Από τις 15 έως τις 20 Μαρτίου 2025, το Μάαστριχτ της Ολλανδίας μετατράπηκε σε έναν παλμό παγκόσμιας καλλιτεχνικής συνάντησης, φιλοξενώντας την TEFAF 2025 – μια από τις πιο φημισμένες και επιδραστικές εκθέσεις τέχνης, αντίκας και design διεθνώς. Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω αυτή τη διοργάνωση, που συνδυάζει τη δημιουργική έκφραση με την εμπορική δυναμική σε ένα περιβάλλον υψηλής αισθητικής και απαράμιλλης επιμέλειας.

Το TEFAF, ή αλλιώς The European Fine Art Foundation, ιδρύθηκε το 1988 ως αποτέλεσμα της ένωσης δύο σημαντικών ολλανδικών εκθέσεων, της Pictura και της Antiquairs International. Η συνένωση αυτή δεν ήταν απλώς διοικητική – δημιούργησε μια ενιαία, ισχυρή οντότητα που ένωσε τους συλλέκτες της τέχνης με εκείνους των κοσμημάτων και του επίπλου, δίνοντας σχήμα σε ένα ευρύ πεδίο καλλιτεχνικών αντικειμένων, από πίνακες παλαιών δασκάλων έως σύγχρονο design.

Αυτό που ξεχωρίζει την TEFAF είναι η εμμονή της στην ποιότητα και την αυθεντικότητα. Πριν ακόμη ανοίξουν οι πύλες της έκθεσης στο κοινό, ξεκινά η λεπτομερής διαδικασία ελέγχου από τις αποκαλούμενες vetting committees – επιτροπές ειδικών που εξετάζουν εξονυχιστικά κάθε αντικείμενο. Είχα τη χαρά να συνομιλήσω με την κα. Hecker, μέλος μίας τέτοιας επιτροπής, η οποία μου περιέγραψε τη σχολαστική διαδικασία: οι έμποροι καλούνται να εγκαταλείψουν τον χώρο, ώστε οι επιτροπές να εξετάσουν ελεύθερα τα έργα. Η αυθεντικότητα, η αισθητική, η περιγραφή, η ιστορική αξία και η τεχνική ποιότητα ελέγχονται εξονυχιστικά. Αν κάποιο αντικείμενο δεν πληροί τα υψηλά αυτά στάνταρ, απομακρύνεται από την έκθεση.

Το TEFAF δεν είναι απλώς μια εμπορική έκθεση – είναι ένα σύμπαν όπου η τέχνη, το κύρος, η ιστορική μνήμη και το συλλεκτικό πάθος συναντιούνται. Ένα μέρος όπου κάθε αντικείμενο, πριν εκτεθεί, έχει περάσει από μια αυστηρή δοκιμασία, αποκτώντας τη σφραγίδα μιας πραγματικής τεκμηρίωσης. Και κάπως έτσι, το TEFAF διατηρεί τη θέση του όχι απλώς ως μια διοργάνωση, αλλά ως θεσμός της παγκόσμιας πολιτισμικής και αισθητικής ταυτότητας.

Η TEFAF φέτος

Η TEFAF προσέφερε στους συμμετέχοντες 7,000 τέχνης από αρχαία μέχρι και σύγχρονη. Φέτος συμμετείχαν πάνω από 260 dealers από 20 χώρες. Δίπλα στους πίνακες των Old Masters και τις αντίκες που καλύπτουν τη μισή έκθεση, εκτέθηκε μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη, φωτογραφία, κοσμήματα design του 20^ου αιώνα, και έργα σε χαρτί. Όλα τα αντικείμενα προς έκθεση ήταν διαθέσιμα προς πώληση. Σε συζήτηση με τον επικεφαλής των συλλεκτών και μουσείων κο. Van den Biesen ειπώθηκε ότι τα αντικείμενα προς πώληση κυμαίνονταν σε τιμές από 200 ευρώ έως και 50.000.000 ευρώ για ένα έργο του Πικάσο.

Η εμπειρία ήταν ανεπανάληπτη και η ατμόσφαιρα της TEFAF 2025 ήταν γεμάτη ενθουσιασμό και δημιουργικότητα, ένας πραγματικός εορτασμός της τέχνης και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συναντήθηκαν οι μεγαλύτεροι συλλέκτες, έμποροι τέχνης και ειδικοί από όλο τον κόσμο, επιμελητές μουσείων, και δημοσιογράφοι, όλοι με κοινό πάθος για την τέχνη. Οι γκαλερί παρουσίασαν τα έργα τους με τρόπο που ανέδειξε τη μοναδικότητα και την αξία τους, ενώ οι συζητήσεις με ειδικούς πρόσφεραν πολύτιμες γνώσεις για τις σύγχρονες τάσεις της αγοράς τέχνης αλλά στο πεδίο των μουσείων.

Όπως και κάθε χρόνο η είσοδος και οι διάδρομοι του χώροι διακοσμήθηκαν απλά με πινελιές από εντυπωσιακά λουλούδια που αιωρούνταν, το καθένα τοποθετημένο σε ένα μικροσκοπικό γυάλινο βάζο.

