Ζούμε σε μια εποχή όπου οι λίστες κυριαρχούν παντού: λίστες με τα καλύτερα βιβλία, τα πιο δημοφιλή εστιατόρια, τις ταινίες που πρέπει να δούμε, τις μουσικές που πρέπει να ακούσουμε. Φαίνεται ότι δεν μπορούμε να απολαύσουμε τίποτα χωρίς να μας το υπαγορεύει κάποιος ειδικός, αρθρογράφος ή life coach. Κάθε μας κίνηση πρέπει να συνοδεύεται από οδηγίες χρήσης, από το τι θα φορέσουμε μέχρι το τι θα διαβάσουμε στην παραλία. Και ειλικρινά, αυτό έχει αρχίσει να γίνεται κουραστικό.
Είμαστε κατακλυσμένοι από «πρέπει» και «μη», σαν να μην μπορούμε να επιλέξουμε τίποτα από μόνοι μας. Πρέπει να φοράμε τα κατάλληλα ρούχα που αρμόζουν στις καλοκαιρινές νύχτες, να πίνουμε τα κοκτέιλ του καλοκαιριού και να συχνάζουμε στα συγκεκριμένα μπαράκια που «κλείνουν τους δρόμους της Αθήνας». Και φυσικά, πρέπει να διαβάζουμε τα κατάλληλα βιβλία στην παραλία ή αλλιώς βιβλία παραλίας. Αλλά μήπως ήρθε η ώρα να σπάσουμε αυτά τα καλούπια και να επιλέξουμε μόνοι μας τι θέλουμε και τι μας αρέσει πραγματικά να κάνουμε;
Η προσωπική μας επιθυμία συγκρούεται συνεχώς με την πίεση να ακολουθήσουμε τη μάζα. Γιατί να μην επιλέξουμε να φορέσουμε ρούχα που δεν ταιριάζουν στις καλοκαιρινές νύχτες; Γιατί να μην απολαύσουμε ποτά που δεν είναι «της μόδας»; Και γιατί να μην διαβάσουμε βιβλία που, κατά τους «ειδικούς», είναι ακατάλληλα για την παραλία;
Η επιλογή του βιβλίου για την παραλία έχει γίνει ένα ακόμη κομμάτι αυτής της εμμονής με τις λίστες και τα κουτάκια. Μας λένε τι να διαβάσουμε, τι είναι ελαφρύ και διασκεδαστικό, τι θα μας χαλαρώσει. Αλλά γιατί να μην επιλέξουμε κάτι που μας ιντριγκάρει εμάς, ανεξάρτητα από το τι λένε οι λίστες; Μήπως ένα βαρύ, φιλοσοφικό έργο μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε για να ξεφύγουμε πραγματικά;
Στην παραλία, ανάμεσα στον καυτό ήλιο και τη θάλασσα, μπορούμε να απολαύσουμε την ελευθερία να επιλέγουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε, χωρίς καμιά λίστα να μας καθοδηγεί. Ας δοκιμάσουμε να διαβάσουμε κάτι που θα μας προβληματίσει, που θα μας κάνει να σκεφτούμε βαθύτερα. Ας ξεφύγουμε από τις κλασικές προτάσεις και ας ανακαλύψουμε τι πραγματικά θέλουμε.
Ας διαβάσουμε αυτό που μας αρέσει, ακόμη και αν είναι ένα βιβλίο που θεωρείται ακατάλληλο για την παραλία. Η αληθινή απόλαυση της ανάγνωσης έρχεται όταν εμείς οι ίδιοι επιλέγουμε τι ερεθίζει τη φαντασία μας ή το γνωστικό μας ενδιαφέρον.
Παρακάτω, επιχειρήσαμε να φτιάξουμε μια «αντι-λίστα» που περιλαμβάνει 5 βιβλία, που, αν και αριστουργήματα, δεν συμβαδίζουν με τις λίστες των ειδικών με τα βιβλία για την παραλία. Αλλά ίσως αυτά τα βιβλία να είναι τα καλύτερα για εμάς που δεν επιθυμούμε να ακολουθήσουμε την πεπατημένη και θέλουμε να ανακαλύψουμε κάτι διαφορετικό αυτό το καλοκαίρι.
1. “2666”, του Ρομπέρτο Μπολάνιο (Εκδόσεις Άγρα)
Το “2666” του Χιλιανού συγγραφέα Ρομπέρτο Μπολάνιο είναι ένα επικό αριστούργημα που χωρίζεται σε πέντε διασυνδεδεμένες ιστορίες. Η κεντρική πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον μυστηριώδη Γερμανό συγγραφέα Μπενό φον Άρτσιμπαλντ, του οποίου το έργο γίνεται αντικείμενο έρευνας μιας ομάδας κριτικών λογοτεχνίας. Παράλληλα, η ιστορία μεταφέρεται στη Σάντα Τερέζα, μια φανταστική πόλη στα σύνορα του Μεξικού, όπου μια σειρά από ανεξιχνίαστες δολοφονίες γυναικών δημιουργούν μια ατμόσφαιρα τρόμου.
