Το 2022 για τον κόσμο της τέχνης, μπορεί να χαρακτηριστεί ως «επιστροφή στη ρουτίνα». Αφήνοντας πίσω του τα πρώτα χρόνια της πανδημίας, ειδικά το 2020, όπου οι δημοπρασίες «κατέβασαν ρολά» και ο τζίρος των συναλλαγών δεν ξεπέρασε τα 100 εκατομμύρια δολάρια, φέτος, ανέκτησε την προ-πανδημική λάμψη του και, κατά κάποιον τρόπο, του αποδόθηκε μία νέα απόχρωση χλιδής.

Έξι δημοπρασίες έπιασαν τιμές άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων, ξεπερνώντας συνολικά τις δύο μεγαλύτερες αγοραπωλησίες του 2017, που αφορούσαν το έργο “Salvator Mundi” (1499 – 1510) του Leonardo da Vinci, που είχε ξεπεράσει τα 450 εκατομμύρια δολάρια, και έναν πίνακα του Jean-Michel Basquiat αξίας 110 εκατομμυρίων δολαρίων.

Στο δεύτερο εξάμηνο του 2022 παρατηρήθηκε μια σχετική εξασθένηση της δευτερογενούς αγοράς, αλλά τον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε άνοδος, αφού σημειώθηκαν μεγάλες δημοπρασίες, όπως η πώληση της συλλογής του Paul Allen, συνιδρυτή της Microsoft. Έξι από τις δέκα κορυφαίες δημοπρασίες, φέτος, προήλθαν από έργα που είχε στην κατοχή του ο Allen και πωλήθηκαν στον ιστορικό οίκο Christie’s στη Νέα Υόρκη – αυτές, ξεπέρασαν συνολικά το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια, αποτελώντας την ακριβότερη πώληση έργων ενός ιδιοκτήτη που έγινε ποτέ σε δημοπρασία.

Οι 50 κορυφαίες δημοπρασίες επιτεύχθηκαν από 30 άνδρες καλλιτέχνες, εκ των οποίων οι 28 ήταν Αμερικανοί ή Ευρωπαίοι.

Παρακάτω, θα ρίξουμε μια ματιά στις δέκα σημαντικότερες πωλήσεις του 2022:

1. Andy Warhol, Shot Sage Blue Marilyn, 1964 [$195,040,000]

Ο Andy Warhol κατέκτησε ξανά τον τίτλο του Αμερικανού καλλιτέχνη με το πιο ακριβό έργο σε δημοπρασία, αφού τον Μάιο στον οίκο Christie’s, ο πίνακας μεταξοτυπίας “Shot Sage Blue Marilyn” του 1964 ξεπέρασε τον εμβληματικό πίνακα “Untitled” του Jean-Michel Basquiat, με το ποσό των 195 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το έργο του Warhol ήταν μέρος της συλλογής των Ελβετών εμπόρων τέχνης Thomas και Doris Ammann, και πωλήθηκε στον Larry Gagosian. To 1986, o ιδιοκτήτης της “Gagosian Gallery”, είχε μεσολαβήσει για την πώληση του έργου στον Thomas Ammann από τον Samuel Irving Newhouse Jr.

Στo “Shot Sage Blue Marilyn”, ο Warhol, συμπυκνώνει ένα από τα πιο καθοριστικά καλλιτεχνικά του μοτίβα, και υιοθετεί την βιομηχανική αισθητική της μεταξοτυπίας και της γοητείας του για την εικονογραφία διασημοτήτων.

2. Georges Seurat, Les Poseuses, Ensemble (Petite version), 1888 [$149,240,000]

Αυτό το αξιοσημείωτο αριστούργημα του μαέστρου του μεταϊμπρεσιονισμού, Georges Seurat, ήταν το αποκορύφωμα της παρουσίασης της συλλογής του Paul Allen στον οίκο Christie’s, και «χτύπησε» 149,24 εκατομμύρια δολάρια στην δημοπρασία. Με αυτήν του την κίνηση ο αγοραστής από την Ασία, ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ σε έργο του Seurat που είχε πωληθεί στα 34 εκατομμύρια δολάρια και είχε πραγματοποιηθεί πάλι στον συγκεκριμένο οίκο της Νέας Υόρκης το 2018. Την τελευταία φορά που το “Les Poseuses, Ensemble (Petite version)” εμφανίστηκε σε δημοπρασία το 1970 και πωλήθηκε για λίγο πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια.

