Η σύγχρονη τουρκική λογοτεχνία είναι ένα λογοτεχνικό κίνημα που εμφανίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα και παρουσίασε ανάπτυξη και αλλαγές σε μια περίοδο που εκτείνεται μέχρι σήμερα. Κατά την περίοδο αυτή, στην τουρκική λογοτεχνία εμφανίστηκαν διαφορετικά θέματα, στυλ και είδη υπό την επίδραση τόσο του εκδυτικισμού όσο και της εθνικής κουλτούρας. Αυτό το λογοτεχνικό κίνημα ήταν ένας συνδυασμός της δυτικής αντίληψης για την πρόοδο και τον εκσυγχρονισμό και του τουρκικού λαϊκού πολιτισμού και ασχολήθηκε με θέματα προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, η τουρκική λογοτεχνία μπόρεσε να αντανακλά τα μοναδικά χαρακτηριστικά και προβλήματα της τουρκικής κοινωνίας, παραμένοντας παράλληλα εντός των ορίων των οικουμενικών θεμάτων.

Έχοντας μια παράδοση 150 ετών στο μυθιστόρημα, η τουρκική λογοτεχνία έχει παράγει αριστουργήματα με την πάροδο του χρόνου. Η τουρκική λογοτεχνία, η οποία μάλιστα κέρδισε το πρώτο βραβείο Νόμπελ στον τομέα της λογοτεχνίας, έχει κερδίσει μια θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία και χιλιάδες έργα της έχουν μεταφραστεί σε εκατοντάδες γλώσσες και έχουν γνωρίσει τους αναγνώστες όλου του κόσμου. Παρακάτω παραθέτουμε μερικά από τα πιο επιδραστικά έργα που διαμόρφωσαν την τουρκική λογοτεχνία σε αυτή την περίοδο των 150 ετών.

Ογκούζ Ατάι (Oguz Atay) – Tutunamayanlar [1972)]

Ο Ογκούζ Ατάι, ο οποίος θεωρείται ένας από τους πολυτιμότερους συγγραφείς της Τουρκίας, δημοσίευσε το 1972 το έργο του “Tutunamayanlar”, το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο μεγάλων συζητήσεων την εποχή που γράφτηκε. Ως το πρώτο έργο που ενσωμάτωσε την τεχνική της ροής της συνείδησης, το έργο εγκαινίασε μια νέα εποχή στην τουρκική λογοτεχνία. Πολλοί κριτικοί θεωρούν ότι το “Tutunamayanlar” είναι το καλύτερο έργο που γράφτηκε στην τουρκική γλώσσα. Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι μόνο το πρώτο μυθιστόρημα του Ογκούζ Ατάι , αλλά και το πρώτο μυθιστόρημα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας σε μεταμοντέρνο ύφος. Το μυθιστόρημα αυτό, το οποίο μιλάει για το χάος της ζωής στην πόλη, την έντονη αίσθηση μοναξιάς που νιώθει το άτομο, την απομάκρυνση και την αποξένωση από την κοινωνία με την πάροδο του χρόνου, αφηγείται την ιστορία του Turgut Özben, ο οποίος ερευνά το παρελθόν του φίλου του που αυτοκτόνησε, και την προσπάθειά του να ανακαλύψει γιατί ο φίλος του Selim Işık δεν μπόρεσε να κρατηθεί στη σύγχρονη ζωή. Αν και το βιβλίο ήταν σχεδόν αντιδημοφιλές τα πρώτα χρόνια της έκδοσής του, άρχισε παραδόξως να προσελκύει την προσοχή μετά τη δεκαετία του ’90 και έχει γίνει ένα από τα καλτ έργα της τουρκικής λογοτεχνίας. Το 1997, η UNESCO αναγνώρισε την επιτυχία του ονομάζοντάς το ως το σημαντικότερο έργο της τουρκικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Το “Tutunamayanlar”, το οποίο κατέχει σημαντική θέση ως η κορυφή του μοντερνιστικού μυθιστορήματος και η πηγή του μεταμοντέρνου μυθιστορήματος, άφησε το στίγμα του σε πολλούς συγγραφείς και αναγνώστες που ακολούθησαν μετά από αυτό με την ασυνήθιστη γλώσσα, την παρατηρητικότητα και την αφηγηματική ικανότητα, καθώς και το μαύρο χιούμορ του.