Το βιβλίο διερευνά τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης και την επίδραση της βίας στην κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα καταπιάνεται την αξία της τέχνης και της λογοτεχνίας. Κάθε ιστορία είναι γεμάτη με σύνθετους χαρακτήρες και πολυεπίπεδες αφηγήσεις που απαιτούν συνεχή συγκέντρωση και αναλυτική διάθεση. Συνδέει το γκανγκστερικό μυθιστόρημα με το Bildungsroman, το βωντβίλ με την πολεμική μαρτυρία, την επιστημονική φαντασία με το ρεπορτάζ και ενσαρκώνει ό,τι πιο ουσιαστικό έχει η λογοτεχνία: την τόλμη να μιλά για τη φρίκη, το θάνατο, την απουσία νοήματος μα και τον έρωτα.
Η πυκνότητα του έργου μπορεί να μην το καθιστούν ιδανικό για χαλαρή ανάγνωση στην παραλία, όπου η προσοχή μας μπορεί εύκολα να διασπαστεί, παρ’ όλα αυτά όμως, αξίζει τον χρόνο μας για την αφηγηματική του ιδιαιτερότητα και τη φιλοσοφική του προσέγγιση, που μας παροτρύνουν να αναλογιστούμε βαθύτερα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.
2. “Infinite Jest”, του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Εκδόσεις )
Το “Infinite Jest” του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα και απαιτητικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Με πάνω από 1.000 σελίδες και εκατοντάδες υποσημειώσεις, το έργο αυτό εξερευνά την αμερικανική κουλτούρα, τα ναρκωτικά, και την ψυχολογία μέσω μιας πολυεπίπεδης αφήγησης. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε δύο κεντρικούς άξονες: τη ζωή σε μια ακαδημία τένις και την καθημερινότητα σε ένα κέντρο απεξάρτησης από τα ναρκωτικά.
Η πλοκή περιλαμβάνει παράλληλες ιστορίες, πολύπλοκες σχέσεις και φιλοσοφικούς στοχασμούς που απαιτούν απόλυτη προσοχή και επανεξέταση. Η δομή του βιβλίου είναι τέτοια που ο αναγνώστης πρέπει συνεχώς να ανατρέχει σε προηγούμενα σημεία και υποσημειώσεις για να κατανοήσει πλήρως την εξέλιξη της αφήγησης. Αυτό καθιστά το βιβλίο δύσκολο να το απολαύσεις κάτω από τον καυτό ήλιο, καθώς η ανάγκη για συγκέντρωση, ενδοσκόπηση και αναθεώρηση δεν αφήνει περιθώρια για χαλαρή ανάγνωση.
Ωστόσο, το ” Infinite Jest ” δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα, αλλά ένα υπερμυθιστόρημα, από αυτές τις μορφές τέχνης δηλαδή που σου ταρακουνούν το μυαλό και μετατοπίζουν τον τρόπο θέασης του κόσμου. Εξερευνά την έννοια της ψυχικής ασθένειας, της εξάρτησης και της αναζήτησης νοήματος στην καθημερινή ζωή. Ο Φόστερ Γουάλας χρησιμοποιεί την αφήγησή του για να μιλήσει την ανθρώπινη αδυναμία και την προσπάθεια για το ξεπέρασμά της. Το βιβλίο αξίζει τον χρόνο μας για την ριζοσπαστική γραφή όσο και για τα υπερνοήματά του.
3. “Λίγη Ζωή”, του Χάνια Γιαναγκιχάρα (Εκδόσεις Μεταίχμιο)
Το “Λίγη Ζωή” της Χάνια Γιαναγκιχάρα είναι ένα βαθιά συγκινητικό και συναισθηματικά φορτισμένο βιβλίο που διερευνά το τραύμα, τη φιλία και την επιβίωση. Η ιστορία ακολουθεί τέσσερις φίλους που ζουν στη Νέα Υόρκη: Ο ευγενής, ωραίος Γουίλεμ, ο επίδοξος ηθοποιός ο Τζέι Μπι, ζωγράφος από το Μπρούκλιν, που προσπαθεί να κατακτήσει τον καλλιτεχνικό κόσμο ο Μάλκομ, αρχιτέκτονας σε μια σημαντική εταιρεία και ο Τζουντ- ο ιδιοφυής, αινιγματικός Τζουντ. Όπως περνούν οι δεκαετίες, οι σχέσεις τους βαθαίνουν, αλλά και σκοτεινιάζουν, καθώς τις χρωματίζουν ο εθισμός, η επιτυχία, η περηφάνια. Ωστόσο η σπουδαιότερη πρόκληση, συνειδητοποιούν όλοι, είναι ο ίδιος ο Τζουντ, πλέον ένας απίστευτα χαρισματικός δικηγόρος μα και ένας άνθρωπος ολοένα και πιο διαλυμένος, με το σώμα του και τον νου του σημαδεμένα από τους ανείπωτους τρόμους της παιδικής του ηλικίας – κυνηγημένος από τραύματα που φοβάται ότι όχι μόνο δεν θα ξεπεράσει ποτέ, αλλά και θα τον ορίζουν για πάντα.
