Τη νύχτα πριν από την παραμονή των Χριστουγέννων του 1888 στη γαλλική πόλη Arles, ο διάσημος Ολλανδός ζωγράφος Vincent Van Gogh πήρε το ξυράφι που είχε στο μικρό του κομοδίνο και έκοψε το αριστερό του αυτί.
Οι ακριβείς λόγοι πίσω από αυτή την αδιανόητη πράξη αυτοακρωτηριασμού παραμένουν υπό συζήτηση μέχρι και σήμερα – πολλοί την αποδίδουν σε κατάθλιψη, σεξουαλική απογοήτευση, δηλητηρίαση από αψέντι ή τοξικές μπογιές, που συνήθιζε να τρώει από το σωληνάριο, και διπολική διαταραχή. Δεν υπάρχει ομοφωνία. Είναι γνωστό πως ο καλλιτέχνης υπέφερε από ψυχωτικά επεισόδια και παραληρητικές ιδέες, καθώς και ότι το περιστατικό συνέβη μετά από έναν καβγά που είχε με τον ζωγράφο Paul Gaugin.
Ο Gaugin είχε φτάσει στην Arles λίγο νωρίτερα εκείνη τη χρονιά. Υποχρεώθηκε να συναντήσει τον Van Gogh από τον αδελφό του ζωγράφου Theo, έναν έμπορο τέχνης, ο οποίος είχε υποσχεθεί στον Gaugin να αγοράσει αρκετούς από τους πίνακές του αν επισκεπτόταν τον αδελφό του. Έκτοτε, οι δυο τους συχνά ζωγράφιζαν μαζί και ενίοτε έμπλεκαν σε φλογερούς καβγάδες.
Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου, ο Van Gogh και ο Gaugin, οι οποίοι είχαν βγει για ποτό, διαπληκτίστηκαν έντονα. Αμέσως μετά ακολούθησε ο αυτοακρωτηριασμός του ολλανδού ζωγράφου.
O Van Gogh και τα μυστήρια του αυτιού του
Τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου 1888 λοιπόν ο Vincent Van Gogh έκοψε το αυτί του. Από εδώ και πέρα, όμως, οι λεπτομέρειες δεν είναι ξεκάθαρες, αφήνοντας αμέτρητες αντιφάσεις να ταλανίζουν τους μελετητές του ζωγράφου.
«Όταν άρχισα να ασχολούμαι με τον Βίνσεντ βαν Γκογκ, τίποτα δεν έβγαζε νόημα», δήλωσε πρόσφατα η Ιρλανδή ιστορικός τέχνης Bernadette Murphy σε πρόσφατη συνέντευξή της. «Υπήρχαν ασυνέπειες που επαναλαμβάνονταν αδιάκοπα σε κάθε βιβλίο».
Υπήρχε μόνο ένα πράγμα που έπρεπε να κάνει, αποφάσισε η ίδια: Να αγνοήσει τα πάντα, όλα όσα είχε διαβάσει κατά καιρούς εκεί έξω, και να ξεκινήσει από την αρχή.
Αυτή η οδύσσεια οδήγησε τη Murphy στη Βιβλιοθήκη Bancroft. Το 2010, με τη βοήθεια του αρχειοφύλακα του Bancroft David Kessler, που τώρα έχει συνταξιοδοτηθεί, η Murphy έκανε μια ιστορική ανακάλυψη, που έλυσε δεκαετίες διαμάχης σχετικά με τον αυτοτραυματισμό του van Gogh εκείνο το βράδυ. Πέρασε τα επόμενα έξι χρόνια ερευνώντας και αναπτύσσοντας τα επιχειρήματά της, εκδίδοντας το βιβλίο «Van Gogh’s Ear» το 2016.
Τα δυο μυστήρια αναφορικά με το αυτί του ζωγράφου λύθηκαν:
- Ήταν ολόκληρο το αυτί που έκοψε ή ένα μέρος του;
Μέχρι πρόσφατα, οι ιστορικοί είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο βαν Γκογκ έκοψε μόνο τον λοβό. Μια αναφορά ενός αυτόπτη μάρτυρα φαινόταν ξεκάθαρη: Ο Γάλλος καλλιτέχνης Paul Signac, ο οποίος επισκέφθηκε τον van Gogh στο νοσοκομείο λίγο μετά το περιστατικό, είχε γράψει σε επιστολή του ότι ο van Gogh «έκοψε τον λοβό και όχι ολόκληρο το αυτί».
Αλλά στις αυτοπροσωπογραφίες του, ο βαν Γκογκ ζωγράφιζε τον εαυτό του με το κεφάλι του καλυμμένο με περιτύλιγμα. Και στις επιστολές του, περιγράφει ότι πέρασε εβδομάδες στο νοσοκομείο αναρρώνοντας από πυρετό και μόλυνση.
Στο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ, η Μέρφι βρήκε ένα σημαντικό στοιχείο: μια επιστολή του 1955 που παρέπεμπε σε ένα διάγραμμα του αρχικού τραύματος του βαν Γκογκ, το οποίο είχε σχεδιάσει ο Félix Rey, ο γιατρός που τον περιέθαλψε.
