Μια φιγούρα που καβαλά έναν σκελετό, μια φέτα καρπούζι που γράφει «Ζήτω η Ζωή», ένας θίασος προσώπων παραδομένος στην ανησυχαστική παλέτα του γκρίζου, ισχυρές αντηχήσεις μιας τέχνης ζοφερής, μνημειακοί, κατακόκκινοι πηκτοί σαν αίμα πίνακες, αποσπασματικές συνθέσεις με γυμνές γυναικείες φιγούρες, καμβάδες αφιερωμένοι στις ρέουσες και μαλακές πτυχώσεις των υφασμάτων, ατέρμονα τοπία, παράξενα ερωτικά ζωντανά λουλούδια και ζοφερές λίμνες με νούφαρα.
Με την πάροδο των αιώνων, η θεματική των ζωγραφικών έργων μετατοπίστηκε από τις κλασικές και θρησκευτικές απεικονίσεις για να επιτρέψει πιο αφηρημένες, εξπρεσιονιστικές και εννοιολογικές αντιλήψεις. Η ζωγραφική μπορεί να μεταφέρει βαθιά συναισθήματα με τρόπο που μπορεί να ξεπεράσει σύνορα και γλώσσες, καθιστώντας το την πιο κυρίαρχη και οικεία μορφή τέχνης.
Ένας πίνακας μπορεί να αποκαλύψει πάρα πολλά για τον καλλιτέχνη που τον ζωγράφισε, από την ψυχική του κατάσταση μέχρι το φυσικό του περιβάλλον. Ως εκ τούτου, θα επιχειρήσουμε να ανατρέξουμε σε μερικούς από τους πιο σπουδαίους ζωγράφους και να δούμε τους τελευταίους πίνακές που φιλοτέχνησαν πριν φύγουν από τη ζωή. Πολλοί από τους παρακάτω πίνακες φαίνεται να αποτυπώνουν τη γνώση του επικείμενου θανάτου του καλλιτέχνη, γεγονός που τους καθιστά ακόμα πιο ανατριχιαστικούς και συγκινητικούς στην θέαση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πίνακες παρέμειναν ημιτελείς – μια μακάβρια υπενθύμιση ότι ο θάνατος δεν κάνει χάρη σε για κανέναν, ακόμη και αν πρόκειται για έναν παγκοσμίου φήμης ζωγράφο που βρίσκεται στη μέση ενός δυνητικού magnum opus. Έτσι, από τον στοιχειωτικό οιωνό “Viva La Vida”, τα καρπούζια της Φρίντα Κάλο μέχρι το αποκαλυπτικό ημιτελές έργο του Gustav Klimt, “Η νύφη», ιδού οι δέκα τελευταίοι πίνακες διάσημων καλλιτεχνών.
Viva La Vida, καρπούζια – Φρίντα Κάλο, 1954
Η Φρίντα Κάλο χρησιμοποιούσε τη ζωγραφική ως μέσο για να εκφράσει και να θίξει ζητήματα φύλου, τάξης, φυλής και χρόνιων πόνων. Το έργο της συνδύαζε αυτοβιογραφικά στοιχεία με τον μαγικό ρεαλισμό και τον υπερρεαλισμό, απεικονίζοντας το γυναικείο βίωμα με ακλόνητη αφοσίωση. Ως αποτέλεσμα αυτού, συχνά να καταλήγει σε οδυνηρές εικόνες, όπως η απώλεια του μωρού της που αποτυπώνεται στο νοσοκομείο Henry Ford. Ο τελευταίος πίνακας της καλλιτέχνιδας ήταν το Viva La Vida, μια νεκρή φύση που απεικονίζει καρπούζια, το παραδοσιακό σύμβολο της ζωής και της γονιμότητας στη μεξικανική κουλτούρα και συχνά χρησιμοποιείται στους εορτασμούς της Ημέρας των Νεκρών.
Ο πίνακας ολοκληρώθηκε μόλις οκτώ ημέρες πριν από τον θάνατό της το 1954, και η φέτα καρπουζιού στο μπροστινό μέρος της εικόνας γράφει “viva la vida”, που σημαίνει “Ζήτω η Ζωή“. Η αιτία του θανάτου της δηλώθηκε πνευμονική εμβολή, αν και πολλοί εικάζουν ότι η Κάλο αυτοκτόνησε. Εκείνη την περίοδο, μετά τον ακρωτηριασμό του ποδιού της, η Κάλο ήταν εξαρτημένη από τα παυσίπονα και είχε σοβαρή κατάθλιψη. Το σοκ, ο πόνος και το τραύμα βρίσκονταν στη ρίζα του έργου της. Ο τελευταίος της πίνακας υποδηλώνει ότι προσδοκούσε το τέλος της ζωής της.
