Αν βρεθείς σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της Αθήνας, στην Πλατεία Μαβίλη, και στρέψεις ψηλά το βλέμμα σου, θα αντικρύσεις μια αισθησιακή γυναικεία φιγούρα, μια γυμνή Αφροδίτη με κεφάλι φιδιού, κάτω από έναν μαύρο όγκο που μοιάζει με απειλητικό νέφος ή αγριεμένο κύμα. Με έντονα συμβολικό και αλληγορικό χαρακτήρα, η τοιχογραφία της διεθνώς αναγνωρισμένης εικαστικού Σοφίας Στεβή εκπέμπει τα ανάμεικτα συναισθήματα που νιώθουμε σε καιρούς κρίσης. Με αναφορές και έμπνευση από την ποίηση, τη φιλοσοφία και τα ψηφιακά μέσα, η καλλιτέχνις στήνει το εικαστικό της σύμπαν, ξανά και ξανά. Με δυναμικές, χειρονομιακές πινελιές από ιαπωνική μελάνη και «κουφετί» χρώματα που παραπέμπουν στον ρευστό κόσμο ενός ανυπότακτου, θραυσματικού animation, παρουσιάζει το «αιχμηρό» και αβέβαιο παρόν, με μια δόση αισιοδοξίας και ελπίδας. Όπως τα περισσότερα έργα της καλλιτέχνιδας, έτσι και η παρούσα σύνθεση απηχεί την αμφιθυμία που χαρακτηρίζει τη ζωή στην πόλη, τη ζωή στον 21ο αιώνα.
Το «Κύμα/Γνέψιμο» βρίσκει τη δική του θέση σε έναν κόσμο ρευστό, αβέβαιο, αμετάβλητο. Στο πάνω μέρος ενός μακρόστενου, ακάθαρτου τοίχου επί της οδού Δορυλαίου 18, ο οποίος φέρει τα ίχνη μιας γκρεμισμένης κατοικίας, οι διερχόμενοι που ανεβαίνουν προς τον λόφο του Λυκαβηττού σηκώνουν το κεφάλι για να αντικρίσουν, με φόντο τον (ενίοτε συννεφιασμένο) αττικό ουρανό, μια ονειρική σύνθεση με κυματοειδείς μορφές ύψους 13 μέτρων. Σε μια περιοχή σημαντική για την ίδια –καθώς στη γειτονιά αυτή γεννήθηκε το Fokidos, ένα καλλιτεχνικό πρότζεκτ που ανοίγει έναν δυναμικό εικαστικό διάλογο στην πόλη– η δημιουργός ξεκινά τη συζήτηση για όλα όσα μας απασχολούν σήμερα, με όλους τους περαστικούς, τους κατοίκους, αλλά και όσους/όσες ψάχνουν να βρουν τον δρόμο τους στα στενά της Αθήνας.
Σύμφωνα με την ίδια την καλλιτέχνιδα,
«Η δημιουργία “Το Κύμα/Το Γνέψιμο” είναι ένα λογοπαίγνιο της αγγλικής λέξης “wave”. Μια γυναικεία φιγούρα γνέφει προς τα κάπου, ενώ κοντά της βρίσκεται ένα μαύρο σύννεφο, που σαν κύμα είναι έτοιμο να την καταπιεί. Ίσως αυτό το σύννεφο να συμβολίζει το μέλλον. Τα τελευταία χρόνια ήταν αρκετά δύσκολα για την ανθρωπότητα, η πανδημία και η κλιματική αλλαγή έχουν κάνει τη ζωή δύσκολη για πολλούς ανθρώπους και αφόρητη για ακόμα περισσότερους. Πρέπει να πάρουμε όλοι σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον του όμορφου πλανήτη μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους. Αυτό το έργο έχει να κάνει με την ανησυχία και την αβεβαιότητα του να ζεις υπό τέτοιες συνθήκες, σε μια καθημερινότητα όπου τα άσχημα νέα έχουν γίνει πλέον σταθερά. Έχει όμως να κάνει και με την αισιοδοξία της αλλαγής και της ελπίδας, κάτι που πιστεύω ότι είναι εγγενές στην ανθρώπινη φύση.»
