Η καλλιτεχνική θεραπεία, μια εκφραστική μορφή θεραπείας που χρησιμοποιεί την καλλιτεχνική δημιουργία, έχει αρχαίες ρίζες σε πολιτισμούς όπως η Αίγυπτος και μεταξύ των φυλών των ιθαγενών της Αμερικής. Τα θεραπευτικά της οφέλη για την ψυχική υγεία αναγνωρίστηκαν τον 19ο αιώνα, ιδίως για τους ανθρώπους με διαταραχές μετατραυτματικού στρες μετά τους παγκόσμιους πολέμους. Στα μέσα του 20ού αιώνα πρωτοπόροι όπως η Margaret Naumburg τυποποίησαν τον τομέα, με αποτέλεσμα την ίδρυση της Αμερικανικής Ένωσης Εικαστικής Θεραπείας το 1969. Σήμερα, η θεραπεία μέσω της τέχνης είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένη και εφαρμοσμένη, δίνοντας έμφαση στην θεραπευτική ιδιότητα της τέχνης σε όλους τους πολιτισμούς.
Οι άνθρωποι συχνά βρίσκουν κάθαρση μέσω της δημιουργίας, ενώ η θέαση έργων τέχνης και γλυπτών μπορεί να ενεργοποιήσει το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου, το οποίο ευθύνεται για την απελευθέρωση ντοπαμίνης.
Πάντα απολάμβανα να παρακολουθώ το προϊόν δημιουργίας που φιλοτέχνησε κάποιος άλλος, σε ωθεί να δεις κάτι από μια διαφορετική οπτική γωνία, να μοιράζεσαι αυτή την εμπειρία ή να δημιουργείς συνδέσεις. Πάντα φεύγω από μια γκαλερί με ένα αίσθημα ωραίας ενέργειας, έμπνευσης και ανάτασης – και σίγουρα δεν είμαι η μόνη.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η θέαση ενός έργου τέχνης μπορεί να ενεργοποιήσει το κέντρο ευχαρίστησης στον εγκέφαλο και να απελευθερώσει ντοπαμίνη, τη χημική ουσία που προκαλεί ευεξία – γι’ αυτό και η επίσκεψη σε μια γκαλερί μπορεί να αποτελέσει μια ουσιαστική πράξη αυτοφροντίδας, ειδικά τους κρύους, χειμερινούς μήνες.
Ο Alex Monk, θεραπευτής τέχνης με έδρα το Ανατολικό Λονδίνο, ισχυρίζεται ότι η θέαση ενός έργου τέχνης σε μια γκαλερί, αντί σε μια οθόνη, απογειώνει την εμπειρία: «Μπορεί να ευθύνεται η μυρωδιά ή ακόμη και το να βλέπεις από κοντά τη λάμψη των χρωμάτων. Μπορεί ακόμη και να είσαι σε θέση να αλληλεπιδράσεις με το έργο σε ένα άλλο επίπεδο», λέει. «Υπάρχει επίσης μια κοινωνική διάσταση όταν περπατάς σε μια γκαλερί και κοιτάς πίνακες ή γλυπτά, κάτι που είναι πολύ σημαντικό».
Η επίσκεψη σε ένα μουσείο είναι μια έρευνα
της ομορφιάς,
της αλήθειας,
του νοήματος της ζωής.
Επισκεφτείτε τα μουσεία όσο πιο συχνά μπορείτε!Maira Kalman – εικονογράφος
Βοηθάει το γεγονός ότι πολλές γκαλερί και μουσεία είναι έργα τέχνης από μόνα τους: από την κολοσσιαία αίθουσα Turbine Hall της Tate Modern – ένας χώρος τόσο εντυπωσιακός που περιλαμβάνει αριστουργήματα όπως το Behind the Red Moon του El Anatsui, μια μνημειώδη γλυπτική εικαστική εγκατάσταση από χιλιάδες μεταλλικά καπάκια και θραύσματα μπουκαλιών, που εκτίθεται σήμερα εκεί – μέχρι το μεγαλειώδες Grade II της Tate Britain, με το πλουμιστό κυκλικό μπαλκόνι και το θολωτό αίθριό της, αλλά και στην Ελλάδα, από την Εθνική Πινακοθήκη, μέχρι το Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης με την πανοραμική θέα του Παρθενώνα, τον λόφο του Φιλοπάππου, το Αστεροσκοπείο, και τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, αλλά και το υπέροχο Μουσείο Κυκλαδίτικης Τέχνης. Αυτοί οι δημόσιοι χώροι με λάμψη – ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα.