Ημιτελής Πίνακας, Κιθ Χάρινγκ, 1989
Ο Κιθ Χάρινγκ χρησιμοποίησε τους χαρακτηριστικούς πολύχρωμους πίνακές του για να προωθήσει το ασφαλές σεξ και την ευαισθητοποίηση για το AIDS, καθιστώντας τον μια σημαντική φιγούρα της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1980. Προερχόμενος από την υποκουλτούρα του γκράφιτι της πόλης, ο Χάρινγκ έγινε γνωστός για τα σχέδιά του που εμφανίζονταν στους υπόγειους σιδηροδρόμους, απεικονίζοντας συχνά περιγράμματα σκύλων και ανθρώπων. Όταν το 1988, ο Χάρινγκ διαγνώστηκε με AIDS, τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του χρησιμοποίησε την τέχνη για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με την ασθένειά του.
Το 1990, ο Χάρινγκ απεβίωσε, σε ηλικία 31 ετών. Στον τελευταίο του πίνακα το πάνω αριστερό ένα τέταρτο του καμβά, είναι καλυμμένο με έντονο μοβ χρώμα που μοιάζει σα να στάζει σαν αίμα. Ο “Ημιτελής Πίνακας” απεικονίζει μια ζωή που διακόπηκε με τραγικό τρόπο, ενώ χάθηκε ένα τεράστιο ταλέντο και πολλές προοπτικές.
The Beyond, Τζόρτζια Ο’ Κιφ, 1972
Η Τζόρτζια O’Κιφ έγινε γνωστή για τους πίνακές της που απεικονίζουν παράξενα ζωντανά και ερωτικά λουλούδια, οστά ζώων, καθώς και μυστηριώδη τοπία. Γεννημένη το 1887, το έργο τέχνης της Ο’ Κίφ ήταν σαφώς πολύ πιο μπροστά από την εποχή της. Η πρωτοποριακή της προσέγγιση στη ζωγραφική συνέχισε για δεκαετίες μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν η όρασή της επιδεινώθηκε ραγδαία. Παρόλο που η Ο’ Κίφ προσπάθησε να συνεχίσει να ζωγραφίζει με τη βοήθεια βοηθών μέχρι το θάνατό της, σε ηλικία 98 ετών το 1986, τον τελευταίο της πίνακα που ζωγράφισε χωρίς καθόλου βοήθεια, τον ολοκλήρωσε το 1972.
Ο τελευταίος πίνακας της Ο’ Κίφ, The Beyond, που δημιουργήθηκε στα ογδόντα της, φαίνεται να πραγματεύεται τον θάνατο, καθώς σχεδόν ο μισός καμβάς καλύπτεται από μαύρο χρώμα. Το πάνω μισό απεικονίζει μια άγνωστη περιοχή που μοιάζει με ουρανός και η θάλασσα, ένα μακρινό μυστηριώδες τοπίο.
Μελέτη ενός ταύρου, Φράνσις Μπέικον, 1991
Προσπαθώντας να απεικονίσει την “βαρβαρότητα της πραγματικότητας“, το έργο του Φράνσις Μπέικον εξερευνούσε την αυτοπροσωπογραφία, τη σεξουαλικότητα, τη βία και τη θρησκεία. Από τη συγκλονιστική Σπουδή μετά το “Πορτραίτο του Πάπα Ιννοκέντιου X”, μέχρι το “Τρίπτυχο Μάιος-Ιούνιος 1973”, που απεικονίζει τον θάνατο του εραστή του Τζορτζ Ντάιερ, ο Μπέικον άφησε το στίγμα του στον κόσμο της τέχνης μέσα από τα βαθιά εγκεφαλικά έργα του.
