Ο Pierre Soulages, ένας Γάλλος ζωγράφος που δημιούργησε εκατοντάδες καμβάδες σχεδόν αποκλειστικά σε αποχρώσεις του μαύρου, πέθανε εχθές σε ηλικία 102 ετών. Εκπρόσωπος της γκαλερί του στη Νέα Υόρκη, “LGDR”, ανακοίνωσε την είδηση του θανάτου του.

Στη Γαλλία, ο Soulages απέκτησε διαστάσεις θρύλου για τις κομψές αφηρημένες ζωγραφιές του, οι οποίες δημιουργούν παιχνίδια μεταξύ φωτός και σκοταδιού, απλά κάνοντας μαύρες πινελιές. Είναι ένας από τους λίγους σύγχρονους καλλιτέχνες που είχαν έκθεση στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, ενώ κάποτε ο François Hollande, πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, τον χαρακτήρισε ως τον «μεγαλύτερο εν ζωή ζωγράφο».

Αλλά ο Soulages έχει θεωρηθεί σημαντικός της μεταπολεμικής αφαιρετικής τέχνης και εκτός Γαλλίας, με εκθέσεις του να έχουν διοργανωθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, από το Σάο Πάολο μέχρι τη Σεούλ.

«Ο Pierre Soulages ήξερε πώς να επανεφεύρει το μαύρο, αναδεικνύοντας το φως», έγραψε στο Twitter ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Emmanuel Macron. «Πέρα από το σκοτάδι, τα έργα του είναι ζωντανές μεταφορές από τις οποίες ο καθένας μας αντλεί ελπίδα».

Ο Pierre Jean Louis Germain Soulages γεννήθηκε στο Rodez, στη νότια Γαλλία, στις 24 Δεκεμβρίου 1919. Ο πατέρας του, Amans, ήταν κατασκευαστής αμαξών και πέθανε όταν ο γιος του ήταν 5 ετών. Έτσι, ο Pierre μεγάλωσε με τη μητέρα του, Aglaé Zoé Julie Soulages, και τη μεγαλύτερη αδελφή του.

Από νεαρή ηλικία γοητεύτηκε από την προϊστορική τέχνη, ιδίως από τις σπηλαιογραφίες στη Γαλλία και την Ισπανία, και αφού αποφοίτησε από το λύκειο, ταξίδεψε στο Παρίσι για να σπουδάσει σχέδιο με έναν ιδιωτικό δάσκαλο. Έγινε δεκτός από τη διάσημη École des Beaux-Arts, αλλά επέστρεψε στο Rodez. «Εκεί [στο Rodez] ήταν όλα όσα μισούσα», δήλωσε στο Interview.

Οι σκέψεις του Soulages βρισκόντουσαν πάντα γύρω απ’ το ερώτημα γιατί οι άνθρωποι είχαν ανέκαθεν ανάγκη να ζωγραφίσουν, και η προϊστορική τέχνη τον συγκίνησε περισσότερο απ’ την αρχαία ελληνική.

«Η ελληνική τέχνη έχει όμορφες γυναίκες και όμορφους άνδρες, αλλά δεν με ενδιαφέρει αυτή η προσέγγιση. Είμαι ενάντια σε περιορισμούς όπως η “προπτική”. Η προοπτική είναι ψευδαίσθηση, είναι το αντίθετο της παρουσίας, και η τέχνη είναι “παρουσία”. Στην πραγματικότητα, έτσι γνώρισα τη γυναίκα μου»

Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κλήθηκε για στρατιωτική θητεία. Μετά την πτώση της Γαλλίας, πήγε στο Μονπελιέ για να σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης, όπου γνώρισε και παντρεύτηκε μια συμφοιτήτριά του, την Colette Llaurens. Αργότερα, η Llaurens διαχειρίστηκε το εργαστήριό του και υπήρξε ο σύνδεσμός του με μουσεία και άλλα ιδρύματα καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του.

Όταν η ναζιστική Γερμανία κατέλαβε το Μονπελιέ, εξασφάλισε πλαστά χαρτιά και προσπαθώντας να αποφύγει την καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία, βρήκε δουλειά σε έναν αμπελώνα. Επέστρεψε στο Παρίσι μετά τον πόλεμο και παρουσίασε τα έργα του σε χαρτί με κηλίδες καρυδιάς στο Salon des Surindépendants το 1947, κερδίζοντας την υποστήριξη του διακεκριμένου avant-garde καλλιτέχνη Francis Picabia και μια θέση σε πολλές σημαντικές εκθέσεις στην Ευρώπη.