Το έργο παραπέμπει στο “A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte (Un dimanche d’été à l’Île de La Grande Jatte)”, ίσως, το πιο διάσημο έργο του Seurat. Πιθανότατα, η ευελιξία των έργων του Γάλλου μετα-ιμπρεσιονιστή καλλιτέχνη που συνδέθηκε με το ρεύμα του Ντιβιζιονισμού το 1885, τροφοδότησαν τη μετεωρική επιτυχία του συγκεκριμένου έργου.

3. Paul Cézanne, La Montagne Sainte-Victoire, 1888-90 [$137,790,000]

Mε αυτό το τοπίο του Paul Cézanne, συνεχίστηκε το σερί των ρεκόρ που αφορούν την συλλογή του Allen, καθώς η τιμή πώλησης του πίνακα ήταν υπερδιπλάσια από το προηγούμενο ρεκόρ του Γάλλου ζωγράφου [59 εκατομμύρια δολάρια]. Ο πίνακας “Bouilloire et fruits” του 1888-1890, είχε δημοπρατηθεί στον οίκο Christie’s τον Μάιο του 2019.

Το έργο “La Montagne Sainte-Victoire” είναι ένα σημαντικό έργο μεταϊμπρεσιονιστικού ύφους, μέρος από μια σειρά έργων που ζωγράφισε ο καλλιτέχνης με θέμα την κορυφή Sainte-Victoire της Προβηγκίας και την γύρω περιοχή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1880. Η σειρά, και ειδικότερα το συγκεκριμένο έργο, αναδεικνύει τις αριστοτεχνικές πινελιές του Cézanne, οι οποίες, με την μορφή και το κορεσμένο χρώμα τους, λειτουργούν ως προοίμιο για την εμφάνιση του κυβισμού τις επόμενες δεκαετίες.

Το συγκεκριμένο έργο έχει, επίσης, μία ιστορική προέλευση, καθώς πέρασε από τα χέρια διάσημων εμπόρων όπως οι Ambroise Vollard, Auguste Pellerin και Heinz Berggruen για να καταλήξει στη συλλογή του Allen. Ο Berggruen έφερε το έργο σε δημοπρασία τον Μάιο του 2001, όταν ο Allen το απέκτησε έναντι 38,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν, η αξία του “La Montagne Sainte-Victoire” αυξήθηκε κατά περισσότερο από 250 τοις εκατό.

4. Vincent van Gogh, Verger avec cyprès, 1888 [$117,180,000]

Άλλο ένα μετα-ιμπρεσιονιστικό έργο από τη συλλογή Allen, αυτός ο τρυφερός πίνακας του Vincent van Gogh που απεικονίζει έναν ανοιξιάτικο κήπο με παστέλ χρώματα και τα αγαπημένα κυπαρίσσια του καλλιτέχνη, έπιασε 117,1 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie’s, καταρρίπτοντας το ρεκόρ του καλλιτέχνη που ίσχυε για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Το ρεκόρ δημοπρασίας του Van Gogh κατείχε προηγουμένως το “Portrait of Dr. Gachet” του 1890, το οποίο πωλήθηκε έναντι 83 εκατομμυρίων δολαρίων στον οίκο Christie’s το 1990 και έγινε το ακριβότερο έργο τέχνης που είχε πωληθεί ποτέ εκείνη την εποχή.

Η δευτερογενής αγορά μπορεί να διογκώθηκε πέρα από αυτή την τιμή στα χρόνια που μεσολάβησαν, αλλά η αγορά κάποιου έργου του Van Gogh, παραδόξως, δεν αυξήθηκε ποτέ. Η επόμενη πλησιέστερη υψηλή τιμή σε δημοπρασία επιτεύχθηκε όταν το “Laboureur dans un champ” του 1889 πωλήθηκε για 81 εκατομμύρια δολάρια στον Christie’s το 2017, ενώ, ένα άλλο κυπαρισσένιο τοπίο, το “Cabanes de bois parmi les oliviers et cyprès”, έπιασε 71 εκατομμύρια δολάρια μόλις πέρυσι. Το “Verger avec cyprès” είναι ένα μοναδικό έργο του Ολλανδού ζωγράφου, πολύ πιο λιτό και πιο κοντά στο ρεύμα του Πουαντιγισμού από τις χαρακτηριστικές καμπυλωτές πινελιές των πιο διάσημων έργων του.