Το 1991, ο ζωγράφος άρχισε να εργάζεται πάνω στη “Σπουδή ενός Ταύρου”, ένα από τα πολλά έργα που περιστρέφονται γύρω από την εμμονή του με τις ταυρομαχίες. Εμπνευσμένος από τα έργα του Πάμπλο Πικάσο για τους ταύρους και την ποίηση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα για το θέμα, ο Μπέικον ζωγράφισε πολλές σκηνές με το ζώο. Όταν ζωγράφιζε αυτό το έργο, υπέφερε από πνευμονία γεγονός που τον κατέστησε εξαιρετικά αδύναμο- ως εκ τούτου, προσπάθησε να ζωγραφίσει ένα σύμβολο μεγάλης δύναμης. Πέθανε το 1992 σε ηλικία 82 ετών, από καρδιακή προσβολή.
Η νύφη, Γκουστάβ Κλιμτ, 1918
Ο τελευταίος πίνακας του Αυστραλού καλλιτέχνη Γκουστάβ Κλιμτ, Η νύφη, παρέμεινε ημιτελής όταν πέθανε το 1918 μετά από πνευμονία και εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Κλιμτ ήταν γνωστός για την εμμονή του με τις όμορφες γυναίκες και ιδιαίτερα με τη γυναικεία μορφή. Συχνά ενσωματώνοντας φύλλα χρυσού στα έργα του, το έργο του συχνά προκαλούσε εξοργισμί και χαρακτηριζόταν ως πορνογραφικό.
Έχει ενδιαφέρον ότι αυτό το ημιτελές έργο φανερώνει την εμμονή του Κλιμτ με τον ερωτισμό, καθώς ζωγράφιζε τις γυναίκες του γυμνές και στη συνέχεια πρόσθετε από πάνω ρούχα. Στη Νύφη, στην αριστερή πλευρά του καμβά διακρίνονται τμήματα από πρόσωπα και γυμνά σώματα. Ωστόσο, στα δεξιά, ένα γυμνό, ακέφαλο γυναικείο σώμα καλύπτεται μερικώς από πολύχρωμα ρούχα, με τον Κλίμτ να δίνει προτεραιότητα στην απεικόνιση των γεννητικών οργάνων της, προτού καν ζωγραφίσει το πρόσωπό της.
Άτιτλο, Μαρκ Ρόθκο,1970
Παρά την άρνησή του να ενταχθεί σε κάποιο κίνημα ή είδος, ο Μαρκ Ρόθκο συνδέθηκε στενά με το ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Δημιουργούσε πίνακες όπου κυριαρχούσαν οι πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Τα έργα του απέρριπταν κατηγορηματικά τον παραδοσιακή ζωγραφική, προσκαλώντας τους θεατές να εμπλακούν συναισθηματικά με τα απλά αλλά και διφορούμενα έργα του. Ο ίδιος είχε πει κάποτε: Οι πίνακές μου με ενδιαφέρει μόνο να «εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα για το πεπρωμένο… Οι άνθρωποι που κλαίνε μπροστά από τις εικόνες μου έχουν την ίδια θρησκευτική εμπειρία που είχα κι εγώ όταν τις ζωγράφιζα. Και αν, όπως λέτε, νιώθετε συγκίνηση μόνο από τις σχέσεις των χρωμάτων, τότε χάνετε το νόημα».
Το 1968, ο Ρόθκο διαγνώστηκε με ήπιο ανεύρυσμα αορτής και δύο χρόνια αργότερα βρέθηκε νεκρός στο στούντιό του, με αίμα να τρέχει από τους καρπούς του, τους οποίους είχε κόψει με ξυράφι. Ως εκ τούτου, το τελευταίο του έργο, ζωγραφισμένο με έντονο, πηκτό, κατακόκκινο χρώμα, αποδείχτηκε τραγικά προφητικό.
Riding with Death – Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, 1988
Ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, σύγχρονος του Χάρινγκ, προερχόμενος επίσης από την underground σκηνή της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του ’80, λίγους μήνες πριν πεθάνει το 1988 από υπερβολική δόση ηρωίνης, ζωγράφισε το Riding with Death. Ο στοιχειωμένος πίνακας παρουσιάζει μια καφέ φιγούρα που ιππεύει στην πλάτη ενός αποδομημένου σκελετού. Ένα θαμπό, ανοιχτό καφέ χρώμα αποτελεί τη βάση του φόντου του πίνακα – πολύ πιο ζοφερό από τα τυπικά, έντονα πολύχρωμα έργα του.
Ο πίνακας φαίνεται να υποδηλώνει τη συνειδητοποίηση του Μπασκιά ότι οι συνήθειές του, όπως η υπερβολική χρήση ναρκωτικών, θα κατέληγαν μόνο σε τραγωδία. Ο επαναστάτης καλλιτέχνης απεβίωσε σε ηλικία 27 ετών το 1988 στο σπίτι του στο Μανχάταν.