Αχμέτ Χαμντί Τανπινάρ (Ahmet-Hamdi Tanpinar) – Το Ινστιτούτο Ρύθμισης των Ρολογιών [1961]

Το μυθιστόρημα θεωρείται ένα από τα πιο δυνατά δείγματα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας και με τις πολλές εκδόσεις του από την πρώτη του έκδοση το 1961 έχει προσεγγίσει ένα ευρύ κοινό. Το μυθιστόρημα, στο οποίο ο Αχμέτ Χαμντί Τανπινάρ σκιαγραφεί ένα κριτικό πορτρέτο της Τουρκίας που παραπαίει μεταξύ Ανατολής και Δύσης, έχει αποτελέσει πηγή όχι μόνο για την τουρκική λογοτεχνία αλλά και για πολλούς κλάδους των κοινωνικών επιστημών με τα κοινωνικά προβλήματα που πραγματεύεται. Η πλοκή του μυθιστορήματος βασίζεται στις παρατηρήσεις και τις εμπειρίες του Hayri İrdal, ο οποίος είναι εσωστρεφής, έχει προκαταλήψεις απέναντι σε άλλους τρόπους ζωής, ζει με τις παραδόσεις της Ανατολής αλλά προσπαθεί να αποδεχτεί τις δυτικές αξίες. Η ζωή του Hayri İrdal χωρίζεται στο μυθιστόρημα σε δύο φάσεις. Ο Hayri İrdal, ο οποίος συνεχίζει την πρώτη φάση της ζωής του με θρησκευτικές και παραδοσιακές ανησυχίες, θα υποστεί μια αλλαγή μετά τη Halit Ayarcı, η οποία εισέρχεται στη ζωή του ως πραγματιστής και αλλάζει την κατεύθυνση της ζωής του. Μετά από αυτή την αλλαγή, ο İrdal, ο οποίος εισάγεται στην ορθολογική και σύγχρονη σκέψη, θα παραπαίει για μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ της παλιάς και της νέας του ζωής. Στην πραγματικότητα, το μυθιστόρημα απεικονίζει μεταφορικά τη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη σύγχρονη Δημοκρατία της Τουρκίας μέσω αυτών των χαρακτήρων. Έτσι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που διακωμωδεί με μαύρο χιούμορ τις στάσεις και τις συμπεριφορές της τουρκικής κοινωνίας, η οποία παραπαίει ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς.

Ορχάν Παμούκ (Orhan Pamuk) – Μουσείο της Aθωότητας [2008]

Βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2006 για το βιβλίο του “Χιόνι”, το άλλο βραβευμένο βιβλίο του Ορχάν Παμούκ, το “Μουσείο της Αθωότητας”, εκδόθηκε το 2008. Το 2009, το βιβλίο αυτό, το οποίο συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τα καλύτερα βιβλία των New York Times και ήταν αποτέλεσμα δεκαετούς προεργασίας, αφηγείται την ιστορία του Κεμάλ, γιου μιας πλούσιας οικογένειας, και την ερωτική του σχέση με τη μακρινή συγγενή του Φουσούν στην Κωνσταντινούπολη της δεκαετίας του 1970. Σε αυτή τη σχέση μεταξύ του Κεμάλ και της Φουσούν, ο Κεμάλ συλλέγει αντικείμενα όπως τα παπούτσια της Φουσούν και ένα σκουλαρίκι. Έτσι, συσσωρεύει μια μεγάλη ιδιωτική συλλογή συλλέγοντας τα πράγματά της για χρόνια και μετά το θάνατο της ερωμένης του, ταξιδεύει σε πολλά μέρη του κόσμου αναζητώντας τη δημιουργία ενός ειδικού μουσείου. Αυτή η μουσειακή έρευνα, η οποία συζητείται στο βιβλίο, έγινε πραγματικότητα με την πραγματική ίδρυση ενός μουσείου το 2012. Στο μουσείο, το οποίο είναι το πρώτο μουσείο πόλης που ιδρύεται στην Κωνσταντινούπολη, εκτίθενται τα αντικείμενα που αφηγούνται την ιστορία αγάπης του βιβλίου. Το έργο βασίζεται στην περιγραφή των ανθρώπων με αντικείμενα και τα αντικείμενα που εκτίθενται στο μουσείο αποδίδουν ρεαλιστικά το θέμα που περιγράφεται. Διότι, σύμφωνα με τον Orhan Pamuk, η ζωή και ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου μπορεί να ειπωθεί μέσα από τα αντικείμενα και τα ίχνη της ζωής του.