Οι αφαιρετική τέχνη του της μεταπολεμικής εποχής, διαθέτει και άλλες αποχρώσεις εκτός απ’ το μαύρο, αλλά τα χρώματά του είναι υποτονικά. Οι πίνακες του Soulages από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 αποτελούνται από μερικές καφετιές πινελιές, ένα φτηνό είδος χρώματος που χρησιμοποίησε με πλούσιο όμως αποτέλεσμα. Οι πίνακες αυτοί δεν απεικονίζουν τίποτα ευθέως, αλλά αν και λιτοί, έχουν θεωρηθεί εμβληματικοί εκπροσωπώντας την καταθλιπτική ψυχολογία πολλών ανθρώπων στη δυτική Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχε στην περιοδεύουσα έκθεση “Advancing French Art” του 1951 και το έργο του συμπεριλήφθηκε στην έκθεση “Younger European Artists” στο Μουσείο Solomon R. Guggenheim το 1953 και στην έκθεση “The New Decade” στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης το 1955.

Άρχισε να βασίζεται κυρίως στη μαύρη μπογιά το 1979 και από εκείνη την στιγμή δεν σταμάτησε ποτέ. Σε αυτά τα έργα του, οι παχιές μαύρες πινελιές ξεχωρίζουν σε επίπεδα φόντα, και τα κομμάτια των μονοχρωματικών καμβάδων αφαιρούνται ενώ το χρώμα είναι ακόμα υγρό, έτσι ώστε να μένουν πίσω κοιλότητες. Οι πίνακες φαίνονται υφολογικοί, ακόμη και γλυπτικοί μερικές φορές.

Ο Soulages μετέτρεψε το μαύρο, με την απουσία του φωτός, σε ένα αυτοτελές χρώμα. Στο πάτωμα του στούντιό του στην αριστερή όχθη του Παρισιού, παρήγαγε μεγάλους, γυαλιστερούς καμβάδες πλημμυρισμένους με μαύρο – ή αυτό που περιέγραφε ως outrenoir ή «πέρα από το μαύρο». Με ειδικά προετοιμασμένα πινέλα, μαχαίρια παλέτας και οικιακά σκεύη, δημιούργησε πολύπλοκες υφές, συνδυάζοντας λείες και τραχείς περιοχές, σκάβοντας βαθιές γραμμές στο πολυεπίπεδο χρώμα.

Το 1987 ο κ. Soulages, ο οποίος για περισσότερα από 60 χρόνια εργαζόταν και ζούσε σε ένα σπίτι στη Sète που είχε σχεδιάσει μαζί με τη σύζυγό του, ανέλαβε να κατασκευάσει 104 παράθυρα για τη εκκλησία Sainte-Foy στο Conques, βόρεια του Rodez. Αντί να σχεδιάσει βιτρό παράθυρα, επινόησε μια σειρά από ημιδιαφανείς υαλοπίνακες, πλαισιωμένους από μαύρες χαλύβδινες ράβδους, των οποίων το μεταβλητό πάχος διέσπειρε και διαμόρφωνε το εισερχόμενο φως. Τα παράθυρα τοποθετήθηκαν στην εκκλησία το 1994.

Ο Soulages έχει συχνά συγκριθεί με αφηρημένους εξπρεσιονιστές, οι οποίοι εμφανίστηκαν κατά τη μεταπολεμική εποχή, την περίοδο που και ο ίδιος ξεκίνησε να γίνεται διάσημος. Ωστόσο, ο Soulages συχνά ισχυριζόταν ότι διέφερε από αυτούς, επειδή αυτοί οι καλλιτέχνες προσπαθούσαν να απεικονίσουν τις εσωτερικές ψυχολογικές τους καταστάσεις, ενώ οι λιτοί καμβάδες του είχαν σκοπό να επιτρέψουν στους θεατές να προβάλουν τα δικά τους συναισθήματα πάνω τους. «Αυτό συμβαίνει ανάμεσα στην επιφάνεια του πίνακα και στο πρόσωπο που βρίσκεται μπροστά του», δήλωσε κάποτε στους New York Times.

Το 2001, έγινε ο πρώτος σύγχρονος καλλιτέχνης που εκτέθηκε στο Hermitage της Αγίας Πετρούπολης, στη Ρωσία. Το 2009, με αφορμή τα 90α γενέθλιά του, άνοιξε μια έκθεση που αφορούσε όλη του τη καριέρα του στο Κέντρο Georges-Pompidou στο Παρίσι.

Το 2019, η γκαλερί Lévy Gorvy στη Νέα Υόρκη γιόρτασε τα 100α γενέθλιά του με την έκθεση «Pierre Soulages: Ένας αιώνας». Η δωρεά 500 έργων του αποτέλεσε τη βάση για το Musée Soulages στο Rodez, το οποίο άνοιξε το 2014. Παρών για την περίσταση, ο πρόεδρος François Hollande απέτισε φόρο τιμής στον σημαντικό καλλιτέχνη.

«Σκέφτομαι μόνο τι θα κάνω αύριο», είχε δηλώσει στους New York Times το 2014 σε ηλικία 95 χρονών. «Και αύριο, θέλω να ζωγραφίσω».