Μεταμόρφωση του Σωτήρος – Ραφαήλ, 1520
Ο Ραφαήλ, ένας από τους γίγαντες της Αναγέννησης, μαζί με τον Λεονάρντο και τον Μιχαήλ Άγγελο, παρήγαγε τεράστιο αριθμό έργων κατά τη διάρκεια της σχετικά σύντομης καριέρας του. Γνωστός σήμερα κυρίως ως ζωγράφος και σχεδιαστής, το έργο του ήταν ευρύτερο, περιλαμβάνοντας ταπισερί, χαρακτικά, γλυπτά, σκηνικά και εφαρμοσμένες τέχνες, ενώ δραστηριοποιήθηκε τόσο ως αρχιτέκτονας όσο και ως αρχαιολόγος. Έγραψε ακόμα και ποίηση.
Τα έργα τέχνης του αντιπροσώπευαν τα ύψιστα ιδανικά της ανθρωπότητας, της ομορφιάς και του μεγαλείου. Ο τελευταίος του εμβληματικός πίνακας, η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄του ανέθεσε το έργο που πολλοί έχουν ισχυριστεί ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της καλλιτεχνικής εξέλιξης του Ραφαήλ. Ο καλλιτέχνης πέθανε σε ηλικία μόλις τριάντα επτά ετών. Ο Βαζάρι μας το λέει αυτό δίνοντας μια νεφελώδη εξήγηση για την αιτία θανάτου του – υπερβολικός έρωτας. Ωστόσο, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι πιθανότατα πέθανε από μολυσματική ασθένεια.
Ρίζες δέντρων, Βίνσεντ βαν Γκογκ, 1890
Μεταθανάτια, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο γνωστούς ζωγράφους της δυτικής τέχνης, έχοντας ολοκληρώσει περίπου 2.100 έργα στη διάρκεια της ζωής του, η οποία διακόπηκε σε ηλικία 37 ετών, όταν (ενδεχομένως) αυτοκτόνησε. Η μάχη του καλλιτέχνη με την κατάθλιψη και τη φτώχεια αποτυπώθηκε στην τέχνη του – ζωγράφισε ακόμη και το χωράφι στο οποίο υποτίθεται ότι αυτοπυροβολήθηκε, με αποτέλεσμα πολλοί να πιστεύουν ότι το Wheatfield with Crows αποτελεί το τελευταίο του έργο.
Ωστόσο, οι “Ρίζες Δέντρων” ήταν ο τελευταίος του πίνακας, τον οποίο ζωγράφισε στο Οβέρ-σιρ-Ουάζ λίγο μετά την έξοδό του από το άσυλο του Σεν Ρεμί. Οι στρεβλές ρίζες προκαλούν μια οδυνηρή ατμόσφαιρα και ο Βούτερ βαν ντερ Βεν, επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Βαν Γκογκ, πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης δούλευε πάνω στο έργο λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του.
Les Grandes Décorations, Κλοντ Μονέ, 1926
Ο Κλοντ Μονέ, ο σπουδαίος ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης, είναι κυρίως γνωστός για τους πίνακές του με τοπία, όπως λίμνες, ποτάμια, κήπους και λίμνες με νούφαρα. Μεταξύ του 1920 και του 1926, παρά τη ραγδαία επιδείνωση της υγείας και της όρασής του, ο ζωγράφος φιλοτέχνησε την τελευταία του σειρά έργων με νούφαρα. Αναγκάστηκε να κατασκευάσει ένα μεγαλύτερο στούντιο για να χωρέσει τους τεράστιους καμβάδες των 91 x 2 μέτρων. Υποφέροντας από καταρράκτη, τα τελευταία έργα του Μονέ από τις ζωηρές παστέλ αποχρώσεις στράφηκαν σε μουντά καφέ και ζοφερά κόκκινα.
Συχνά έλεγε στους φίλους του ότι δυσκολευόταν να διακρίνει τα χρώματα, αναγκαζόμενος μάλιστα να βάζει ετικέτες στα σωληνάρια. Ο Μονέ πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα λίγο μετά την ολοκλήρωση των έργων το 1926, σε ηλικία 86 ετών.