Σαμπαχατίν Αλί (Sabahattin Ali) – Η Μαντόνα Με Το Γούνινο Παλτό [1943]

Το μυθιστόρημα “Η Μαντόνα Με Το Γούνινο Παλτό” εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1943 από τον Sabahattin Ali και έγινε ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα έργα της τουρκικής λογοτεχνίας. Το βιβλίο εξελίσσεται γύρω από τα θέματα των σχέσεων, της μοναξιάς και της αποξένωσης. Το θέμα του αφορά τον έρωτα μεταξύ του Raif Bey, ο οποίος είναι άπειρος στις ερωτικές σχέσεις και έχει εσωστρεφή συμπεριφορά, και της Maria Puder, την οποία γνώρισε στη Γερμανία. Για το λόγο αυτό, αν και γενικά θεωρείται ως ερωτικό μυθιστόρημα, η κύρια ιδέα που τονίζεται στο μυθιστόρημα είναι η αποξένωση ενός ατόμου από την κοινωνία στην οποία ζει και η κοινωνική απομάκρυνσή του με το να γίνεται μοναχικός μέσω ψυχολογικών αναλύσεων. Στο βιβλίο, αυτές οι συναισθηματικές καταρρεύσεις του κεντρικού χαρακτήρα και η επιστροφή του στον εαυτό του περιγράφονται με εξαιρετικά ρεαλιστικά συναισθήματα, δίνοντας έτσι την αίσθηση ότι ο χαρακτήρας υπάρχει στην πραγματική ζωή. Το βιβλίο, το οποίο θεωρείται ότι έχει την πιο απλή αφήγηση στην τουρκική λογοτεχνία και ως εκ τούτου πιστεύεται ότι πρόκειται για μια ερωτική ιστορία που δεν κουράζει τον αναγνώστη, έχει αναγνώστες από όλες τις ηλικιακές ομάδες.

İhsan Oktay Anar – Άτλας των Ομιχλώδων Ηπείρων [1995]

Ο “Άτλας των Ομιχλώδων Ηπείρων” είναι το πρώτο μυθιστόρημα του İhsan Oktay Anar, το οποίο εκδόθηκε το 1995. Το βιβλίο, το οποίο έχει προσελκύσει την προσοχή τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη μορφή του από την έκδοσή του, διαδραματίζεται στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη του 18ου αιώνα. Το βιβλίο πραγματεύεται την επιθυμία ενός άνδρα ονόματι Uzun İhsan Efendi να ετοιμάσει έναν άτλαντα ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο και τι του συμβαίνει ως αποτέλεσμα αυτής της επιθυμίας. Ο İhsan Efendi, ο οποίος ζει στο σπίτι με τον γιο του Bünyamin και πέφτει συνεχώς σε μακρύ ύπνο λόγω ενός υπνωτικού σιροπιού που πίνει, καταγράφει σε έναν άτλαντα όσα βλέπει στα όνειρά του. Έτσι, καταφέρνει να ετοιμάσει έναν παγκόσμιο άτλαντα μέσα από τα όνειρά του χωρίς να βγει από το σπίτι του. Το βιβλίο παρουσιάζει στους αναγνώστες τα όνειρα του πρωταγωνιστή με μια προσέγγιση που βασίζεται στη μεταμυθοπλαστική τεχνική, ταλαντευόμενη μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Με τον τρόπο αυτό, ο συγγραφέας επιμένει ότι το έργο είναι προϊόν μυθοπλασίας και μερικές φορές κάνει τον αναγνώστη να το νιώθει. Από την άλλη πλευρά, το βιβλίο περιγράφει  τα τοπία της Κωνσταντινούπολης, ιδίως μιας γειτονιάς που αποτελεί το κατώτερο στρώμα του Γαλατά. Έτσι, παρουσιάζει στους αναγνώστες τις απόψεις της παλιάς Κωνσταντινούπολης.

Γιασάρ Κεμάλ (Yaşar Kemal) – σειρά Ince Memed [1955-1987]

Η σειρά “Ince Memed” γράφτηκε από τον Yaşar Kemal και το πρώτο βιβλίο της σειράς εκδόθηκε το 1955. Το έργο που θεωρείται το αριστούργημα του συγγραφέα, μεταφέρει την εξέγερση του İnce Memed, που γεννήθηκε ως γιος μιας φτωχής οικογένειας σε ένα από τα ορεινά χωριά της Çukurova, ενάντια στους γαιοκτήμονες και την τάξη μέσα από τη δυστυχία του καθυστερημένου λαού της Ανατολίας. Έτσι, αποκαλύπτει τις ταξικές συγκρούσεις μεταξύ των αγροτών και των αρχόντων των χωριών, που αποτελούσαν κοινωνικό πρόβλημα στα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας. Αυτή η ταξική σύγκρουση, που αναλύεται από σοσιαλιστική σκοπιά, αποτέλεσε αντικείμενο τεσσάρων συνολικά βιβλίων και ολοκληρώθηκε σε τριάντα δύο χρόνια. Η σειρά έχει διεθνή φήμη, όχι μόνο στην Τουρκία. Επίσης, έχει μεταφραστεί συνολικά σε περισσότερες από 40 γλώσσες.