Κόρτο Μαλτέζε: Ο διαχρονικά ελεύθερος ναυτικός, ο πειρατής, ο καλλιεργημένος ταξιδιώτης, ο εσωτεριστής διανοούμενος. Γεννημένος στη Βαλέτα στις 10 Ιουλίου 1887, Βρετανός υπήκοος που κατοικούσε στην Αντίγκουα, λαμβάνει από τον δημιουργό του, τον Ούγκο Πρατ, μια μεσογειακή ψυχή και τη γοητεία ενός αγγλοσαξονικού τυχοδιώκτη, καθώς έχει ανδαλουσιανή καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του και αγγλομαλτέζικη από την πλευρά του πατέρα του. Ένας Ξένος, όχι σε αντιστοιχία με τον Μερσώ στην ομώνυμη νουβέλα του Καμύ, αλλά με αυτή του Νομάδα του Βάλτερ Μπένγιαμιν, ένας κατ΄ επιλογήν άπατρις ο οποίος ταξιδεύει ανάμεσα σε ένα τεράστιο καλειδοσκόπιο Ξένων. Έχοντας το χάρισμα της αριστοτελικής αναγνώρισης, στην περίπτωσή του, της αναγνώρισης των διαφορετικών πολιτισμών με τους οποίους έρχεται σε επαφή, που τον φιλοξενούν και τον ενσωματώνουν στο δικό τους περιβάλλον∙ μέχρις ότου να απαγκιστρωθεί ξανά και να αναζητήσει νέους. Οι ιστορίες του Κόρτε Μαλτέζε συνθέτουν κατά κάποιο τρόπο μια Γραμματική των Πολιτισμών, ανατρέχοντας στο μνημειώδες έργο του Γάλλου ιστορικού Φερνάν Μπροντέλ.

Το 1967 δημοσιεύτηκε η πρώτη από τις περιπέτειες του Κόρτο Μαλτέζε, με το τίτλο Η Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας. Στο εναρκτήριο σημείωμα, ο αφηγητής δηλώνει: «Είμαι ο Ειρηνικός Ωκεανός… και είμαι ο μεγαλύτερος όλων». Έτσι ξεκινά μια σειρά 29 περιπλανήσεων που θα ταξιδέψουν τους αναγνώστες σε διάφορες θάλασσες και ηπείρους στην ιστορική περίοδο από το 1913 έως το 1925, με 22 έργα με φόντο τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρατηρημένα από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Τα έργα αυτά αφηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή τα τοπικά έθιμα, τις παραδόσεις και τα γεωπολιτικά γεγονότα που εκτυλίσσονται στη διεθνή σκηνή, σηματοδοτώντας τη μετάβαση από την εποχή της αποικιοκρατίας (με τη βρετανική πρωτοκαθεδρία) στον αμερικανικό 20ό αιώνα. Διαδέχονται το ένα το άλλο με αυστηρά χρονολογική σειρά, με εξαίρεση μια αναδρομή στο παρελθόν του δεκαοκτάχρονου Κόρτο στη Μαντζουρία κατά τη διάρκεια του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου του 1904-1905. Το τελευταίο έργο που εκδόθηκε όσο ζούσε ο Πρατ, το 1992, παρουσιάζει τον Κόρτο Μαλτέζε στην αναζήτησή του για τη μυθική Ατλαντίδα.

Ξεκινώντας από το 2015, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του εμπνευστή του, ο Κόρτο Μαλτέζε επέστρεψε χάρη σε δύο ντουέτα νέων δημιουργών: το πρώτο είναι οι Ισπανοί Juan Diaz Canales (σενάριο) και Rubén Pellejero (σχέδια), οι οποίοι ολοκλήρωσαν πέντε τεύχη, επιλέγοντας να συνεχίσουν τις περιπέτειες στο ιστορικό πλαίσιο που επέλεξε ο Ούγκο Πρατ· το δεύτερο αποτελείται από τους Γάλλους Martin Quenehen (σενάριο) και Bastien Vivès (σχέδια). Το τελευταίο πόνημα αυτής της δυάδας εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025 στην τριακοστή επέτειο από τον θάνατο του Πρατ, με τον πρωτότυπο τίτλο L’isola di ieri (Το νησί του χθες). Στην παρούσα ελληνική έκδοση επιλέχθηκε ο τίτλος Η προηγούμενη μέρα.