✥ Δείτε επίσης: Οι τελευταίοι πίνακες του Μαρκ Ρόθκο ήταν ένα προμελετημένο αντικαπιταλιστικό σαμποτάζ
Μια φιγούρα που καβαλά έναν σκελετό, μια φέτα καρπούζι που γράφει «Ζήτω η Ζωή», ένας θίασος προσώπων παραδομένος στην ανησυχαστική παλέτα του γκρίζου, ισχυρές αντηχήσεις μιας τέχνης ζοφερής, μνημειακοί, κατακόκκινοι πηκτοί σαν αίμα πίνακες, αποσπασματικές συνθέσεις με γυμνές γυναικείες φιγούρες, καμβάδες αφιερωμένοι στις ρέουσες και μαλακές πτυχώσεις των υφασμάτων, ατέρμονα τοπία, παράξενα ερωτικά ζωντανά λουλούδια και ζοφερές λίμνες με νούφαρα.
Με την πάροδο των αιώνων, η θεματική των ζωγραφικών έργων μετατοπίστηκε από τις κλασικές και θρησκευτικές απεικονίσεις για να επιτρέψει πιο αφηρημένες, εξπρεσιονιστικές και εννοιολογικές αντιλήψεις. Η ζωγραφική μπορεί να μεταφέρει βαθιά συναισθήματα με τρόπο που μπορεί να ξεπεράσει σύνορα και γλώσσες, καθιστώντας το την πιο κυρίαρχη και οικεία μορφή τέχνης.
Ένας πίνακας μπορεί να αποκαλύψει πάρα πολλά για τον καλλιτέχνη που τον ζωγράφισε, από την ψυχική του κατάσταση μέχρι το φυσικό του περιβάλλον. Ως εκ τούτου, θα επιχειρήσουμε να ανατρέξουμε σε μερικούς από τους πιο σπουδαίους ζωγράφους και να δούμε τους τελευταίους πίνακές που φιλοτέχνησαν πριν φύγουν από τη ζωή. Πολλοί από τους παρακάτω πίνακες φαίνεται να αποτυπώνουν τη γνώση του επικείμενου θανάτου του καλλιτέχνη, γεγονός που τους καθιστά ακόμα πιο ανατριχιαστικούς και συγκινητικούς στην θέαση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πίνακες παρέμειναν ημιτελείς – μια μακάβρια υπενθύμιση ότι ο θάνατος δεν κάνει χάρη σε για κανέναν, ακόμη και αν πρόκειται για έναν παγκοσμίου φήμης ζωγράφο που βρίσκεται στη μέση ενός δυνητικού magnum opus. Έτσι, από τον στοιχειωτικό οιωνό “Viva La Vida”, τα καρπούζια της Φρίντα Κάλο μέχρι το αποκαλυπτικό ημιτελές έργο του Gustav Klimt, “Η νύφη», ιδού οι δέκα τελευταίοι πίνακες διάσημων καλλιτεχνών.
Viva La Vida, καρπούζια – Φρίντα Κάλο, 1954
Η Φρίντα Κάλο χρησιμοποιούσε τη ζωγραφική ως μέσο για να εκφράσει και να θίξει ζητήματα φύλου, τάξης, φυλής και χρόνιων πόνων. Το έργο της συνδύαζε αυτοβιογραφικά στοιχεία με τον μαγικό ρεαλισμό και τον υπερρεαλισμό, απεικονίζοντας το γυναικείο βίωμα με ακλόνητη αφοσίωση. Ως αποτέλεσμα αυτού, συχνά να καταλήγει σε οδυνηρές εικόνες, όπως η απώλεια του μωρού της που αποτυπώνεται στο νοσοκομείο Henry Ford. Ο τελευταίος πίνακας της καλλιτέχνιδας ήταν το Viva La Vida, μια νεκρή φύση που απεικονίζει καρπούζια, το παραδοσιακό σύμβολο της ζωής και της γονιμότητας στη μεξικανική κουλτούρα και συχνά χρησιμοποιείται στους εορτασμούς της Ημέρας των Νεκρών.