Θέλοντας να μάθουμε κάποιες περεταίρω πληροφορίες για την ιστορία της καλλιτέχνιδος και του έργου της, η Σοφία Στεβή μας απάντησε σε κάποιες επιπλέον ερωτήσεις:
– Ποιος υπήρξε ο παρακινητικός παράγοντας για να ασχοληθείτε με την τέχνη;
Το να γίνει κάποιος καλλιτέχνης είναι μία πολύ σοβαρή απόφαση, ειδικά αν κατάγεσαι από τον φτωχό και σχετικά απομονωμένο Νότο της Ευρώπης. Εγώ είμαι Ελληνίδα, πήγα σε ένα σχολείο που δε μου έμαθε σχεδόν τίποτα που δεν ήταν παρωχημένο, αν και μπορώ να θυμηθώ κάποιους πεφωτισμένους δασκάλους και καθηγητές. Από την άλλη, ζούμε σε μία χώρα γεμάτη παράδοξα και συνηθίζουμε σε έναν παράδοξο τρόπο σκέψης και αυτό μπορεί να είναι βοηθητικό για κάποιον καλλιτέχνη που συνήθως είναι και τυχοδιώκτης και το λέω αυτό με τη θετική έννοια, με την έννοια του να ρισκάρεις και να αποφασίσεις ότι θα ζήσεις μια ζωή χωρίς ασφάλεια και με έντονες αλλαγές. Εγώ την απόφαση να γίνω καλλιτέχνης την πήρα στο Λονδίνο που βρέθηκα λίγο κατά τύχη και έμεινα εκεί τελικά πολλά χρόνια. Έζησα εκεί με πολλούς νέους καλλιτέχνες και κατάλαβα τη σημασία του να ζεις σε μία υποστηρικτική κοινότητα. Στην Αθήνα γύρισα και πάλι κατά τύχη στα μέσα της οικονομικής κρίσης, κάτι που ακούγεται πολύ λάθος αλλά μπορώ πλέον να πω ότι ήταν μία σωστή απόφαση.
– Με τί άλλα πράγματα ασχολείστε πέραν των εικαστικών και πώς συνδέονται με αυτά, εάν συνδέονται;
Από τη ζωγραφική ζω και αυτό κάνω κυρίως στη ζωή μου. Έχω σπουδάσει γραφιστική, σχεδιασμό βιβλίων και τυπογραφία και εκείνο το διάστημα είχα επιλέξει να εντρυφήσω στην βιβλιοδεσία. Παλαιότερα και για ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα είχα ένα μικρό εκδοτικό οίκο αφιερωμένο στην ποίηση. Εκδώσαμε δύο ποιητικές συλλογές. Επίσης από το 2013-2014 τρέχω τον καλλιτεχνικό χώρο Φωκίδος από το διαμέρισμα μου. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια είναι ανενεργός γιατί δεν είχα τις δυνάμεις να το συνεχίσω αλλά έχω αρχίσει να ξανασκέφτομαι αν θα είχε νόημα να αναγεννηθεί, ίσως με μία άλλη μορφή και τι θα μπορούσε να προσφέρει στην κοινότητα.
– Από ποια πράγματα αντλείτε έμπνευση;
Από τις ιστορίες που μοιράζονται οι άνθρωποι που γνωρίζω, από τη λογοτεχνία και τις χαοτικές πληροφορίες του διαδυκτίου, από λέξεις και εικόνες. Απλά επειδή η έμπνευση είναι μια αρκετά αόριστη έννοια νομίζω το σημαντικότερο είναι ο χρόνος μέσα στο ατελιέ μου με τη δουλειά μου.
– Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να δημιουργήσετε ένα έργο τόσο μεγάλης κλίμακας;
Η μεγάλη κλίμακα δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα, ο εξωτερικός χώρος και η ζωγραφική στην πόλη είναι. Η πρόταση ήρθε από τη Στέγη του ιδρύματος Ωνάση και την Αφροδίτη Παναγιωτάκου που είχαν την ιδέα να συνεργαστούν με καλλιτέχνες και να μεταφράσουν πίνακες ζωγραφικής ως εξωτερικές τοιχογραφίες. Το “Κύμα” υπήρξε κατ’ αρχάς στο ατελιέ μου σαν ένας πίνακας σε ύφασμα ενάμιση επί ένα μέτρο.
– To «Κύμα / Νεύμα» έχει δημιουργηθεί σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πόλης, την Πλατεία Μαβίλη. Ποια είναι η συνομιλία σας με την περιοχή;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα αρκετά κοντά, στους Αμπελοκήπους. Στη Μαβίλη είναι που μου αρέσει να συναντώ κόσμο γιατί είναι η πιο βολική πλατεία κοντά στο σπίτι μου. Μου άρεσε επίσης η ιδέα να μία από τις κοπέλες μου να είναι απέναντι από την Αμερικάνικη Πρεσβεία σε ένα πολύ καθαρό χώρο με αυστηρή αστυνόμευση.
