Andy Warhol: εμμονικά εμπορικός pop artist, ο προστάτης άγιος της reality tv, του Facebook, του Instagram, των selfies, του TikTok και κάθε άλλης μορφής εκπλήρωσης της προφητείας του ότι στο μέλλον ο καθένας θα γίνει διάσημος για 15 λεπτά. Ή έτσι μάς φαίνεται. Όλα αυτά δεν είναι ο πραγματικός Warhol. Όπως λέει και η Βρετανίδα καλλιτέχνιδα Tracey Emin, «αυτό που πιστεύει ο κόσμος πως είναι ο Andy Warhol, δεν είναι ο Andy Warhol».

Ο Guardian μάς προτείνει ένα πείραμα για να πάρουμε μια ιδέα: Αρχίστε να τραβάτε βίντεο και καθίστε μπροστά από την κάμερα για τρία λεπτά. Δεν επιτρέπεται να μιλήσετε, δεν επιτρέπεται να σηκωθείτε από τη θέση σας. Απλά κοιτάξτε στον φακό. «Να είστε ο εαυτός σας». Αλλά… ποιος είναι αυτός; Ποιος είναι ο πραγματικός σας εαυτός;

Ακριβώς σε αυτό υπέβαλε ο Warhol τον κόσμο στα περίφημα screen tests του που κινηματογραφούσε κατά τη δεκαετία του ‘60 στο εργαστήρι του στην Νέα Υόρκη, το οποίο ονομάστηκε Factory διότι κάποτε στέγαζε ένα εργοστάσιο. Οι άνθρωποι αυτοί -τα θέματά του- έμοιαζαν σαστισμένοι από την ατάραχη, απολύτως διερευνητική ματιά στην οποία υποτάσσονταν.

Δεν είχαν την παραμικρή ελπίδα. Ό,τι κι αν έκαναν, η ανελέητη κάμερα που δεν σταματούσε στιγμή να τραβά το αποτύπωνε ως τον πραγματικό τους εαυτό. Αυτό που έκανες, αυτό ήσουν. Μπροστά στον φακό του Warhol, ο Bob Dylan ήταν ένα περιφρονητικό και ανώριμο παιδαρέλι που στριφογύριζε στην καρέκλα του κι έκανε γκριμάτσες. Ένας νεαρός Lou Reed ήταν μαλακός και ευάλωτος· αν και σε μια επόμενη εμφάνισή του -όταν πια νόμιζε ότι το είχε αποκρυπτογραφήσει το προκλητικό παιχνιδάκι του Warhol- προσπαθούσε να υψώσει έναν τοίχο ανάμεσα στον ίδιο και την κάμερα φορώντας τα μαύρα του γυαλιά και ρουφώντας από ένα μπουκάλι Coca-Cola.

Ήταν τα τέλεια πορτρέτα του ποιοι ήταν εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Έτσι, αν τα social media ήταν όντως σαν τα screen tests του Warhol, θα ήμασταν μόνιμα αντιμέτωποι με τις αμαρτίες μας μέσα σ’ ένα απάνθρωπο εξομολογητήριο. Θα ζούσαμε μέσα στην αλήθεια.

Όπως επισημαίνει δημοσίευμα του Guardian, ένα ακόμα πιο διάσημο πορτρέτο του Andy βγαίνει σε δημοπρασία από τον οίκο Christie’s στην Νέα Υόρκη τον Μάιο: εκείνο της Marilyn Monroe· το πιο εμβληματικό πρόσωπο της pop art. Ο καλλιτέχνης το δημιούργησε για πρώτη φορά το 1962 -τη χρονιά που η Marilyn αφαίρεσε τη ζωή της- κόβοντας ένα στιγμιότυπο από την διαφήμιση της ταινίας Νιαγάρας στην οποία πρωταγωνιστούσε, για να εστιάσει αποκλειστικά στο πρόσωπό της. Έπειτα παρήγγειλε μία μεταξογραφία, ώστε να μπορεί να τυπώνει το πορτρέτο σε καμβά όσες φορές ήθελε προσθέτοντας χρώματα που ζωγράφιζε με το χέρι.