Τέχνη που εκτέθηκε

Η γκαλλερί Trinity Fine Art παρουσίασε το έργο τou Old Master, Titian που χρονολογείται μεταξύ 1555 και 1560. Κρυμμένο για πάνω από δύο αιώνες, η Παναγία και το παιδί με την Αγία Μαρία Μαγδαληνή, εμφανίστηκε για τελευταία φορά στον οίκο Christie’s το 1937.

Ανάμεσα στα εκθέματα προς πώληση και ένα πορτρέτο του Gustav Klimt ενός Αφρικανού πρίγκιπα που χάθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τιμή 15 εκατομμυρίων.

Η Landau Fine Art εξέθεσε τους Les Dormeurs του Picasso, έναν σημαντικό πίνακα που κατέχει μια ξεχωριστή θέση, όχι μόνο στην κληρονομιά του Πικάσο, αλλά και στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Επιλέχθηκε από τον μακροχρόνιο έμπορο του Picasso, Daniel-Henry Kahnweiler, για να κρεμαστεί πίσω από το γραφείο του, αυτός ο εξαιρετικός πίνακας έγινε σύμβολο της ιδιοφυΐας του Πικάσο. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της θεμελιώδους αναδρομής του Πικάσο το 1971 στο Λούβρο, μια από τις σπάνιες περιπτώσεις που η Μόνα Λίζα μεταφέρθηκε για να ανοίξει ο δρόμος για ένα άλλο κομμάτι.

Προσωπικά ξεχώρισα έργα της Georgia Russell από ακρυλικό πάνω σε οργάντζα, τα οποία είχαν μοναδική κίνηση και ζωντάνια αφού η καλλιτέχνης έπαιξε με τα χρώματα, το σχήμα και την υφή. H γκαλερί Karsten (η οποία έχει εκπροσωπήσει και τον Έλληνα Γιάννη Κουνέλλη του κινήματος της arte povera) εκθέτει αυτή τη στιγμή περισσότερα έργα της καλλιτέχνιδος στους χώρους της στο Παρίσι.

Παρουσιάστηκε επίσης ένα έργο της καλλιτέχνιδος Chiharu Shiota από τη σημαντική Κορεάτικη γκαλερί Gana. H καλλιτέχνης είναι γνωστή για τις μεγάλου μεγέθους εγκαταστάσεις της για τις οποίες χρησιμοποιεί κυρίως κόκκινη κλωστή με την οποία συνδέει αφηρημένα δίκτυα με συγκεκριμένα καθημερινά αντικείμενα όπως κλειδιά, κουφώματα, φορέματα, παπούτσια, βάρκες και βαλίτσες. Από τις 11 Δεκεμβρίου 2024 μέχρι και τις 19 Μαρτίου 2025 έλαβε χώρα μεγάλη έκθεση της καλλιτέχνιδος στο Grand Palais στο Παρίσι.

H γκαλερί Skarstedt προσέφερε προς πώληση μεταξύ άλλων έναν εκπληκτικό George Condo, με τίτλο Widow’s Watch από το 1995. Προσέφερε επίσης πίνακα του Georg Baselitz με τίτλο Bent Drinker του 1982. Αλλά και ένα ξύλινο έλκηθρο, γλυπτό του Joseph Beuys.

H White Cube επέστρεψε στην TEFAF, με έργα καλλιτεχνών όπως οι Danh Vo, Tracey Emin, Kenneth Noland, Imi Knoebel και Etel Adnan. Ο πίνακας της Tracey Emin του 2024, Barbed Wire Stitches, παραπέμπει στην πρόσφατη μάχη της καλλιτέχνιδος με μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια. Επιπλέον, παρουσιάστηκε το έργο Untitled (1959) από την Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα Lynne Drexler.

Εντυπωσιακή ήταν επίσης η παρουσίαση της γκαλερί Yares Art. Περιελάμβανε έργα των Ηelen Frankenthaler, Adolph Gottlieb, Hans Hofmann, Kenneth Noland και Larry Poons. Η ιδρύτρια της γκαλερί Riva Yares εργάστηκε για το κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού για πάνω από έξι δεκαετίες μέχρι το θάνατό της το 2022. Σήμερα η γκαλερί εστιάζει στους αφηρημένους και μονόχρωμους κυρίως πίνακες γνωστούς ως “Color Field paintings”.

H TEFAF δίνει τη δυνατότητα στους dealers να εκθέσουν στους χώρους τους έργα ενός μόνου καλλιτέχνη. Αυτό επέλεξε ο Paul Coulon με έργο του Dan Flavin. Το μινιμαλιστικό έργο The Nominal Three (To William of Ockham) υπάρχει σε τρείς εκδοχές, μία βρίσκεται στη συλλογή του Guggenheim, μία ακόμα στο Dia Art Foundation και η παρούσα ήταν μέρος ιδιωτικής συλλογής.

