” 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.