– Ποιο μήνυμα θέλατε να μεταφέρετε μέσα από αυτό το τεράστιο «Κύμα/Νεύμα», ποια η σημειολογική του σημασία;
“Το Κύμα/Το Γνέψιμο” είναι ένα λογοπαίγνιο της αγγλικής λέξης “wave”. Μια γυναικεία φιγούρα με γυρισμένη τη πλάτη γνέφει προς τα κάπου, ενώ κοντά της βρίσκεται ένα μαύρο σύννεφο, που σαν κύμα είναι έτοιμο να την καταπιεί. Ίσως με αυτό το σύννεφο να σκεφτόμουν το μέλλον. Τα τελευταία χρόνια ήταν αρκετά δύσκολα, η πανδημία και η κλιματικές αλλαγές έχουν κάνει τη ζωή δύσκολη για πολλούς ανθρώπους και αφόρητη για ακόμα περισσότερους. Ζούμε σε μία ανησυχία και μία αβεβαιότητα, σε μια καθημερινότητα όπου τα άσχημα νέα έχουν γίνει πλέον σταθερά. Έχει όμως να κάνει και με την αισιοδοξία της αλλαγής και της ελπίδας, κάτι που πιστεύω ότι είναι εγγενές στην ανθρώπινη φύση.
– Πείτε μας λίγα λόγια για τη σχέση σας με την Αθήνα, τι σκέψεις, συνειρμούς, συναισθήματα, σας προκαλεί;
Βράδυ Ιουλίου ίσως το 2014, πολύ ζέστη, περπατάς μισομεθυσμένη στα στενά των Εξαρχείων και της Νέαπολης, προσπαθείς να αποφύγεις τα air-condition που στάζουν και καμιά αδέσποτη κατσαρίδα, παντού τριγυρνάνε γάτες, στρίβεις στην Αλεξάνδρας που είναι η πιο χάλια λεωφόρος της Αθήνας, Άρειος Πάγος, Προσφυγικά, το γήπεδο της Λεωφόρου που ζέχνει κάτουρο, περπατάς λίγο πιο γρήγορα γιατί φτάνεις σπίτι επιτέλους, ανοίγεις την πόρτα της εισόδου και είναι δροσερά, αυτά είναι τα καλά των παλιών κτιρίων. Ανεβαίνεις τις σκάλες και σε λίγο θα ξαπλώσεις και χαμογελάς από αυτό το απροσδιόριστα ωραίο συναίσθημα που το νιώθεις μόνο στην Αθήνα, μόνο το καλοκαίρι, μισομεθυσμένη.
– Τι περιμένετε να δείτε όταν υψώνετε το βλέμμα σας σε έναν μεγάλο άδειο τοίχο της Αθήνας;
Η αλήθεια είναι ότι δεν περιμένω να δω τίποτα, μου αρέσουν οι άδειοι βρώμικοι τοίχοι της Αθήνας, αλλά πλέον σε αυτή την πόλη τίποτα δεν μας εκπλήσσει.
Η Σοφία Στεβή δημιουργεί ζωγραφικά έργα, γλυπτά, εγκαταστάσεις και artist books – αινιγματικές, ονειρικές συνθέσεις, όπου η γυναικεία κατά βάση σεξουαλικότητα βρίσκει απενοχοποιημένες μορφές έκφρασης, ανοιχτές σε πολλαπλές ερμηνείες.
Με αναφορές και έμπνευση από την ποίηση, τη φιλοσοφία και τα ψηφιακά μέσα, στήνει το εικαστικό της σύμπαν με δυναμικές, χειρονομιακές πινελιές από ιαπωνική μελάνη και «κουφετί» χρώματα, που παραπέμπουν στον ρευστό κόσμο ενός ανυπότακτου, θραυσματικού animation.
Σπούδασε στη Σχολή Βακαλό Art & Design στην Αθήνα και στο Central Saint Martins College στο Λονδίνο και έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Συγκεκριμένα, το 2017 πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση στην αθηναϊκή γκαλερί The Breeder, ενώ έργα της φιλοξενήθηκαν το 2018 στο BALTIC Centre for Contemporary Art στο Γκέιτσχεντ της Μεγάλης Βρετανίας, το 2019 στην Pippy Houldsworth Gallery στο Λονδίνο και, πιο πρόσφατα, το 2021, στην γκαλερί Alma Zevi (πλέον Paterson Zevi) της Βενετίας, όπου επέλεξε να παρουσιάσει δουλειά μικρότερης κλίμακας, ζωγραφισμένη σε μια ήσυχη παλέτα από τονικότητες που κυμαίνονται ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο.
Η Σοφία Στεβή είναι μία από τις εικαστικούς που παρουσίασε το New Museum της Νέας Υόρκης στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, μέσα από την έκθεση «The Equilibrists» (2016).
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σοφία Στεβή, ζωγράφος
Οργάνωση Παραγωγής Ιδρύματος Ωνάση: Μαρία Βασαριώτου
Εκτέλεση Παραγωγής: UrbanAct
Υλοποίηση: Same84
Ανάθεση & Παραγωγή: Ίδρυμα Ωνάση