Το σχέδιο του γιατρού δείχνει μια σαφή τομή στη βάση του αυτιού- ο Βαν Γκογκ είχε κόψει όλο το αυτί, αφήνοντας μόνο ένα κομμάτι του λοβού.
«Όταν είδα το σχέδιο για πρώτη φορά, ξέσπασα σε δάκρυα», είπε η Murphy. «Σκέφτηκα, “Ω, Θεέ μου – πραγματικά το έκανε”».
2. Το αυτί δόθηκε σε μια καθαρίστρια ή σε μια πόρνη;
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η αποδεκτή ιστορία ήταν ότι ο Βαν Γκογκ χάρισε το αυτί του «σε μια γυναίκα ονόματι Ρέιτσελ, μια πόρνη» στον οίκο ανοχής που επισκεπτόταν ο ίδιος όταν ζούσε στην Αρλ, στη νότια Γαλλία.
Έδωσε στη γυναίκα το αυτί έξω από το πορνείο και, σύμφωνα με δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας, της είπε να «φυλάξει προσεκτικά αυτό το αντικείμενο». Εκείνη λιποθύμησε επί τόπου.
Σύμφωνα με την έρευνα της Murphy, η γυναίκα δεν ήταν πόρνη, η αλλά καθαρίστρια ενός οίκου ανοχής. Ο Murphy έψαξε τα αρχεία απογραφής από την Αρλ και δεν βρήκε καμία πόρνη με το όνομα Rachel. Αποκάλυψε επίσης ένα σημείωμα που έλεγε ότι ο παραλήπτης του αυτιού ονομαζόταν Γκάμπι και όχι Ρέιτσελ.
Η Murphy βρήκε μια γυναίκα με το όνομα Gabrielle, αλλά ήταν μόλις 18 ετών εκείνη την εποχή – τρία χρόνια πολύ νέα για να είναι εγγεγραμμένη πόρνη.
Η Murphy εντόπισε τους απογόνους της Gaby, οι οποίοι της είπαν ότι η Gaby είχε όντως εργαστεί ως καθαρίστρια και καμαριέρα στον οίκο ανοχής όπου σύχναζε ο Βαν Γκογκ, προκειμένου να βγάλει επιπλέον χρήματα για να εξοφλήσει κάποιους δαπανηρούς ιατρικούς λογαριασμούς μετά από ένα δάγκωμα που είχε δεχτεί από έναν λυσσασμένο σκύλο.
Τη νύχτα πριν από την παραμονή των Χριστουγέννων του 1888 στη γαλλική πόλη Arles, ο διάσημος Ολλανδός ζωγράφος Vincent Van Gogh πήρε το ξυράφι που είχε στο μικρό του κομοδίνο και έκοψε το αριστερό του αυτί.
Οι ακριβείς λόγοι πίσω από αυτή την αδιανόητη πράξη αυτοακρωτηριασμού παραμένουν υπό συζήτηση μέχρι και σήμερα – πολλοί την αποδίδουν σε κατάθλιψη, σεξουαλική απογοήτευση, δηλητηρίαση από αψέντι ή τοξικές μπογιές, που συνήθιζε να τρώει από το σωληνάριο, και διπολική διαταραχή. Δεν υπάρχει ομοφωνία. Είναι γνωστό πως ο καλλιτέχνης υπέφερε από ψυχωτικά επεισόδια και παραληρητικές ιδέες, καθώς και ότι το περιστατικό συνέβη μετά από έναν καβγά που είχε με τον ζωγράφο Paul Gaugin.
Ο Gaugin είχε φτάσει στην Arles λίγο νωρίτερα εκείνη τη χρονιά. Υποχρεώθηκε να συναντήσει τον Van Gogh από τον αδελφό του ζωγράφου Theo, έναν έμπορο τέχνης, ο οποίος είχε υποσχεθεί στον Gaugin να αγοράσει αρκετούς από τους πίνακές του αν επισκεπτόταν τον αδελφό του. Έκτοτε, οι δυο τους συχνά ζωγράφιζαν μαζί και ενίοτε έμπλεκαν σε φλογερούς καβγάδες.
Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου, ο Van Gogh και ο Gaugin, οι οποίοι είχαν βγει για ποτό, διαπληκτίστηκαν έντονα. Αμέσως μετά ακολούθησε ο αυτοακρωτηριασμός του ολλανδού ζωγράφου.
O Van Gogh και τα μυστήρια του αυτιού του
Τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου 1888 λοιπόν ο Vincent Van Gogh έκοψε το αυτί του. Από εδώ και πέρα, όμως, οι λεπτομέρειες δεν είναι ξεκάθαρες, αφήνοντας αμέτρητες αντιφάσεις να ταλανίζουν τους μελετητές του ζωγράφου.