5. Paul Gauguin, Maternité II, 1899 [$105,730,000]

Αυτό το αριστούργημα του Paul Gauguin από τη συλλογή του Allen πωλήθηκε έναντι 105,7 εκατομμυρίων δολαρίων, αποτελώντας το ακριβότερο έργο του Γάλλου καλλιτέχνη που έχει πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία. Το προηγούμενο ρεκόρ του σε δημοπρασία είχε σημειωθεί το 2006, όταν το έργο “L’Homme à la hache” του 1891 πωλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη έναντι 40,3 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το εξωφρενικό αποτέλεσμα που πέτυχε η “Maternité II” αντιπροσωπεύει μια αύξηση της ισοτιμίας μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών πωλήσεων του Gauguin. Το 2015, αναφέρθηκε ότι ένα έργο από την περίοδο που ο καλλιτέχνης έζησε στην Ταϊτή, το “Nafea Faa Ipoipo”, πωλήθηκε για 300 εκατομμύρια δολάρια σε ιδιωτική πώληση στον εμίρη του Κατάρ- το ποσό αυτό αποκαλύφθηκε αργότερα ότι είχε «διογκωθεί» από την πραγματική τιμή πώλησης των 210 εκατομμυρίων δολαρίων. Τώρα, οι τιμές που πλησιάζουν τα έργα του Gauguin στις δημοπρασίες αγγίζουν αυτά τα ύψη, ενώ ο κόσμος δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

6. Gustav Klimt, Birch Forest, 1903 [$104,585,000]

Αυτό το δασικό τοπίο, γεμάτο ψευδαισθήσεις, του εμβληματικού καλλιτέχνη του βιεννέζικου “fin-de-siècle” [σ.σ. Γαλλική ορολογία για «το τέλος του αιώνα» στην δεκαετία του 1890]  Gustav Klimt, πωλήθηκε έναντι 104,5 εκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας με έργα από την συλλογή του Allen. Το “Birch Forest” του 1903, ξεπέρασε το υπάρχον ρεκόρ δημοπρασίας έργων του Klimt κατά περισσότερα από 15 εκατομμύρια δολάρια. Το προηγούμενο ρεκόρ είχε επιτευχθεί από το “Portrait of Adele Bloch-Bauer II” (1912), το οποίο πωλήθηκε για 87,9 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη το 2006. Στην ίδια δημοπρασία το “Birch Forest” πωλήθηκε για 40,3 εκατομμύρια δολάρια στον ίδιο τον Allen –  τώρα, σημειώθηκε αύξηση της αξίας του κατά σχεδόν 160%.

Πολλές από τις σημαντικές αγορές έργων σε δημοπρασίες του καλλιτέχνη που επιτεύχθηκαν στο μεσοδιάστημα ήταν πίνακες με τοπία που κυμαίνονταν σε παρόμοια τιμή, με το πιο πρόσφατο και αξιοσημείωτο αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται το 2017, όταν ο “Bauerngarten” πωλήθηκε για 59 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Sotheby’s. Το “Birch Forest” είναι η πρώτη δημοπρασία του Klimt που ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια δολάρια.

7. Lucian Freud, Large Interior, W11 (after Watteau), 1981-83 [$86,265,000]

Αυτό το υπέροχο ομαδικό πορτρέτο του Lucian Freud αποτελεί μία από τις πιο σύγχρονες προτάσεις της συλλογής του Paul Allen. Το “Large Interior, W11 (after Watteau)” πωλήθηκε για 86,2 εκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας νέο ρεκόρ για τον βρετανό ζωγράφο.

Ο πίνακας είχε ήδη σημειώσει ρεκόρ όταν πουλήθηκε σε δημοπρασία για 5,8 εκατομμύρια δολάρια το 1998 – αν και η κορυφή θα άνηκε τελικά στον πίνακα “Benefits Supervisor Sleeping” του Freud, ο οποίος πωλήθηκε για 56,1 εκατομμύρια δολάρια το 2015. Αυτό το τελευταίο αποτέλεσμα σε δημοπρασία, αντιπροσωπεύει μια σημαντική αύξηση της ζήτησης στη δευτερογενή αγορά για τον εκλίποντα καλλιτέχνη, ο οποίος αυτή τη στιγμή αποτελεί το αντικείμενο μιας ευρείας αναδρομικής έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου προς τιμήν των εκατό χρόνων από τη γέννησή του.

