Ο σπουδαίος οικονομολόγος, Adam Tooze έχει συνδέσει το όνομά του με ένα εξαιρετικό βιβλίο (παγκόσμιο best seller) που μεταφράστηκε σε εκατοντάδες γλώσσες κι αποτέλεσε οδηγό για την κατανόηση της συσχέτισης μεταξύ διαδοχικών ωστικών κυμάτων που μετέβαλαν τον κόσμο μας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Ο λόγος φυσικά για το “Crashed”. Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί ένα πολύ σύνθετο δοκίμιο σε μετάφραση του Νίκου Ρούσσου και επιστημονική επιμέλεια της Δάφνης Νικολίτσα. Βάση του αποτελεί ο παραπάνω τόμος, ωστόσο εμπλουτίζεται με στοιχεία που φτάνουν μέχρι το παρόν.

Η ιστορία της κατάρρευσης της Lehman Brothers αποτέλεσε την αφετηρία ενός ντόμινο που δημιούργησε έναν σεισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες κι έναν μετασεισμό στην Ευρώπη. Το σημαντικό είναι ότι ο έμπειρος οικονομολόγος έχει τη γνώση και την ικανότητα να παρουσιάσει τα γεγονότα όπως ακριβώς συνέβησαν σε όλα τα επίπεδα. Στην Ελλάδα υπάρχει ένας μηχανισμός παραπληροφόρησης και προπαγάνδας που διαβάζοντας τις σειρές και τις ενότητες αυτού του επίκαιρου τόμου καταρρέει. Κατανοούμε πως φτάσαμε σε αυτό το σκανδαλώδες έλλειμα αξιοπιστίας προς την πολιτική σκηνή.

Χαρακτηριστικό είναι πως το Economist (“πανικός του δολαρίου”) είχε προειδοποιήσει ήδη από το 2007 για τα μελλούμενα. Η αγνόηση έφερε την καταιγίδα. Αυτή ρήμαξε στο διάβα της «υβριστές» και αθώα θύματα. Η Ευρωζώνη αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων κι οι αποστάσεις μεταξύ Βορρά και Νότου μεγάλωσαν επικίνδυνα. Ειδικά στην Ελλάδα (φιλοξενείται ολόκληρο κεφάλαιο) βιώσαμε τις συνέπειες αυτής της κρίσης, ίσως περισσότερο από τον καθένα. Η βίαιη φτωχοποίηση της κοινωνίας επηρέασε το βιοτικό επίπεδο. Η κρίση πέρα από οικονομική έγινε κρίση ηθικής και αξιών. Χάθηκε η πυξίδα. Οι προσπάθειες διάσωσης δεν αποδείχθηκαν αρκετές. Δάνεια προς τράπεζες, ανακεφαλαιοποίηση τους, αγορές στοιχείων ενεργητικού και κρατικές εγγυήσεις τραπεζικών καταθέσεων…

Με μία μικρή ιστορική αναδρομή θα δούμε πως η ιστορία επαναλαμβάνεται (δεκαετία 1930). Ακριβώς εδώ κουμπώνει ιδανικά η αναφορά στο post factual μοντέλο πολιτικής που ακολούθησε ο Τραμπ. Ένας εκφυλισμός που οδήγησε ακραίους υποστηρικτές του μετά την ήττα του μέχρι την είσοδο του Καπιτωλίου. Κατάφορη απειλή της Δημοκρατίας. Η αγορά αποδείχθηκε πως δεν μπορεί σε όλες τις περιπτώσεις να σώσει τον εαυτό της. Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική αποτέλεσε μονάχα ένα «παυσίπονο». Η παγκόσμια ρευστότητα έγινε το ζητούμενο κι αυτό επανήλθε ως προτεραιότητα κατά την περίοδο της πανδημίας.

Παράλληλα αναπτύσσεται ένας κόσμο πολλαπλών πόλων στην αφήγηση. Βλέπουμε τις κινήσεις Κίνας και Ρωσίας (πριν τον πόλεμο) το αντίστοιχο διάστημα. Οι συγκρίσεις παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Η κρίση της Ανατολικής Ευρώπης μαίνεται εδώ και χρόνια. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα γεγονότα της Κριμαίας; Aπό την άλλη στην αυτοκρατορία του Σι Τζινπίνγκ υπάρχει ένα διαρκής άνεμος ανάπτυξης με υποσημειώσεις. Η αντιμετώπιση και η στρατηγική αντιμετώπισης του COVID-19 θέτει σοβαρά εμπόδια στις επιχειρήσεις. Κάπου εδώ αξίζει να αναζητήσετε και το νέο βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο “Shutdown:How Covid Shock the World΄s Economy”.

Το παρόν βιβλίο αποτελεί ένα εγχειρίδιο, που αξίζει να διαβαστεί και να μπει σε μία ειδική κατηγορία, μαζί με τα βιβλία των Τομά Πικεκύ (Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα, Κεφάλαιο και Ιδεολογία), Γκουζμάν και Σαέζ (Ο θρίαμβος της Αδικίας και Μπράνκο Μιλάνοβιτς (Καπιταλισμός Χωρίς Αντίπαλο). Κλειδί για την κατανόησή του αποτελούν τα απόλυτα κατανοητά σχήματα και παραρτήματα. Ένας οδηγός τόσο για επαγγελματίες, αλλά και για όσους θέλουν να μάθουν με έμφαση στη λεπτομέρεια τι συνέβη και πως φτάσαμε στο σήμερα. Ένας φαύλος κύκλος όπως ορθά γράφει ο Adam Tooze. Στο φινάλε αφήνει σε όλους εμάς μία εικόνα του μέλλοντος. Υπάρχει ελπίδα ή είμαστε αντιμέτωποι με μία δυστοπία; Μονάχα ο χρόνος θα το κρίνει…