Μετά το “Τα παιδιά δε θέλουν ψυχολόγο, οι γονείς θέλουν” ο Νίκος Σιδέρης καταπιάνεται με το φαινόμενο της σχολικής βίας και την κρίσιμη μετάβασης της εφηβείας και διερευνά τους προφανείς κι απόκρυφους, τους φανερούς και τους βαθύτερους λόγους που προκαλούν αυτό το «νοσηρό» φαινόμενο. Ταυτόχρονα προωθεί τρόπους και μεθόδους για τη στρατηγική αντιμετώπισή του. Με επιστημονική κατάρτιση και μεγάλη εμπειρία είναι ικανός να διαχειριστεί ερευνητικά συμπεράσματα και να εντάξει σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους στη φαρέτρα των λύσεων. “Ποια είναι τα βασικά αίτια που γεννούν τη βία”; Από εκεί ξεκινάει η συζήτηση και το ξετύλιγμα του κουβαριού.

Δημιουργείται μία συνθήκη διαλόγου με αρκετά κρίσιμα ερωτήματα που μας οδηγούν σταδιακά στη γνώση: «Γιατί ο έφηβος είναι επιρρεπής;», «Ποιες είναι οι βαθιές ρίζες που οδηγούν στη βία;», «Υπάρχουν ελαφρυντικά για τον έφηβο;», «Ποια πρέπει να είναι η προτεραιότητα της έρευνας στην εποχή μας και ποιος ο ρόλος της παιδαγωγικής», «Πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος του Διαδικτύου;». Βασικό του μέλημα η ανάδειξη του ζητήματος, η αποδοχή της κρισιμότητάς του κι η ανάλυσή του σε κοινωνικό – συλλογικό πλαίσιο. Όλα ξεκινούν από την παραδοχή πως οι κοινωνίες διακατέχονται από βία με ποικίλες εκφάνσεις της και οι έφηβοι σαν φυσική προέκταση και ζωντανό μέρος τους εκδηλώνουν με τη σειρά τους βίαιες συμπεριφορές.

Το σχολείο ως μαζικός χώρος συνάντησης ανθρώπων αυτής της ηλικίας θα έπρεπε να λειτουργεί ως αντίδοτο, παίζοντας έναν ρόλο στήριξης, γνώσης, κοινωνικοποίησης κι ευρύτερης διαπαιδαγώγησης. Κάτι όμως δε πηγαίνει καλά στην ουσία της εφαρμογής των παραπάνω. Δημιουργούνται θέσεις εξάρτησης και άτυπης εξουσίας. Αποτέλεσμα να σπαταλάται ενέργεια και αρκετά παιδιά να βρίσκονται στο περιθώριο, χάνοντας την αυτοπεποίθησή τους μέσω επιβολής διακρίσεων και διαχωρισμών. Στην εφηβεία ελάχιστοι μπορούν να δουν το πρόβλημα με καθαρή ματιά όταν βρίσκονται μέσα σε αυτό. Η γοητεία της δύναμης, η φαντασιακή σαγήνη που δημιουργεί και η «αποθέωση» μέσω χειροκροτημάτων, likes και video viral δημιουργεί τη συνθήκη της ζούγκλας.

Η εδραιωμένη κοινωνική αντίληψη «αφού μπορώ, το κάνω» και το μακιαβελικό δίλημμα «να σε αγαπούν ή να σε φοβούνται» έρχονται στην επιφάνεια. Ειδικά στην εποχή μας η αγάπη είναι δύσκολη υπόθεση. Αντίθετα με τον φόβο υπάρχει εξοικείωση. Συχνά αυτός που «τρομοκρατεί» έχει υπάρξει σε πρότερο χρόνο ο ίδιος θύμα. Κάπου εδώ τα όποια ελαφρυντικά αρχίζουν να εξανεμίζονται. Δεν υπάρχει απαλλαγή κι αθώωση. Ο καθένας οφείλει να αναλογιστεί τις ευθύνες του στους σωστούς χρόνους. Επομένως ο επιστημονικός προσανατολισμός οφείλει να στραφεί και αναδείξει τι προηγείται κι υποδαυλίζει ή ακόμα πυροδοτεί την παραβατική συμπεριφορά.

Σημαντική είναι η έννοια της ισορροπίας όπως αναπτύσσεται. Η ψυχολογική διάσπαση, η ψυχική ερήμωση, το υπαρξιακό κενό, η έλλειψη ενδιαφερόντων, η δυσπιστία και η άκριτη αμφισβήτηση αποτελούν αιτίες του φαινομένου. Η βία έχει διαβαθμίσεις κι εξηγήσεις. Αυτός μας εξηγεί ο Νίκος Σιδέρης. Καλεί σε επαγρύπνηση, μιλά για μηδενική ανοχή και αναζητεί τους τρόπους που θα ελαχιστοποιηθούν τέτοιες συμπεριφορές μέσα από ιδανικά πρότυπα. Στόχος η χιλιοειπωμένη ενσυναίσθηση και η ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης απέναντι στο “ζωώδη” ένστικτα. Το θηρίο της βίας δεν είναι ένας εύκολος αντίπαλος. Ο ελκυστικός, πειστικός λόγος κι η χειραγώγηση του φαντασιακού υπερεγώ με έναν ρεαλιστικό ιπποτισμό (αξιοπρέπεια κι ευγένεια) αποτελούν επίσης μέρος της λύσης.

Ο καταναλωτικός καταστροφικός ναρκισσισμός αποτελεί μάστιγα που οδηγεί σε μία εντελώς λανθασμένη δόμηση προσωπικοτήτων. Χάνεται στην πορεία ο “κώδικας τιμής”. Ο υπερτροφικός ατομικισμός μετατρέπεται σε μία λάβα που δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας. Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα και στους ενήλικες, όχι μόνο στους εφήβους. Λέξεις όπως η συνεργασία, η αλληλεγγύη, η ενθάρρυνση, η αποδοχή χωρίς αστερίσκους έρχονται να δημιουργήσουν αντίβαρα. Είναι όμως αρκετά; Η απάντηση κρίνεται από το πόσο η κάθε κοινωνία είναι αποφασισμένη αρχικά να παραδεχτεί τη ύπαρξη του οξυμένου προβλήματος και στη συνέχεια με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα να προχωρήσει στην επίλυσή του. Αυτό είναι ακριβώς και το επιμύθιο ενός αναγκαίου βιβλίου για την εποχή μας.

 

✑ Το βιβλίο “Δύναμη και βία στην εφηβεία”, του Νίκου Σιδέρη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.