Η ψυχοθεραπεύτρια τέχνης Sofie Dobbelaere, με έδρα το Νότιγχαμ, συμφωνεί ότι η επίσκεψη σε μια γκαλερί μπορεί από μόνη της να αποτελέσει μια ισχυρή θεραπευτική εμπειρία. «Όταν βλέπουμε τέχνη, συνδεόμαστε με την ανθρώπινή μας πλευρά και, ως εκ τούτου, είναι σα να ανοίγουμε έναν διάλογο με κάτι που βρίσκεται έξω από εμάς» λέει. Αυτό, θα συμπλήρωνα, μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε συνδεδεμένοι με το όλον και σαν να είμαστε μέρος κάτι σημαντικού.
Ζούμε στην κουλτούρα της ταχύτητας, καταναλώνοντας συχνά σπουδαία έργα τέχνης με την ίδια ταχύτητα που κάνουμε scrolling στο κινητό μας. Όμως η πράξη της ενασχόλησης με την τέχνη συχνά αψηφά τις δικές μας προθεσμίες και τα όρια του χρόνου, καλώντας μας να κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά. Την επόμενη φορά που θα πάτε σε μια γκαλερί, δοκιμάστε να εξασκηθείτε στην «αργή παρατήρηση», αφιερώνοντας αρκετά λεπτά ή και ώρες για να παρατηρήσετε ένα μόνο έργο. Οι γκαλερί είναι γεμάτες από καταπληκτικά έργα, αλλά η παρατήρηση ενός μόνο έργου σε βαθύτερο επίπεδο μπορεί να έχει απίστευτο νόημα. «Μας είναι πιο δύσκολο να προσηλωθούμε σε εικόνες ή πίνακες ζωγραφικής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά είναι ένα πολύ καλό αντίδοτο στην κουλτούρα που έχουμε τώρα, όπου όλα πρέπει να είναι πολύ γρήγορα», λέει ο Monk, ο οποίος παρομοιάζει την αργή παρατήρηση με τη θεωρία της Pauline Oliveros για τη βαθιά ακρόαση.
Πολλοί από εμάς επισκεπτόμαστε κάποιο μουσείο λιγότερο από μία φορά το χρόνο – κάτι που είναι ιδιαίτερα λυπηρό, καθώς τόσοι πολλοί από αυτούς τους απίστευτους χώρους και έργα τέχνης, είναι εντελώς δωρεάν και ανοιχτά για όλους. Αυτοί οι κρύοι χειμερινοί μήνες είναι η ιδανική στιγμή για να χαθείτε στις δωρεάν εκθέσεις, ειδικά αν δεν τις έχετε επισκεφθεί ποτέ στο παρελθόν και στη συνέχεια να πιείτε ένα λαχταριστό απεριτίφ στα καφέ των μουσείων. Από τα μινιμαλιστικά σύγχρονα γλυπτά μέχρι ηρεμιστικά τοπία, από ζωηρούς αφηρημένους πίνακες μέχρι εγκαταστάσεις που προκαλούν δέος, θα βρείτε στις διάφορες γκαλερί που είναι σκορπισμένες στην πόλη, σίγουρα θα βρείτε κάτι και για εσάς. Και σίγουρα αξίζετε αυτού του είδους αυτοφροντίδας. Αφήστε τη τέχνη να σας θωπεύσει, χαρίστε της για ώρα το βλέμμα σας, κι αυτή με τη σειρά της σίγουρα θα σας θεραπεύσει.