Ασπρόμαυρο και γκρίζο

Το άλμπουμ είναι εικονογραφημένο σε ασπρόμαυρο, με απαλές γραμμές και εκπληκτικές αποχρώσεις του γκρι. Παρουσιάζει έναν σαραντάχρονο Κόρτο Μαλτέζε στον Νότιο Ειρηνικό, εκεί όπου ξεκίνησαν όλα στη Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας.

Όμως, περισσότερο από έναν αιώνα μετά, πολλά έχουν αλλάξει «στη θάλασσα που, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρούνταν «αμερικανική λίμνη». Σήμερα αποτελεί το σκηνικό ανταγωνισμού μεταξύ των υπερδυνάμεων ΗΠΑ και Κίνας, με άλλους παίκτες όπως η Αυστραλία, η Ταϊβάν, η Νέα Ζηλανδία, η Γαλλία και η Ιαπωνία. «Το Μεγάλο Παιχνίδι ζει εδώ και αφορά τη θαλάσσια κυκλοφορία, τα χωρικά ύδατα, τα αλιευτικά πεδία, τους ορυκτούς πόρους του βυθού, τη στρατιωτική παρουσία, τις υποδομές, την τεχνολογική και προπαγανδιστική πρόκληση, το διαδίκτυο. Ο Ειρηνικός αποκτά κεντρικότητα, λόγω γεωπολιτικών ζητημάτων και περιβαλλοντικών έκτακτων αναγκών, σε μια παγκόσμια κοινωνία που δεν είναι πλέον υπό ευρωπαϊκή κυριαρχία, αλλά με πολλαπλά κέντρα οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης», όπως σημειώνει στο επίμετρο με τον τίτλο «Επιστροφή στην Ωκεανία» ο Antonio Palentino, δημοσιογράφος της La Republica.

O ωκεανός δεν είναι πια ο ίδιος: δεν είναι πια η θάλασσα των εξωτικών ονείρων και των ρομαντικών περιπετειών, αλλά μια θάλασσα σημαδεμένη από την κλιματική κρίση, από τα εξαφανιζόμενα νησιά και από τους λαούς που αναγκάστηκαν να γίνουν οι πρώτοι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες στην ιστορία.

Ο Κόρτο στη γεωπολιτική του χάους

Η περιπέτεια ξεκινά στις 2 Μαρτίου 2022, στο Σίδνεϊ. Ο Κόρτο Μαλτέζε οδηγεί ενώ ακούει το ραδιόφωνο να ανακοινώνει νέα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής κρίσης. Οι σφοδρές πυρκαγιές και οι πλημμύρες γίνονται ολοένα και πιο συχνές. Η κυκλοφορία μπλοκάρεται εντελώς από μια διαδήλωση μιας ομάδας οικολόγων, τους οποίους απομακρύνει η τοπική αστυνομία. Ο Κόρτο κατευθύνεται στο Ρέντφερν, ένα νότιο προάστιο της πόλης, για να συναντήσει τον παλιό του φίλο Μάρκους, που είναι εθισμένος στα ναρκωτικά (ο Μάρκους ήδη εμφανίζεται στο άλμπουμ Η Βασίλισσα της Βαβυλώνας). Μαζί, οι δύο άνδρες, σε ένα υδροπλάνο (το οποίο εμφανίζεται στο εξώφυλλο του τόμου), θα συμμετάσχουν από τη δικηγόρο Τεάνα στην τολμηρή επιχείρηση απελευθέρωσης του Λαν-Σι, ενός ακτιβιστή που κρατείται στα νησιά Τουβαλού, τα οποία κινδυνεύουν να εξαφανιστούν μέχρι το τέλος του αιώνα λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που προκαλείται από την υπερθέρμανση του πλανήτη.  Ανάμεσα στα Νησιά Σολομώντα και το Τουβαλού, παγκόσμιες δυνάμεις και εγκληματικές οργανώσεις ανταγωνίζονται για τον έλεγχο μιας θάλασσας που απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την αντιπαλότητα μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας.