Ο πίνακας ολοκληρώθηκε μόλις οκτώ ημέρες πριν από τον θάνατό της το 1954, και η φέτα καρπουζιού στο μπροστινό μέρος της εικόνας γράφει “viva la vida”, που σημαίνει “Ζήτω η Ζωή“. Η αιτία του θανάτου της δηλώθηκε πνευμονική εμβολή, αν και πολλοί εικάζουν ότι η Κάλο αυτοκτόνησε. Εκείνη την περίοδο, μετά τον ακρωτηριασμό του ποδιού της, η Κάλο ήταν εξαρτημένη από τα παυσίπονα και είχε σοβαρή κατάθλιψη. Το σοκ, ο πόνος και το τραύμα βρίσκονταν στη ρίζα του έργου της. Ο τελευταίος της πίνακας υποδηλώνει ότι προσδοκούσε το τέλος της ζωής της.
Ημιτελής Πίνακας, Κιθ Χάρινγκ, 1989
Ο Κιθ Χάρινγκ χρησιμοποίησε τους χαρακτηριστικούς πολύχρωμους πίνακές του για να προωθήσει το ασφαλές σεξ και την ευαισθητοποίηση για το AIDS, καθιστώντας τον μια σημαντική φιγούρα της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1980. Προερχόμενος από την υποκουλτούρα του γκράφιτι της πόλης, ο Χάρινγκ έγινε γνωστός για τα σχέδιά του που εμφανίζονταν στους υπόγειους σιδηροδρόμους, απεικονίζοντας συχνά περιγράμματα σκύλων και ανθρώπων. Όταν το 1988, ο Χάρινγκ διαγνώστηκε με AIDS, τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του χρησιμοποίησε την τέχνη για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με την ασθένειά του.
Το 1990, ο Χάρινγκ απεβίωσε, σε ηλικία 31 ετών. Στον τελευταίο του πίνακα το πάνω αριστερό ένα τέταρτο του καμβά, είναι καλυμμένο με έντονο μοβ χρώμα που μοιάζει σα να στάζει σαν αίμα. Ο “Ημιτελής Πίνακας” απεικονίζει μια ζωή που διακόπηκε με τραγικό τρόπο, ενώ χάθηκε ένα τεράστιο ταλέντο και πολλές προοπτικές.
The Beyond, Τζόρτζια Ο’ Κιφ, 1972
Η Τζόρτζια O’Κιφ έγινε γνωστή για τους πίνακές της που απεικονίζουν παράξενα ζωντανά και ερωτικά λουλούδια, οστά ζώων, καθώς και μυστηριώδη τοπία. Γεννημένη το 1887, το έργο τέχνης της Ο’ Κίφ ήταν σαφώς πολύ πιο μπροστά από την εποχή της. Η πρωτοποριακή της προσέγγιση στη ζωγραφική συνέχισε για δεκαετίες μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν η όρασή της επιδεινώθηκε ραγδαία. Παρόλο που η Ο’ Κίφ προσπάθησε να συνεχίσει να ζωγραφίζει με τη βοήθεια βοηθών μέχρι το θάνατό της, σε ηλικία 98 ετών το 1986, τον τελευταίο της πίνακα που ζωγράφισε χωρίς καθόλου βοήθεια, τον ολοκλήρωσε το 1972.
Ο τελευταίος πίνακας της Ο’ Κίφ, The Beyond, που δημιουργήθηκε στα ογδόντα της, φαίνεται να πραγματεύεται τον θάνατο, καθώς σχεδόν ο μισός καμβάς καλύπτεται από μαύρο χρώμα. Το πάνω μισό απεικονίζει μια άγνωστη περιοχή που μοιάζει με ουρανός και η θάλασσα, ένα μακρινό μυστηριώδες τοπίο.
Μελέτη ενός ταύρου, Φράνσις Μπέικον, 1991
Προσπαθώντας να απεικονίσει την “βαρβαρότητα της πραγματικότητας“, το έργο του Φράνσις Μπέικον εξερευνούσε την αυτοπροσωπογραφία, τη σεξουαλικότητα, τη βία και τη θρησκεία. Από τη συγκλονιστική Σπουδή μετά το “Πορτραίτο του Πάπα Ιννοκέντιου X”, μέχρι το “Τρίπτυχο Μάιος-Ιούνιος 1973”, που απεικονίζει τον θάνατο του εραστή του Τζορτζ Ντάιερ, ο Μπέικον άφησε το στίγμα του στον κόσμο της τέχνης μέσα από τα βαθιά εγκεφαλικά έργα του.
