Μια νέα έκθεση εξερευνά την εξέλιξη του στυλ του Ολλανδού καλλιτέχνη, 150 χρόνια μετά τη γέννησή του. Το όνομα του Piet Mondrian είναι ταυτόσημο με το χαρακτηριστικό του στυλ: μπλοκ κόκκινων, μπλε και κίτρινων χρωμάτων σε ασπρόμαυρο πλέγμα. Όμως λίγοι γνωρίζουν ότι ο Ολλανδός ζωγράφος ξεκίνησε την καριέρα του με τοπία και κυβιστικά έργα. Ήταν τη δεκαετία του 1920, όταν πλέον είχε περάσει τα 40 του, όταν ο Mondrian άρχισε να πειραματίζεται με τα έργα που θα καθόριζαν την καριέρα του.

Μια νέα έκθεση στο Fondation Beyeler της Ελβετίας, με τον εύστοχο τίτλο «Mondrian Evolution», εξετάζει αυτή τη δημιουργική αλλαγή. Η έκθεση, που πραγματοποιείται 150 χρόνια μετά τη γέννηση του Mondrian, στις 7 Μαρτίου 1872, είναι οργανωμένη τόσο χρονολογικά όσο και θεματικά. Ο επιμελητής Ulf Küster ελπίζει να παρουσιάσει κάθε πίνακα που εκτίθεται στο πλαίσιο ολόκληρου του ρεπερτορίου του Mondrian, να καλύψει όλη τη την πορεία του.

«Οι πίνακες μετά το 1919 φαίνονται τόσο σίγουροι, τόσο τακτοποιημένοι, που είναι δελεαστικό να τους θεωρήσουμε κατά κάποιο τρόπο αναπόφευκτους», γράφει ο Charles Darwent της Art Newspaper. «Όλοι όσοι προηγήθηκαν -οι πίνακες του 1890, τα εντυπωσιακά θεοσοφικά, συμβολιστικά έργα, οι κυβιστικοί καμβάδες που έγιναν στο Παρίσι μετά το 1911- ήταν απλώς ένα προοίμιο για αυτές τις νεοπλασματικές συνθέσεις».

Η έκθεση αποτελεί έργο αγάπης του Küster, του ανώτερου επιμελητή του Fondation Beyeler, ο οποίος εργάστηκε για την έκθεση επί τρία χρόνια. Στη συλλογή του ίδιου του μουσείου υπάρχουν επτά Mondrians, μεταξύ των οποίων το Tableau No. 1 και η σύνθεση με ρόμβους με οκτώ γραμμές και κόκκινο χρώμα.

Αλλά τα περισσότερα από τα έργα τέχνης που εκτίθενται – 82, σύμφωνα με την καταμέτρηση του Küster – είναι δάνεια από άλλα ιδρύματα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το Κόκκινο σύννεφο, το οποίο προέρχεται από το Kunstmuseum της Χάγης, η Γυναίκα με αράχνη, η οποία, όπως λέει ο επιμελητής στην εφημερίδα Art Newspaper, προέρχεται από ιδιωτική συλλογή και «δεν την βλέπουμε συχνά»– και η Σύνθεση σε ασπρόμαυρο, με διπλές γραμμές, η οποία κάνει ουσιαστικά το «ευρωπαϊκό της ντεμπούτο».

Η «Mondrian Evolution» δεν είναι η μόνη έκθεση που γιορτάζει την 150ή επέτειο από τη γέννηση του Mondrian. Στο Kunstmuseum της Χάγης, η έκθεση «Mondrian Moves» είναι μια «πολυαισθητηριακή» έκθεση που ενθαρρύνει τους επισκέπτες να χορέψουν μπροστά στα έργα τέχνης και να μυρίσουν υποβλητικές μυρωδιές που η Nina Siegal των New York Times παρομοιάζει με «κάρβουνα» και «ανδρικό αποσμητικό».

Ο επιμελητής Caro Verbeek λέει στους Times ότι αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τον τρόπο που ο Mondrian έβλεπε τα δικά του έργα.

«Μπορείτε να πείτε ότι ο Mondrian δεν ήταν καν εικαστικός καλλιτέχνης», λέει. «Ήταν συνθέτης. Έψαχνε αυτή την ισορροπία και χρησιμοποιούσε την εικαστική τέχνη, αλλά μόνο ως πύλη για κάτι αόρατο που βρίσκεται πίσω από αυτούς τους πίνακες».

Ο Küster, από την άλλη πλευρά, εξερευνά τον Mondrian μέσα από έναν πιο παραδοσιακό φακό.

«Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι ένας εικαστικός καλλιτέχνης, πραγματικά», λέει ο επιμελητής στους Times. «Αλλά θα πρέπει κανείς να ορίσει τι σημαίνει εικαστικός καλλιτέχνης. Η εμπειρία της θέασης της τέχνης του δεν περιορίζεται στα μάτια».

Ταυτόχρονα, ο Küster θεωρεί ότι η εστίασή του -επανεφεύρεση και καινοτομία- είναι θεματικά παρόμοια με εκείνη του Verbeek. Ο Mondrian πάντα προχωρούσε μπροστά, πάντα πείραζε το όραμά του και δημιουργούσε κάτι διαφορετικό.

Όπως λέει ο Küster στην εφημερίδα Art Newspaper, τα πλέγματα του Mondrian κατασκευάζονταν σε έως και έξι στρώματα. Κάποτε, ο Mondrian υπέγραψε έναν πίνακα τρεις φορές μέσα σε τέσσερα χρόνια, χωρίς ποτέ να είναι ικανοποιημένος με την τελική εκδοχή.

«Οι αφηρημένοι πίνακες του Mondrian είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας μεταξύ διαίσθησης και ακρίβειας, καθώς και αδιάκοπης και έντονης προσωπικής έρευνας», γράφει η Sonia Braga στο Architectural Digest Italia. «Ο Mondrian θεωρεί την αφαίρεση και τα θεωρητικά αποτελέσματά της ως μια διαδικασία προσέγγισης της αλήθειας και της απόλυτης ομορφιάς, που αποτελεί την κυριότερη επιδίωξή του ως καλλιτέχνη».

Η έκθεση «Mondrian Evolution» παρουσιάζεται στο Fondation Beyeler στη Βασιλεία της Ελβετίας έως τις 9 Οκτωβρίου.

 

*Mε στοιχεία από smithsonianmag.com