8. Andy Warhol, White Disaster (White Car Crash 19 Times), 1963 [$85,350,500]

Στη βραδινή δημοπρασία του Sotheby’s στη Νέα Υόρκη, το έργο αυτό πωλήθηκε για 85,3 εκατομμύρια δολάρια, επισφραγίζοντας έτσι μια άκρως επιτυχημένη χρονιά για τα έργα του Warhol στην αγορά. Ο πίνακας προέρχεται από την σειρά “Death and Disaster”, στην οποία ο καλλιτέχνης της pop κουλτούρας απομακρύνθηκε από τις μεθόδους δημιουργίας παστέλ έργων για να επικεντρωθεί σε ένα πιο σκοτεινό και πιο βίαιο θέμα.

Η τελευταία φορά που ένα έργο από αυτή τη σειρά εμφανίστηκε σε δημοπρασία ήταν το 2013, όταν ο πίνακας “Silver Car Crash (Double Disaster)” πουλήθηκε για 104,5 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Sotheby’s, ποσό ρεκόρ για εκείνη την εποχή. Με αυτό το τελευταίο αποτέλεσμα, οι πίνακες με τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα είναι πλέον τα δεύτερα και τρίτα πιο ακριβά έργα του Warhol που έχουν πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία.

9. Jean-Michel Basquiat, Χωρίς τίτλο, 1982 [$85,000,000]

Αυτό το θαυμάσιο δείγμα του Jean-Michel Basquiat στο εμβληματικό “skull painting” πέτυχε 85 εκατομμύρια δολάρια σε μια πώληση έργων από τη συλλογή του δισεκατομμυριούχου επιχειρηματία Yusaku Maezawa από τον Phillips τον περασμένο Μάιο. Το έργο, το οποίο είχε προηγουμένως πωληθεί στον οίκο Christie’s το 2016 έναντι 57,2 εκατομμυρίων δολαρίων, ξεπέρασε αυτό το νούμερο και έγινε η τρίτη υψηλότερη τιμή που έχει επιτευχθεί ποτέ από έργο του θρυλικού νεοεξπρεσιονιστή καλλιτέχνη.

Ο Maezawa ήταν ο συλλέκτης που το 2017 αγόρασε έναν άλλο άτιτλο πίνακα του Basquiat με κρανίο έναντι 110,4 εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s, γεγονός που το καθιστούσε, τότε, το ακριβότερο έργο τέχνης Αμερικανού καλλιτέχνη που είχε πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία. Εκείνο το έργο ξεπεράστηκε φέτος, από το έργο του Warhol “Shot Sage Blue Marilyn”.

Τα «κρανία» του Basquiat έχουν γίνει αντικείμενο αυξημένης ζήτησης στη δευτερογενή αγορά τα τελευταία χρόνια. Το 2020, ένα άτιτλο έργο σε χαρτί από το 1982, πωλήθηκε για 13,1 εκατομμύρια δολάρια σε διαδικτυακή δημοπρασία του Sotheby’s, καθιστώντας το το ακριβότερο έργο του καλλιτέχνη που πωλήθηκε ποτέ διαδικτυακά.

10. René Magritte, Empire of Lights, 1961 [$79,243,069]

Αυτός ο ονειρικός πίνακας από την εμβληματική σειρά “Empire of Lights” του σουρεαλιστή René Magritte πωλήθηκε για 79,2 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Sotheby’s τον περασμένο Μάρτιο. Το αποτέλεσμα είναι υπερτριπλάσιο από το προηγούμενο ρεκόρ δημοπρασίας κάποιου έργου του καλλιτέχνη, ύψους 26,8 εκατομμυρίων δολαρίων, που είχε σημειωθεί το 2018 από τον πίνακα “Le Principe du Plaisir” του 1937.

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που το “Empire of Lights” (L’empire des lumières) εμφανίστηκε σε δημοπρασία. Ήταν ένα έργο κατά παραγγελία και βρισκόταν στη συλλογή της μακροχρόνιας προστάτιδας και φίλης του, Anne-Marie Gillion Crowet. Το έργο εκτέθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια της περιόδου που το κατείχε η Gillion Crowet, παρουσιάζοντάς το μεταξύ άλλων στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Λουιζιάνα, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο, στο Μουσείο Τέχνης της Σεούλ και στο Μουσείο Magritte.