Το fashion icon που μισούσαν οι Γάλλοι παραμένει ακόμα ένα από τα πιο δυνατά ονόματα στην ιστορία της χώρας και κυρίως εκείνη που επηρεάζει ακόμα τη μόδα και την οπτική σχεδιαστών σε όλο τον κόσμο όχι μόνο στη Γαλλία.

Το Μουσείο Victoria & Albert ρίχνει ένα νέο φως και μας δίνει μία νέα οπτική στη Μαρία Αντουανέτα, την τελευταία βασίλισσα της Γαλλίας. Αυτή τη φορά η βασίλισσα δεν είναι η κακιά των ιστορικών βιβλίων ή την ηρωίδα της Coppola με τα παστέλ χρώματα και τα εντυπωσιακά παπούτσια, αλλά παρουσίαζεται ως κάτι πιο λεπτό και διαρκές. Είναι μια γυναίκα που κατάλαβε, πολύ πριν από το instagram, ότι η εικόνα ήταν δύναμη. Και αν ήταν τόσο δυνατή την εποχή που μπορούσαν να σε δουν 30 άνθρωποι, φαντάσου τώρα τι γίνεται που μία ανάρτηση μπορούν να τη δουν χιλιάδες ή και εκατομμύρια ανθρώπων.

Η έκθεση “Marie Antoinette Style” , η νέα έκθεση του Μουσείου V&A, είναι η πρώτη στο Ηνωμένο Βασίλειο αφιερωμένη στην γκαρνταρόμπα και την κληρονομιά της βασίλισσας, συγκεντρώνοντας περισσότερα από 250 σπάνια αντικείμενα, από φορέματα και διαμάντια μέχρι παπούτσια και πορσελάνες. «Το όνομά της επικαλείται τόσο οράματα υπερβολής όσο και αντικείμενα και εσωτερικούς χώρους μεγάλης ομορφιάς και ιδιαίτερου στυλ», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Sarah Grant. Η έκθεση στρέφεται σε αυτή την ένταση, υπενθυμίζοντάς μας ότι η ντουλάπα της Αντουανέτας ήταν πάντα «διπλής ραφής» δηλαδή σκοπό της ήταν η πολυτέλεια και η πολιτική, αυτοεπινόηση και αποδιοπομπαίος τράγος, φαντασία και φόβος. Κάθε ρούχο που φορούσε η συγκεκριμένη βασίλισσα ήταν πολυεπίπεδο και δεν είχε μόνο στόχο να εντυπωσιάσει τα πλήθη.

Η αρχή μίας πολύχρωμης και τραγικής ιστορίας

Η ιστορία ξεκινά στις Βερσαλλίες. Η Μαρία Αντουανέτα έφτασε στη Γαλλία από την Αυστρία το 1770, ήταν μια έφηβη που περιπλανιόταν σε μια από τις πιο εξονυχιστικές αυλές της Ευρώπης. Η ένδυση έγινε η γλώσσα της. Υπερασπίστηκε τους Γάλλους κατασκευαστές μεταξιού, ανέδειξε το φόρεμα πουκάμισο (σκανδαλωδώς απλό σε σύγκριση με την αυστηρή ενδυμασία της αυλής) και επιμελήθηκε τον ιδιωτικό της κόσμο στο Petit Trianon με τόσο υπολογισμό όσο οποιοδήποτε επίσημο πορτρέτο. Μερικά από τα πιο εξαιρετικά κομμάτια της έκθεσης, υπογραμμίζουν αυτή την πράξη ισορροπίας. Για παράδειγμα, ένα εντυπωσιακό κεντημένο φόρεμα της αυλής βρίσκεται όχι μακριά από ένα φόρεμα από μουσελίνα που προοριζόταν για ένα ποιμενικό θέατρο, ένα διαμαντένιο κολιέ λάμπει δίπλα σε μία πορσελάνη από το εξοχικό της. Όλα αυτά μαζί, δείχνουν μια βασίλισσα που γράφει τη δική της εικόνα σε μια κοινωνία αποφασισμένη να τη γράψει για εκείνη.

Αν η μόδα ήταν η σκηνή της, ο θάνατος της απλώς παρέτεινε την παράσταση. Εκτελεσμένη το 1793 σε ηλικία μόλις 37 ετών, έγινε αντικείμενο νοσταλγίας, μετά φετίχ και μετά κινηματογραφικό είδωλο. Η έκθεση αφιερώνει ολόκληρες ενότητες σε αυτή τη μετά θάνατον ζωή της και την συναισθηματικοποίηση της μνήμης της τον 19ο αιώνα, την ροκοκό αναβίωση της belle epoque και τις ονειρικές επανερμηνείες της art nouveau. Μέχρι τον 20ό αιώνα, η Αντουανέτα είχε αναδημιουργηθεί τόσες πολλές φορές που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια pop star του 2025. Οι σχεδιαστές άντλησαν άπειρη έμπνευση από τη σιλουέτα και την υπερβολή της, το New Look του Dior, τα «αφράτα» φορέματα του Valentino, οι «ειρωνικές» Βερσαλλίες του Moschino, η pank πρόκληση της Vivienne Westwood. Η ταινία της Coppola του 2006 την αναπαρέστησε ως Millennial It girl. Η υψηλή ραπτική, τα κινηματογραφικά κοστούμια, ακόμη και τα παπούτσια Manolo Blahnik εμφανίζονται στην έκθεση, «θολώνοντας» τα όρια ανάμεσα στις Βερσαλλίες του 18ου αιώνα με τις μοντέρνες πασαρέλες.