Το 1991, ο ζωγράφος άρχισε να εργάζεται πάνω στη “Σπουδή ενός Ταύρου”, ένα από τα πολλά έργα που περιστρέφονται γύρω από την εμμονή του με τις ταυρομαχίες. Εμπνευσμένος από τα έργα του Πάμπλο Πικάσο για τους ταύρους και την ποίηση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα για το θέμα, ο Μπέικον ζωγράφισε πολλές σκηνές με το ζώο. Όταν ζωγράφιζε αυτό το έργο, υπέφερε από πνευμονία γεγονός που τον κατέστησε εξαιρετικά αδύναμο- ως εκ τούτου, προσπάθησε να ζωγραφίσει ένα σύμβολο μεγάλης δύναμης. Πέθανε το 1992 σε ηλικία 82 ετών, από καρδιακή προσβολή.
Η νύφη, Γκουστάβ Κλιμτ, 1918
Ο τελευταίος πίνακας του Αυστραλού καλλιτέχνη Γκουστάβ Κλιμτ, Η νύφη, παρέμεινε ημιτελής όταν πέθανε το 1918 μετά από πνευμονία και εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Κλιμτ ήταν γνωστός για την εμμονή του με τις όμορφες γυναίκες και ιδιαίτερα με τη γυναικεία μορφή. Συχνά ενσωματώνοντας φύλλα χρυσού στα έργα του, το έργο του συχνά προκαλούσε εξοργισμί και χαρακτηριζόταν ως πορνογραφικό.
Έχει ενδιαφέρον ότι αυτό το ημιτελές έργο φανερώνει την εμμονή του Κλιμτ με τον ερωτισμό, καθώς ζωγράφιζε τις γυναίκες του γυμνές και στη συνέχεια πρόσθετε από πάνω ρούχα. Στη Νύφη, στην αριστερή πλευρά του καμβά διακρίνονται τμήματα από πρόσωπα και γυμνά σώματα. Ωστόσο, στα δεξιά, ένα γυμνό, ακέφαλο γυναικείο σώμα καλύπτεται μερικώς από πολύχρωμα ρούχα, με τον Κλίμτ να δίνει προτεραιότητα στην απεικόνιση των γεννητικών οργάνων της, προτού καν ζωγραφίσει το πρόσωπό της.
Άτιτλο, Μαρκ Ρόθκο,1970
Παρά την άρνησή του να ενταχθεί σε κάποιο κίνημα ή είδος, ο Μαρκ Ρόθκο συνδέθηκε στενά με το ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Δημιουργούσε πίνακες όπου κυριαρχούσαν οι πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Τα έργα του απέρριπταν κατηγορηματικά τον παραδοσιακή ζωγραφική, προσκαλώντας τους θεατές να εμπλακούν συναισθηματικά με τα απλά αλλά και διφορούμενα έργα του. Ο ίδιος είχε πει κάποτε: Οι πίνακές μου με ενδιαφέρει μόνο να «εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα για το πεπρωμένο… Οι άνθρωποι που κλαίνε μπροστά από τις εικόνες μου έχουν την ίδια θρησκευτική εμπειρία που είχα κι εγώ όταν τις ζωγράφιζα. Και αν, όπως λέτε, νιώθετε συγκίνηση μόνο από τις σχέσεις των χρωμάτων, τότε χάνετε το νόημα».
Το 1968, ο Ρόθκο διαγνώστηκε με ήπιο ανεύρυσμα αορτής και δύο χρόνια αργότερα βρέθηκε νεκρός στο στούντιό του, με αίμα να τρέχει από τους καρπούς του, τους οποίους είχε κόψει με ξυράφι. Ως εκ τούτου, το τελευταίο του έργο, ζωγραφισμένο με έντονο, πηκτό, κατακόκκινο χρώμα, αποδείχτηκε τραγικά προφητικό.
Riding with Death – Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, 1988
Ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, σύγχρονος του Χάρινγκ, προερχόμενος επίσης από την underground σκηνή της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του ’80, λίγους μήνες πριν πεθάνει το 1988 από υπερβολική δόση ηρωίνης, ζωγράφισε το Riding with Death. Ο στοιχειωμένος πίνακας παρουσιάζει μια καφέ φιγούρα που ιππεύει στην πλάτη ενός αποδομημένου σκελετού. Ένα θαμπό, ανοιχτό καφέ χρώμα αποτελεί τη βάση του φόντου του πίνακα – πολύ πιο ζοφερό από τα τυπικά, έντονα πολύχρωμα έργα του.