Τα έργα μίας μόνο καλλιτέχνιδος επέλεξε να εκθέσει και η γκαλερί Μaria Wettergren με έργα της Νορβηγίδας Gjertrud Hals. Η καλλιτέχνης δήλωσε για τα έργα της που παραπέμπουν σε δίχτυα στα οποία έχουν πιαστεί κάθε είδους πολύτιμα ή μηδαμινής αξίας ευρήματα από ανακυκλωμένο χαλκό: «Παρά τις διαφορετικές τεχνικές και το υλικό, νιώθω ότι τα «Χρυσά» έργα μου συνδέονται με τις ταπετσαρίες που ερωτεύτηκα στα νιάτα μου, όταν ήμουν στο Παρίσι και είδα τις μεσαιωνικές ταπετσαρίες στο μουσείο Cluny, όπως η Κυρία με τον Μονόκερο. Με το υλικό που έχω στη διάθεσή μου, προσπαθώ να αναδείξω κάποια μεσαιωνικά, αν και διαρκή, θέματα και μυστήρια με έναν σύγχρονο τρόπο».

Προς έκθεση προσφέρθηκαν επίσης έπιπλα υψηλού design αλλά και γλυπτά της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας.

To TEFAF Summit

Στις 17 Μαρτίου είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το TEFAF Summit. Φέτος έφερε τίτλο “Reimagining Philanthropy: New Models for Private Funding in the Arts”. Η έκδοση του 2025 διερεύνησε τις προκλήσεις που σχετίζονται με την έλλειψη δημόσιας χρηματοδότησης τα τελευταία χρόνια και πώς η φιλανθρωπία και τα νέα μοντέλα ιδιωτικής χρηματοδότησης θα μπορούσαν να ωφελήσουν τον μη κερδοσκοπικό τομέα των καλών τεχνών στην Ευρώπη, τον ρόλο της ιδιωτικής χρηματοδότησης στην υποστήριξη ιδρυμάτων και μουσείων και τους τρόπους με τους οποίους οι φιλανθρωπικές συμπράξεις μπορούν να ωφελήσουν μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, κοινότητες και καλλιτέχνες. Επιπλέον, οι συζητήσεις κάλυψαν πώς ο συνδυασμός ιδιωτικών και δημόσιων πηγών χρηματοδότησης μπορεί να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο και να ενισχύσει τη συνεργασία.

Μεταξύ άλλων, συμμετείχε και η Αθηνά Μπαλοπούλου, Chief Strategy and Development Officer του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρύμα Σταύρος Νιάρχος. Η κα. Μπαλοπούλου παρουσίασε μία νέα πρωτοβουλία του ΚΠΙΣΝ. Πρόκειται για ένα καινοτόμο μοντέλο κατά το οποίο υπολογίζεται με οικονομικούς όρους η «Κοινωνική Απόδοση Επένδυσης» δηλαδή ο κοινωνικός αντίκτυπος που έχουν οι δραστηριότητές του Ιδρύματος. Η κα. Μπαλοπούλου τόνισε τη σημασία της τέχνης για την οικοδόμηση ζωντανών, συνεκτικών και καινοτόμων κοινωνιών.

Μία τοποθέτηση που βρήκα αξιοσημείωτη είναι αυτή του Adama Sanneh, συνιδρυτή και CEO του Moleskine Foundation. Υποστήριξε ότι η τέχνη είναι αναγκαία για να κάνουμε εμφανή την παρουσία μας στο μέλλον αλλά και να χτίσουμε μία κοινή διάλεκτο επικοινωνίας στο παρόν. Τέλος, ο Levi De Feyter της J.P. Morgan Private Bank δήλωσε ότι η τέχνη είναι περισσότερο από κάτι όμορφο. Έχει ρόλο συνεκτικό για την κοινωνία και για τη διατήρηση της κληρονομιάς μας. Με τη μεγάλη μετακίνηση πλούτου από τους baby boomers προς τους millennials που επίκειται τα επόμενα χρόνια, είναι απαραίτητο για τους νέους χρηματοδότες των τεχνών, ο σκοπός και αντίκτυπος της κάθε κοινωνικής προσφοράς τους να είναι ορατοί στην κοινωνία.

Γιατί η TEFAF παραμένει αναντικατάστατη

Η TEFAF δεν είναι απλώς μια εμπορική έκθεση, είναι ένας θεσμός που προάγει την αυθεντικότητα, την υψηλή ποιότητα και την εκτίμηση της τέχνης. Μεγάλη της επιτυχία η αρμονική συνύπαρξη αρχαιοτήτων, δημιουργιών των Old Masters, μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, με προϊόντα υψηλής κοσμηματοποιίας, σπάνιων αντικών και επίπλων. Για όσους αγαπούν την τέχνη, η TEFAF αποτελεί έναν προορισμό που αξίζει να επισκεφθεί κανείς έστω και μία φορά στη ζωή του.

Φεύγοντας από την έκθεση, έμεινα με την αίσθηση ότι είχα ζήσει μια εμπειρία βαθιά πολιτιστική και αισθητική. Η TEFAF 2025 απέδειξε για άλλη μια φορά γιατί θεωρείται κορυφαία έκθεση τέχνης στον κόσμο. Ανυπομονώ ήδη για την επόμενη έκθεση!

 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.

 

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News