Το Μεσούγκα είναι το τρίτο μυθιστόρημα του Isaac Bashevis Singer που εκδίδεται μετά τον θάνατό του το 1991. Όπως και μεγάλο μέρος του έργου του Singer γράφτηκε στα γίντις και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στον τύπο, ενώ ο συγγραφέας συνεργάστηκε με τη Nili Wachtel για την αγγλική μετάφραση στις αρχές της δεκαετίας του 1980.

Ο τίτλος του βιβλίου, που προέρχεται από τα γίντις, υπονοεί την τρέλα της καθημερινότητας. «Όταν η ζωή αποφασίζει να κάνει τα πράγματα λίγο πιο περίπλοκα για τον Άαρον (τον κεντρικό αφηγητή του μυθιστορήματος), εκείνος δεν διστάζει στιγμή να βουτήξει στο χάος. Το ξέρει: η ζωή είναι μεσούγκα, τρέλα».

Ο ελεύθερος έρωτας, τα παραφυσικά φαινόμενα, ο Θεός, το Ολοκαύτωμα και η πρωτοποριακή τέχνη είναι μερικές από τις ανησυχίες των προσφύγων από την Ευρώπη του Χίτλερ που συγκεντρώνονται στο Μανχάταν το 1953. Το εξαιρετικό μυθιστόρημα του Singer αφορά ένα ρομαντικό τρίγωνο (ή ίσως πιο εύστοχα, πεντάγραμμο) του οποίου η μία κορυφή είναι η Μίριαμ Ζάλκιν, μια 27χρονη Πολωνή μετανάστρια και επιζήσασα στρατοπέδου θανάτου. Η Μίριαμ λατρεύει τον 67χρονο Μαξ Άμπερνταμ, έναν αυθάδη, γυναικά (αν και παντρεμένο) κερδοσκόπο της χρηματιστηριακής αγοράς. Θέλει να χωρίσει τον ανισόρροπο, οπλισμένο ποιητή σύζυγό της και έχει μια σχέση με τον Άαρον Γκράιντινγκερ, 47 ετών, αρθρογράφο και μυθιστοριογράφο στα Γίντις (έναν χαρακτήρα που μοιάζει πολύ με τον ίδιο τον Singer). Σαν να μην έφτανε αυτό το περίπλοκο, η Τζλόβα, η υπηρέτρια και πρώην ερωμένη του Μαξ, έχει μια σχέση με τον Άαρον και η σύζυγος του Μαξ, μέντιουμ, λαμβάνει μηνύματα από τον Καρλ Μαρξ και τον Ιησού. Όταν ο Άαρον ανακαλύπτει μυστικά από το παρελθόν της Μίριαμ – ήταν έφηβη πόρνη με Ναζί πελάτες και καπό στρατοπέδου που χτυπούσε Εβραίους κρατούμενους – αντιμετωπίζει ένα ηθικό δίλημμα που επιλύεται μόνο αφού ο Μαξ, η Μίριαμ και ο Άαρον συναντιούνται στο Ισραήλ. Ο τίτλος του μυθιστορήματος υποδηλώνει επίσης το απαισιόδοξο όραμα του Singer για τον κόσμο ως άσυλο φρενοβλαβών, αλλά μεταφέρει επίσης κάτι από τη μανιακή ενέργεια που φέρνει σε μια παραπλανητικά κωμική ιστορία που αποστάζει τα θαυμάσια αφηγηματικά του χαρίσματα.

Ο κεντρικός ήρωας Άαρον Γκράιντινγκερ είναι ένας Πολωνός εξόριστος στα τέλη της δεκαετίας του ‘40, ο οποίος δίνει ραδιοφωνικές ομιλίες και γράφει σειριακά μυθιστορήματα στα γίντις. Οι αναγνώστες του ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό στην άψογη, σαν γράμμα, απεικόνιση της ζωής στην παλιά χώρα. Συμπαθητικός σλέμιελ (αλητάμπουρας, καθαρματάκι με την καλή έννοια), το είδος του άντρα που χάνει πάντα τα χρήματα και τα κλειδιά του, έχει μια έντονη συμπάθεια για τις γυναίκες (παντρεμένες ή ανύπαντρες), και αυτές τείνουν να ανταποδίδουν τα συναισθήματά του.

«Έχει γράψει ποτέ κανείς μυθιστόρημα για κάποιον σαν εμένα», αναρωτιέται ο αφηγητής της ιστορίας στο Μεσούγκα, σαν να μας αφήνει να αστειευτούμε, «για έρωτες και μπλεξίματα σαν τα δικά μου;»

Τοποθετημένο στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι και το Τελ Αβίβ στις αρχές της δεκαετίας του ’50, το Μεσούγκα επικεντρώνεται στις περιπέτειες ενός συγγραφέα Γίντις ονόματι Άαρον Γκράιντινγκερ, ενός λογοτεχνικού alter ego που αναλαμβάνει να αντικαταστήσει τον Singer στην ερμηνεία της κρίσης αγάπης και πίστης που τον στέλνει στην αγκαλιά διαφόρων λατρεμένων αλλά πληγωμένων γυναικών.