Στην περιπέτεια εμπλέκονται νεωτερικοί πειρατές, κινεζικές τριάδες, θρησκευτικές σέκτες που έχουν ξεπηδήσει από τα ερείπια της αποικιακής εποχής. Ο Κόρτο αντιμετωπίζει παράνομους, μπράβους, μισθοφόρους και εκπροσώπους διεφθαρμένων κυβερνήσεων, χωρίς ποτέ να χάνει από τα μάτια του τον τελικό του στόχο: την επιδίωξη της ελευθερίας. Στο τέλος, ανάμεσα σε τολμηρές αποδράσεις και απροσδόκητες συναντήσεις, η ηχώ ενός ερωτήματος που διατρέχει ολόκληρη την περιπέτεια παραμένει: Υπάρχει ακόμα μέλλον για αυτά τα νησιά και τους κατοίκους;

Σε συνέντευξή του στον ιστότοπο Commune, o ένας εκ των δύο νέων δημιουργών του Κόρτο, ο Martin Quenehen, ο οποίος έχει σπουδάσει ιστορικός, μίλησε για τα ρευστά όρια μεταξύ ιστοριογραφίας και μυθοπλασίας στο έργο τους: «Όλοι οι ιστορικοί της Αρχαιότητας, ξεκινώντας από τον Ηρόδοτο, είναι συγγραφείς, ακόμη και μυθιστοριογράφοι. Ο Michelet, για παράδειγμα, στην Ιστορία της Γαλλίας, αναμφίβολα ρομαντικοποιεί αυτό το παρελθόν, ενώ διασταυρώνει τις πηγές του και με όλη την απαιτούμενη αυστηρότητα […] Για μένα, είναι ακόμη πιο σημαντικό να έχω την ευκαιρία να γράψω ένα σενάριο του Κόρτο Μαλτέζε, επειδή ο ίδιος ο Πρατ στοιχειωνόταν από ερωτήματα ιστορίας και από την περιέργειά του για όλες τις ιστορικές έρευνες που προηγήθηκαν. Η πρόκληση για έναν συγγραφέα μυθοπλασίας, όπως το έθεσε τόσο εύστοχα ο Πρατ , είναι να “πει την αλήθεια σαν να ήταν ψέμα”. Ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίσει κανείς την αλήθεια στη μυθοπλασία είναι να κατακτήσει την τέχνη της εξαπάτησης».

Υπό αυτό το πρίσμα, στην Προηγούμενη μέρα, ο Κόρτο Μαλτέζε δεν εκμοντερνίζεται -όπως βιαστικά γράφτηκε- αλλά επικαιροποιείται: διεισδύει στη γεωπολιτική του χάους και σχολιάζει τα μείζονα κοινωνικά ζητήματα της συγχρονίας (οικολογική καταστροφή, μεταναστευτικό-προσφυγικό, έξαρση του ρατσισμού και της ακροδεξιάς, νέος μιλιταρισμός, κραυγαλέες ταξικές ανισότητες).

Στη σελ. 139, ύστερα από ένα ναυάγιο, ο Κόρτο μονολογεί: «Είμαι ο Ειρηνικός Ωκεανός… ο μεγαλύτερος όλων». Επανέρχεται δηλαδή η εναρκτήρια ατάκα του, καθώς ατένιζε την απέραντη αλμυρή θάλασσα όπου βρέθηκε ναυαγός από τον Ρασπούτιν, στην πρώτη περιπέτεια της Μπαλάντας της Αλμυρής Θάλασσας. Του πρώτου έπους του. Ένα έπος που ίσως δεν θα τελειώσει ποτέ.

ΙΝΦΟ: Σενάριο: Martin Quenehen, σχέδιο: Bastien Vivès • μτφρ. Τατιάνα Ραπακούλια • εκδόσεις Μικρός Ήρως, 2025 • διάσταση: 20 X 27 εκ • σελ. 180

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.