Η επιμελήτρια της έκθεσης τονίζει ότι η Αντουανέτα ήταν ένα είδος διασημότητας στην εποχή της , η εικόνα της αναπαραγόταν, τα ρούχα της εξετάζονταν εξονυχιστικά, η περσόνα της συζητιόταν σε φυλλάδια και πορτρέτα. Πολύ πριν την ύπαρξη του όρου και την δημιουργία των socia media η Αντουανέτα ήταν influencer, οι ενδυματολογικές της επιλογές ήταν τόσο περιεκτικές όσο και αμφιλεγόμενες. Η έκθεση αυτή επιδιώκει επίσης να ξεδιαλύνει τον μύθο. Αυτό το διαβόητο «Ας φάνε κέικ». Δεν ειπώθηκε ποτέ. Η υπερβολή που της αποδίδονταν τόσο συχνά; Ήταν πιο περίπλοκο όταν λαμβάνουμε υπόψη την προπαγάνδα. Ήταν ξένη, θηλυκή, μοντέρνα, άρα ήταν ο εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος, που διασύρθηκε μέσα από τα ίδια τα ρούχα που την ενδυνάμωναν.

Η Μαρία Αντουανέτα της Coppola

Ανάμεσα στα φορέματα και τα κοσμήματα υπάρχουν και πιο ήσυχα κειμήλια όπως ένα σημείωμα που γράφτηκε πριν από την εκτέλεσή της, εύθραυστα παπούτσια της από τις Βερσαλλίες, προσωπικά αντικείμενα της από τη φυλακή. Όλα βρίσκονται δίπλα σε πορτρέτα σχεδιασμένα να προβάλλουν την ακαταμάχητη εξουσία που έφερε το βάρος της μοναρχίας και του μύθου, εξίσου.

Η χρονική στιγμή της έκθεσης του V&A είναι η κατάλληλη στιγμή. Σε μια εποχή όπου η κουλτούρα των διασημοτήτων και το πολιτικό θέαμα θολώνουν, η Μαρία Αντουανέτα μοιάζει περισσότερο με study case παρά με κειμήλιο. Τι σημαίνει άραγε να σε κρίνουν για μια εικόνα που δεν μπορείς να ελέγξεις πλήρως; Πώς λειτουργεί η μόδα τόσο ως ενδυνάμωση όσο και ως ευθύνη; Πώς ο μύθος που διαδίδεται σε φυλλάδια τότε, τώρα σε TikToks και stories διαμορφώνει μια κληρονομιά; Η Grant επισημαίνει ότι η επιρροή της ήταν εκπληκτικά συνεχής, από τα σαλόνια των Βερσαλλιών μέχρι τις πασαρέλες της υψηλής ραπτικής του σήμερα. Η έκθεση επιμένει στην πολυπλοκότητα: τα ρούχα της δεν ήταν απλώς όμορφα πράγματα, αλλά πράξεις στρατηγικής, σύμβολα ταυτότητας, ακόμη και «όπλα».

Μέχρι τις τελευταίες αίθουσες, όπου τα φορέματα Dior λάμπουν και τα κοστούμια από τη ταινία της Copolla εκτίθενται, το παράδοξο είναι ξεκάθαρο και απολύτως εμφανές. Η Μαρία Αντουανέτα είναι παντού, σε φόρουμ του Pinterest, σε drag σκηνές, σε πολυτελείς καμπάνιες οίκων, κι όμως πάντα άγνωστη, αναδιαμορφωμένη από άλλους. Το στυλ δεν ήταν ποτέ τυχαίο στην ιστορία της. Ήταν η ίδια η ιστορία. Και αν η έκθεση αποδεικνύει κάτι, είναι ότι το να ντύνουμε τη Μαρία Αντουανέτα, τότε ή τώρα, είναι επίσης ένας τρόπος να «γδυθούμε» και να αναρωτηθούμε τι προβάλλουμε στις γυναίκες στην εξουσία και γιατί η βασίλισσα της Γαλλίας και της μόδας εξακολουθεί να δείχνει τόσο μοντέρνα εν μέσω κινδύνου.

Η έκθεση Marie Antoinette Style θα πραγματοποιηθεί στο V&A South Kensington από τις 20 Σεπτεμβρίου 2025 έως τις 22 Μαρτίου 2026.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.