Παρόλα αυτά, ο Άαρον Γκράιντινγκερ ανακαλύπτει ότι ένα συγκεκριμένο σκοτεινό πάθος καίει στις καρδιές και τις ψυχές των επιζώντων του Ολοκαυτώματος με τους οποίους βρίσκεται, ένας κύκλος οικειότητας και προδοσίας που περιλαμβάνει τους θαυμαστές αναγνώστες του, τους ένθερμους εραστές του, τους ευεργέτες του. Είναι οι βασανισμένοι που παραμένουν βασανισμένοι, αλλά εξακολουθούν να αναζητούν τη λύτρωση ο ένας στην αγκαλιά του άλλου.

Η Μίριαμ δεν είναι η μόνη γυναίκα που καλεί τον Άαρον Γκράιντινγκερ, και καθώς αυτός πηδάει από κρεβάτι σε κρεβάτι, μαθαίνει όλο και πιο τρομακτικές λεπτομέρειες για τις εμπειρίες της Μίριαμ από τον πόλεμο. Αλλά δεν μπορεί να απαρνηθεί την αγάπη της, παρόλο που είναι σωματικά αηδιασμένος από αυτά που ανακαλύπτει.

Μόνο στις τελευταίες σελίδες του Μεσούγκα ανακαλύπτουμε επιτέλους πώς αντιδρά ο Ααρών στις απεγνωσμένες προτάσεις της Μίριαμ να την παντρευτεί και να της χαρίσει παιδί.

Αποδεικνύεται όμως ότι η Μίριαμ έχει κι αυτή σύζυγο, ο οποίος εμφανίζεται σε μια αμήχανη στιγμή με ένα όπλο στο χέρι. Όταν ο Άαρον αναζητά καταφύγιο στο μπάνιο του διαμερίσματός της, η παρόρμησή του είναι να ψάξει για ένα ξυράφι – και να ξυριστεί ώστε να φαίνεται ευπαρουσίαστος στον επίδοξο δολοφόνο του. Τελικά ο Άαρον καταφέρνει να εμπλέξει τον μανιακό σύζυγο σε θεολογικό διάλογο τη στιγμή του μεγαλύτερου κινδύνου.

Θα έλεγε κανείς ότι το Μεσούγκα είναι ένα έργο φιλοσοφικής σκέψης μεταμφιεσμένο σε φάρσα κρεβατοκάμαρας και μαύρη κωμωδία.

Είναι χαρακτηριστικός ο παρακάτω διάλογος:

«Ο Θεός είναι κακός;» ρωτάει ο σύζυγος της Μίριαμ τον Ααρών.
«Τουλάχιστον στα ζώα και στους ανθρώπους», απαντά ο Άαρον.
«Πώς μπορείς να ζεις με τέτοιου είδους πίστη;»
«Δεν μπορώ, πραγματικά».

Όσο για την έννοια της Μεσούγκα (μεσουγά στα γίντις), ο Singer ενσωματώνει στην αφηγηματική του ιστορία αναφορές στην έμφυτη τρέλα όχι μόνο των αγχωμένων ανδρών και γυναικών του, αλλά και στα τρελά γεγονότα που έχουν διαμορφώσει τη συμπεριφορά τους. «Ο κόσμος μετατρέπεται σε μεσούγκα. Έπρεπε να συμβεί». Ή «Μερικές φορές μου φαίνεται ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι ένα απέραντο τρελοκομείο». Οι διάφορες παραλλαγές αυτού του θέματος της διάχυτης τρέλας επιτυγχάνονται πάντα με τον συνδυασμό καλοπροαίρετης κοροϊδίας και συμπόνιας του συγγραφέα.

Ο Isaac Bashevis Singer γεννήθηκε το 1902 στο Leoncin της Πολωνίας, από πατέρα ραββίνο και μάνα κόρη ραββίνου. Το 1935 μετανάστευσε στην Αμερική, όπου και έζησε μέχρι το θάνατό του, το 1991, στη Φλόριντα, σε ηλικία 88 ετών. Το 1978 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα και παιδικά βιβλία. Όλο το έργο του είναι γραμμένο στα γίντις, τη γλώσσα των ασκενάζι Εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης. Ο κόσμος των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων του είναι ο κόσμος των Εβραίων που μιλούν γίντις, είτε αυτοί ζουν σε κάποια πολίχνη της Πολωνίας είτε ζουν στις εβραϊκές συνοικίες της Νέας Υόρκης. Στα ελληνικά κυκλοφούν ορισμένα σημαντικά έργα του: Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες (μτφρ. Βασίλης Αμανατίδης, εκδ. Καστανιώτη, 2013), Σώσα (μτφρ. Μιχάλης Πάγκαλος, εκδ. Κίχλη, 2020), Γκίμπελ ο σαλός (μτφρ. Βάιος Λιάπης, εκδ. Κίχλη, 2022), Έρωτας και εξορία: Αυτοβιογραφική τριλογία (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα, 2022).

Isaac Bashevis Singer, Μεσούγκα • μτφρ: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου • Εκδ. Δώμα, 2025 • 277 σελ.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.