Με εφόδια τη φιλοσοφία της τεχνολογίας, την ειδίκευση στην ηθική και εκπαιδευτική πολιτική, με φιλοσοφικές εργασίες, με σκηνοθετικές απόπειρες, με έντονη τηλεοπτική παρουσία ο συγγραφέας μας παραδίδει ένα βιβλίο θεματικά πολύπλοκο και ταυτόχρονα κατανοητό παρ’ ότι συναντιούνται και “συνδιαλέγονται” η Σύγχρονη Τεχνολογία, η Τεχνητή Νοημοσύνη, το Διαδίκτυο, η Βιοτεχνολογία, η Δημοκρατία κάτω από την υπερβατική πανανθρώπινη σκέπη της Φιλοσοφίας. Η μετάβαση από τον 20ο στον 21ο αιώνα σηματοδοτεί μία νέα εποχή με αξιοθαύμαστα επιτεύγματα και ανεξέλεγκτες απειλές για τον κίνδυνο της απώλειας του ελέγχου που ελλοχεύει. Με διαύγεια και ψύχραιμη ματιά αναπτύσσονται αυτές οι καθοριστικές στιγμές που θα γίνουν αντικείμενο μελέτης για τον ιστορικό του μέλλοντος δίχως καμία αμφιβολία.
Έχουμε ένα πέρασμα από την Τεχνολογία στην Τεχνητή Νοημοσύνη κι από εκεί με φόντο το μέλλον στην “Υπερνοημοσύνη”. Από τον Homo Sapiens, στον Homo Deus που κάνει το μεγάλο λάθος να πιστέψει πως είναι Θεός επί της γης. Η φιλοσοφική παρέμβαση εδώ με σκέψη, κριτική, αυτογνωσία, η ηθική επίγνωση ότι ο αλγόριθμος μετατρέπει τον ανθρώπινο λόγο σε τεχνητό λόγο και η βαθιά γνώση της εκπαίδευσης που καλείται να βρει τον τρόπο να ανασχέσει τον ανεξέλεγκτο δρόμο αυτονόησης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο Χατζηβασιλείου δεν αναζητεί δαίμονες. Αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά της, ανησυχεί όμως για τα γοργά βήματα και την πιθανότητα να πάρει προβάδισμα φέρνοντας κοσμογονικές αλλαγές. Από την αβεβαιότητα του μετανθρωπισμού στην υπερνοημοσύνη του υπερανθρωπισμού.
Μπορεί ο άνθρωπος να ελέγξει κάτι πιο ευφυές από αυτόν;
Σε αυτό το οριακό μεταίχμιο της ριζικής αναδιαμόρφωσης του κόσμου, οι περισσότεροι παρακολουθούν αμήχανοι μην μπορώντας να αντιληφθούν το νόημα των λέξεων. Περιμένουν οι εξελίξεις να γίνουν απτές στην καθημερινότητά τους για να ενεργοποιηθούν. Την ίδια στιγμή η συνείδηση αδυνατεί, η ενσυναίσθηση χάνεται και μία νέα κανονικότητα γεννιέται ως προπομπός όσων θα ακολουθήσουν. Μπορεί να υψωθεί ένα φιλοσοφικό ανάχωμα με στόχο τη διαπαιδαγώγηση ή κάθε μάχη έχει χαθεί προ πολλού; Στόχος της φιλοσοφίας είναι να προβληματίσει, να αμφισβητήσει, να αναζητήσει μορφές της αλήθειας και να επαναφέρει μέσω μίας σύνθετης διαδικασίας πανανθρώπινες αξίες.
«Πολλοί προτιμούν να πεθάνουν παρά να σκεφτούν», «η Τεχνητή Νοημοσύνη ενσαρκώνει νέα απειλή και διαμορφώνει την κοσμοθεωρία προσέγγισης της αλήθειας», «ηθικό είναι ότι είναι λογικό και αποτέλεσμα ελεύθερης βούλησης». Με έναν ιδιαίτερο τρόπο ο δημιουργός ακτινογραφεί πολυδιάστατα το σύμπαν της τεχνολογίας και καταθέτει τον δικό του στοχασμό, τους φόβους του και το επίκαιρο σχόλιό του. Επιζητεί ηθική επίγνωση και διαχείριση, κόντρα σε ένα ρεύμα “υπερκατανάλωσης” που διαταράσσει τον ψυχισμό, οδηγεί σε απώλειά του εαυτού μας και κάπως έτσι χάνεται σε βάθος η ουσία της ανθρώπινης φύσης.
Η πρόνοια της επιβίωσης και της ευημερίας δημιουργούν τη συνθήκη του κατεπείγοντος. Η χειραγώγηση της προτίμησης ήδη έχει δημιουργήσει μία γενιά παραίτησης, αποχαύνωσης και ήσσονος προσπάθειας. Φυσικά όλα αυτά έχουν αντίκτυπο και στην ποιότητα της Δημοκρατίας. Οι προβληματισμοί δεν είναι απαραίτητοι καινούριοι στη δημόσια συζήτηση, τίθενται όμως με έναν τρόπο που γίνονται εύκολα αντιληπτά η κατάσταση, τα ζητήματα, οι λύσεις κι οι πιθανοί κίνδυνοι. Καθημερινά οι άνθρωποι βομβαρδίζονται με τον όρο Τεχνητή Νοημοσύνη, εδώ όμως όλο αυτό παίρνει σάρκα κι οστά. Η εκθετική επιρροή μοιάζει μη αναστρέψιμη. Μένει να φανεί αν τελικά αυτή καταφέρει να αποδώσει προς όφελος της κοινωνίας (παιδεία, υγεία) ή αν θα γίνει ένα ακόμα υπερόπλο στα χέρια των δυνατών, επιτείνοντας τις ήδη διευρυμένες ανισότητες.
Μέσα σε ένα θολό τοπίο παραπλάνησης και παραπληροφόρησης βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό ορόσημο το 2024. “Όπλα” μας η γνώση της νέας αυτής “επιστήμης” και η όξυνση της κριτικής σκέψης που είναι απαραίτητη περισσότερο από ποτέ στην εποχή μας. Με σύμμαχο τη φιλοσοφία οδηγούμαστε στον διαχωρισμό της πλάνης από την αλήθεια και καλούμαστε να δείξουμε έναν δρόμο προσεγγίζοντας τις ρήσεις του Πλάτωνα και στην υπόλοιπη παγκόσμια κοινότητα. Μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης οφείλουμε να υπογράψουμε το νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα μας προστατέψει από τη νομοτελειακή συνθήκη της αυτοκαταστροφής.
➸ ΙΝΦΟ: “Φιλοσοφία της Τεχνητής Νοημοσύνης”, του Γιώργου Χατζηβασιλείου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, 2024. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.