Ο πίνακας φαίνεται να υποδηλώνει τη συνειδητοποίηση του Μπασκιά ότι οι συνήθειές του, όπως η υπερβολική χρήση ναρκωτικών, θα κατέληγαν μόνο σε τραγωδία. Ο επαναστάτης καλλιτέχνης απεβίωσε σε ηλικία 27 ετών το 1988 στο σπίτι του στο Μανχάταν.
Μεταμόρφωση του Σωτήρος – Ραφαήλ, 1520
Ο Ραφαήλ, ένας από τους γίγαντες της Αναγέννησης, μαζί με τον Λεονάρντο και τον Μιχαήλ Άγγελο, παρήγαγε τεράστιο αριθμό έργων κατά τη διάρκεια της σχετικά σύντομης καριέρας του. Γνωστός σήμερα κυρίως ως ζωγράφος και σχεδιαστής, το έργο του ήταν ευρύτερο, περιλαμβάνοντας ταπισερί, χαρακτικά, γλυπτά, σκηνικά και εφαρμοσμένες τέχνες, ενώ δραστηριοποιήθηκε τόσο ως αρχιτέκτονας όσο και ως αρχαιολόγος. Έγραψε ακόμα και ποίηση.
Τα έργα τέχνης του αντιπροσώπευαν τα ύψιστα ιδανικά της ανθρωπότητας, της ομορφιάς και του μεγαλείου. Ο τελευταίος του εμβληματικός πίνακας, η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄του ανέθεσε το έργο που πολλοί έχουν ισχυριστεί ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της καλλιτεχνικής εξέλιξης του Ραφαήλ. Ο καλλιτέχνης πέθανε σε ηλικία μόλις τριάντα επτά ετών. Ο Βαζάρι μας το λέει αυτό δίνοντας μια νεφελώδη εξήγηση για την αιτία θανάτου του – υπερβολικός έρωτας. Ωστόσο, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι πιθανότατα πέθανε από μολυσματική ασθένεια.
Ρίζες δέντρων, Βίνσεντ βαν Γκογκ, 1890
Μεταθανάτια, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο γνωστούς ζωγράφους της δυτικής τέχνης, έχοντας ολοκληρώσει περίπου 2.100 έργα στη διάρκεια της ζωής του, η οποία διακόπηκε σε ηλικία 37 ετών, όταν (ενδεχομένως) αυτοκτόνησε. Η μάχη του καλλιτέχνη με την κατάθλιψη και τη φτώχεια αποτυπώθηκε στην τέχνη του – ζωγράφισε ακόμη και το χωράφι στο οποίο υποτίθεται ότι αυτοπυροβολήθηκε, με αποτέλεσμα πολλοί να πιστεύουν ότι το Wheatfield with Crows αποτελεί το τελευταίο του έργο.
Ωστόσο, οι “Ρίζες Δέντρων” ήταν ο τελευταίος του πίνακας, τον οποίο ζωγράφισε στο Οβέρ-σιρ-Ουάζ λίγο μετά την έξοδό του από το άσυλο του Σεν Ρεμί. Οι στρεβλές ρίζες προκαλούν μια οδυνηρή ατμόσφαιρα και ο Βούτερ βαν ντερ Βεν, επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Βαν Γκογκ, πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης δούλευε πάνω στο έργο λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του.
Les Grandes Décorations, Κλοντ Μονέ, 1926
Ο Κλοντ Μονέ, ο σπουδαίος ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης, είναι κυρίως γνωστός για τους πίνακές του με τοπία, όπως λίμνες, ποτάμια, κήπους και λίμνες με νούφαρα. Μεταξύ του 1920 και του 1926, παρά τη ραγδαία επιδείνωση της υγείας και της όρασής του, ο ζωγράφος φιλοτέχνησε την τελευταία του σειρά έργων με νούφαρα. Αναγκάστηκε να κατασκευάσει ένα μεγαλύτερο στούντιο για να χωρέσει τους τεράστιους καμβάδες των 91 x 2 μέτρων. Υποφέροντας από καταρράκτη, τα τελευταία έργα του Μονέ από τις ζωηρές παστέλ αποχρώσεις στράφηκαν σε μουντά καφέ και ζοφερά κόκκινα.
Συχνά έλεγε στους φίλους του ότι δυσκολευόταν να διακρίνει τα χρώματα, αναγκαζόμενος μάλιστα να βάζει ετικέτες στα σωληνάρια. Ο Μονέ πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα λίγο μετά την ολοκλήρωση των έργων το 1926, σε ηλικία 86 ετών.