Είναι ίσως η πιο γνωστή δουλειά του. «Μία από τις πιο σπάνιες και υπερβατικές εικόνες που έχουν υπάρξει ποτέ» αν πιστέψουμε την περιγραφή που κάνει για το έργο ο Christie’s, ο οποίος συγκρίνει το πορτρέτο με την Μόνα Λίζα του Ντα Βίντσι και την Αφροδίτη του Μποτιτσέλι.

Αν ο οίκος δεν έχει πέσει έξω στην εκτίμησή του, το πορτρέτο Shot Sage Blue Marilyn θα πουληθεί για περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια. Θα γίνει έτσι το πιο ακριβό έργο τέχνης του 20ου αιώνα που θα έχει βγει ποτέ σε δημοπρασία, σπάζοντας το ρεκόρ που προς το παρόν κρατά ο Pablo Picasso και καθιστώντας τον Warhol τον κορυφαίο καλλιτέχνη της σύγχρονης εποχής· τουλάχιστον σε οικονομικούς όρους.

Τι ανεβάζει όμως τόσο πολύ την αξία του Shot Sage Blue Marilyn; To 1964, μία επισκέπτρια στο εργαστήρι του Warhol που ονομάζεται Dorothy Podber δημιούργησε τη δική της στιγμή στην ιστορία της performance art τραβώντας ένα όπλο και πυροβολώντας την μόλις μεταξοτυπωμένη Marilyn στο μέτωπο. Η σφαίρα διαπέρασε μία σειρά καμβάδες που βρίσκονταν πίσω της· και αυτός που βγαίνει σε δημοπρασία φέρει ακόμα την μετά βίας καλυμμένη ουλή.

Ο οίκος ενέταξε την ανατριχίλα και το χάος που απέρρευσε από αυτό το βίαιο περιστατικό… στη διαφημιστική καμπάνια για το έργο. Ωστόσο, φτάνει ένα μαρκετίστικο κόλπο για να πείσει τον κόσμο πως ο Andy Warhol είναι ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης από οπουδήποτε σε όλο τον πλανήτη, από το 1945 και μετά;

Το πορτρέτο αυτό της Marilyn μοιάζει να συνοψίζει τόσα πολλά για τον ίδιο τον Warhol. Αυτός ήταν που έκανε γνωστή τη λέξη superstar. Το εργαστήρι του με τους τοίχους από αλουμινόχαρτο έφτασαν να καθορίζουν το Μανχάταν των 60s. Η λατρεία του για τα «πραγματικά» αστέρια όπως η Monroe, η Elizabeth Taylor και ο Elvis ήρθε να ανακατευτεί με την ιδέα των celebrities του τέταρτου. Λέγεται πως η Judy Garland εμφανίστηκε μία φορά σε ένα πάρτι του στο Factory και ο Warhol όλο το βράδυ την αγνοούσε επιδεικτικά. Ο ίδιος ενσάρκωσε μια διαφορετική μορφή celebrity: εκείνη του καλλιτέχνη που εκμεταλλεύεται συνειδητά τα media, από talk shows και σαπουνόπερες μέχρι διαφημίσεις για burgers. Τα πορτρέτα σε polaroid που δημιούργησε τη δεκαετία του ’70 έφεραν φήμη, χρήμα και μια θέση στην ιστορία.

Όλα αυτά είναι μια καλύτερη -και πιο πραγματική- εκδοχή του ποιος ήταν ο Warhol· μαζί με το άλλο πρόσωπο που εκείνος έδωσε στο Μανχάταν, από τα πολυτελή σαλόνια του μέχρι τους βρώμικους δρόμους. Και συνιστούν πιο ισχυρά επιχειρήματα για όσους τον τοποθετούν στην κορυφή της σύγχρονης τέχνης, είτε ανήκει εκεί είτε όχι. Η ίδια η Emin λέει: «Όταν πήγαινα σχολείο φανταζόμουν ότι θα πήγαινα στην Νέα Υόρκη με πλοίο και όταν θα κατέβαινα τη ράμπα ο Andy Warhol θα ήταν εκεί να με περιμένει». Αυτός ήταν ο Warhol.

Όσο για το Shot Sage Blue Marilyn; Η καλύτερη ερμηνεία του Andy για την Marilyn δεν ήταν αυτό, αλλά το Marilyn Diptych το οποίο ζωγράφισε αμέσως μετά τον θάνατό της το 1962 και το οποίο εκτίθεται στην Tate. Δηλαδή αυτό πόσο θα το έδινε ο Christie’s;