«Όταν άρχισα να ασχολούμαι με τον Βίνσεντ βαν Γκογκ, τίποτα δεν έβγαζε νόημα», δήλωσε πρόσφατα η Ιρλανδή ιστορικός τέχνης Bernadette Murphy σε πρόσφατη συνέντευξή της. «Υπήρχαν ασυνέπειες που επαναλαμβάνονταν αδιάκοπα σε κάθε βιβλίο».
Υπήρχε μόνο ένα πράγμα που έπρεπε να κάνει, αποφάσισε η ίδια: Να αγνοήσει τα πάντα, όλα όσα είχε διαβάσει κατά καιρούς εκεί έξω, και να ξεκινήσει από την αρχή.
Αυτή η οδύσσεια οδήγησε τη Murphy στη Βιβλιοθήκη Bancroft. Το 2010, με τη βοήθεια του αρχειοφύλακα του Bancroft David Kessler, που τώρα έχει συνταξιοδοτηθεί, η Murphy έκανε μια ιστορική ανακάλυψη, που έλυσε δεκαετίες διαμάχης σχετικά με τον αυτοτραυματισμό του van Gogh εκείνο το βράδυ. Πέρασε τα επόμενα έξι χρόνια ερευνώντας και αναπτύσσοντας τα επιχειρήματά της, εκδίδοντας το βιβλίο «Van Gogh’s Ear» το 2016.
Τα δυο μυστήρια αναφορικά με το αυτί του ζωγράφου λύθηκαν:
- Ήταν ολόκληρο το αυτί που έκοψε ή ένα μέρος του;
Μέχρι πρόσφατα, οι ιστορικοί είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο βαν Γκογκ έκοψε μόνο τον λοβό. Μια αναφορά ενός αυτόπτη μάρτυρα φαινόταν ξεκάθαρη: Ο Γάλλος καλλιτέχνης Paul Signac, ο οποίος επισκέφθηκε τον van Gogh στο νοσοκομείο λίγο μετά το περιστατικό, είχε γράψει σε επιστολή του ότι ο van Gogh «έκοψε τον λοβό και όχι ολόκληρο το αυτί».
Αλλά στις αυτοπροσωπογραφίες του, ο βαν Γκογκ ζωγράφιζε τον εαυτό του με το κεφάλι του καλυμμένο με περιτύλιγμα. Και στις επιστολές του, περιγράφει ότι πέρασε εβδομάδες στο νοσοκομείο αναρρώνοντας από πυρετό και μόλυνση.
Στο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ, η Μέρφι βρήκε ένα σημαντικό στοιχείο: μια επιστολή του 1955 που παρέπεμπε σε ένα διάγραμμα του αρχικού τραύματος του βαν Γκογκ, το οποίο είχε σχεδιάσει ο Félix Rey, ο γιατρός που τον περιέθαλψε.
Το σχέδιο του γιατρού δείχνει μια σαφή τομή στη βάση του αυτιού- ο Βαν Γκογκ είχε κόψει όλο το αυτί, αφήνοντας μόνο ένα κομμάτι του λοβού.
«Όταν είδα το σχέδιο για πρώτη φορά, ξέσπασα σε δάκρυα», είπε η Murphy. «Σκέφτηκα, “Ω, Θεέ μου – πραγματικά το έκανε”».
2. Το αυτί δόθηκε σε μια καθαρίστρια ή σε μια πόρνη;
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η αποδεκτή ιστορία ήταν ότι ο Βαν Γκογκ χάρισε το αυτί του «σε μια γυναίκα ονόματι Ρέιτσελ, μια πόρνη» στον οίκο ανοχής που επισκεπτόταν ο ίδιος όταν ζούσε στην Αρλ, στη νότια Γαλλία.
Έδωσε στη γυναίκα το αυτί έξω από το πορνείο και, σύμφωνα με δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας, της είπε να «φυλάξει προσεκτικά αυτό το αντικείμενο». Εκείνη λιποθύμησε επί τόπου.
Σύμφωνα με την έρευνα της Murphy, η γυναίκα δεν ήταν πόρνη, η αλλά καθαρίστρια ενός οίκου ανοχής. Ο Murphy έψαξε τα αρχεία απογραφής από την Αρλ και δεν βρήκε καμία πόρνη με το όνομα Rachel. Αποκάλυψε επίσης ένα σημείωμα που έλεγε ότι ο παραλήπτης του αυτιού ονομαζόταν Γκάμπι και όχι Ρέιτσελ.
Η Murphy βρήκε μια γυναίκα με το όνομα Gabrielle, αλλά ήταν μόλις 18 ετών εκείνη την εποχή – τρία χρόνια πολύ νέα για να είναι εγγεγραμμένη πόρνη.
Η Murphy εντόπισε τους απογόνους της Gaby, οι οποίοι της είπαν ότι η Gaby είχε όντως εργαστεί ως καθαρίστρια και καμαριέρα στον οίκο ανοχής όπου σύχναζε ο Βαν Γκογκ, προκειμένου να βγάλει επιπλέον χρήματα για να εξοφλήσει κάποιους δαπανηρούς ιατρικούς λογαριασμούς μετά από ένα δάγκωμα που είχε δεχτεί από έναν λυσσασμένο σκύλο.