Η αφήγηση εμβαθύνει στις προσωπικές ιστορίες των χαρακτήρων, εξερευνώντας τις σχέσεις τους και τις επιπτώσεις του παρελθόντος στις ζωές τους. Η τραγικότητα και η συναισθηματική ένταση που περιγράφονται καθιστούν το βιβλίο εξαιρετικά βαρύ για μια ξέγνοιαστη μέρα στην παραλία. Η συνεχής αναμέτρηση με τα τραύματα και οι λεπτομερείς περιγραφές του τι περνάει ο Τζουντ απαιτούν συναισθηματική προετοιμασία και πολλή υπομονή.
Παρά την συναισθηματική ένταση, το “Λίγη Ζωή” έχει πολλά να μας διδάξει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, τη φιλία και την ικανότητα του ανθρώπου να επιβιώνει ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις. Η Γιαναγκιχάρα δημιουργεί έναν συγκλονιστικό κόσμο όπου η αγάπη και η φιλία γίνονται τα κύρια εργαλεία για την αντιμετώπιση του πόνου. Το βιβλίο αξίζει τον χρόνο μας για την βαθιά του ανάλυση των ανθρώπινων συναισθημάτων.
4. “Sapiens: Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου”, του Γιουβάλ Νώε Χαράρι (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια)
Το “Sapiens” του Γιουβάλ Νώε Χαράρι είναι έναπεριεκτικό βιβλίο που εξετάζει την ιστορία της ανθρωπότητας από την εμφάνιση του Homo sapiens έως τις σύγχρονες εποχές. Ο Χαράρι αναλύει πώς οι βιολογικές και κοινωνικές αλλαγές έχουν διαμορφώσει την ανθρωπότητα, εξετάζοντας θέματα όπως η ανάπτυξη της γεωργίας, η δημιουργία των θρησκειών, οι επιστημονικές επαναστάσεις και η σύγχρονη οικονομία.
Η πυκνή ύλη και οι επιστημονικές αναλύσεις του βιβλίου απαιτούν πνευματική ηρεμία και συγκέντρωση που δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί σε μια θορυβώδη παραλία. Όμως, παρά τις απαιτήσεις του, το “Sapiens” έχει πολλά να μας διδάξει για την ιστορία και την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Ο Χαράρι παρουσιάζει με συναρπαστικό τρόπο πώς οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν μεταμορφωθεί και πώς οι πολιτισμικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επηρεάσει τον κόσμο μας.
5. “Σπίτι από Φύλλα”, του Μαρκ Ζ. Ντανιέλεβσκι (Εκδόσεις Πόλις)
Το “Σπίτι από Φύλλα” του Μαρκ Ζ. Ντανιέλεβσκι είναι ένα μεταμοντέρνο αριστούργημα που παίζει με τη μορφή και τη δομή της αφήγησης. Η ιστορία επικεντρώνεται σε μια νεαρή οικογένεια μετακομίζει σ’ ένα μικρό σπίτι όπου διαπιστώνει κάτι τερατώδες: το εσωτερικό του σπιτιού τους είναι μεγαλύτερο από το εξωτερικό του. Βέβαια, ούτε ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτορεπόρτερ Γουίλ Νάβιντσον ούτε η σύντροφός του Κάρεν Γκρην, ήταν προετοιμασμένοι ν’ αντιμετωπίσουν αυτή την παραδοξότητα, ως την ημέρα που οι φωνές των δυο μικρών παιδιών τους άρχισαν να διηγούνται μιαν άλλη ιστορία – μια ιστορία με απτό σκοτάδι, με μιαν άβυσσο που μεγαλώνει αενάως πίσω από την πόρτα μιας ντουλάπας, και για εκείνο το ανόσιο βουητό που δεν θ’ αργήσει να γκρεμίσει τους τοίχους τους και να κατασπαράξει όλα τους τα όνειρα.
Η πολυπλοκότητα του βιβλίου και οι τρόποι που προκαλεί τον αναγνώστη το καθιστούν δύστροπο σύντροφο για την παραλία. Οι συνεχείς ανατροπές και η ανάγκη για προσεκτική ανάλυση και ερμηνεία των αφηγηματικών στοιχείων δεν αφήνουν περιθώρια για χαλαρή ανάγνωση κάτω από τον ήλιο.
Ωστόσο, το “Το Σπίτι από Φύλλα” έχει πολλά να μας διδάξει για την ανθρώπινη ψυχολογία, την αντίληψη της πραγματικότητας και τη φύση του φόβου. Ο Ντανιέλεβσκι δημιουργεί έναν καθηλωτικό κόσμο όπου η αφήγηση γίνεται εργαλείο για την εξερεύνηση των ορίων της λογοτεχνίας και της φαντασίας. Το βιβλίο αξίζει τον χρόνο μας για την καινοτομία του και την ικανότητά του να μας μεταφέρει σε έναν παράξενο και συναρπαστικό κόσμο, προκαλώντας μας να σκεφτούμε πέρα από τα καθιερωμένα.
➠ Διαβάστε επίσης: “Τι φοβάται το Ισραήλ από την Παλαιστίνη;”, του Ράτζα Σεχάντε
