Ο Edward Hopper θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ρεαλιστές ζωγράφους του 20ού αιώνα, όμως η θέση του δεν είναι μόνο στα μουσεία. Η τεχνική του, η χρήση του φωτός, η αίσθηση της μοναξιάς, η σκηνική σύνθεση, όλα τα στοιχεία της τέχνης του άσκησαν τεράστια επιρροή στον κινηματογράφο και, παράλληλα, ο ίδιος ο ζωγράφος απορρόφησε στοιχεία από τον κινηματογράφο της εποχής του. Η σχέση ζωγραφικής και σινεμά αποκτά έτσι μια αμφίδρομη διάσταση και το αποτέλεσμα είναι ένα σύμπαν εικόνων που διασχίζει πίνακες και ταινίες.
Ο Hopper, από νεαρή ηλικία, έδειχνε ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο και το να πηγαίνει και να παρακολουθήσει ταινίες αποτελούσε μέρος της ζωής του. Αυτό το ενδιαφέρον δεν ήταν απλώς χόμπι και θεωρείται ότι επηρέασε τη μεθοδολογία του, μάλιστα πολλές φορές αποτύπωνε σκηνές θεάτρων ή κινηματογραφικών αιθουσών στα έργα του(“The Sheridan Theatre”, “Two on the Aisle”) που δείχνουν μια ζωγράφο που παρατηρεί τον κόσμο της οθόνης και των θεατών. Ο Hopper ζωγράφος δεν είναι απλώς εμπνευστής, είναι και παρατηρητής της κινηματογραφικής εμπειρίας, και αποτυπώνει αυτό τη «θέαση στο σκοτάδι», σαν ένα «παράθυρο προς την εικόνα».
Η κινηματογραφική αισθητική στην τέχνη του
Τα έργα του Hopper διαθέτουν πολλές κινηματογραφικές ιδιότητες και η σύνθεση τους μοιάζει με στατική λήψη σαν να είναι ένα καρέ ταινίας, ο φωτισμός μοιάζει αντί για φυσικός να είναι μέρος ενός σκηνικού και η αίσθηση της στιγμής είναι έντονη, το αφήγημα υπονοείται αλλά δεν υπάρχει διήγηση. Για παράδειγμα, ο πίνακας “Nighthawks” (1942) αποτυπώνει τέσσερα άτομα μέσα σε νυχτερινό ντινέρ και η φωτογράφηση μοιάζει με σκηνή φιλμ νουάρ με έντονη αντίθεση φωτός και σκότους, θολές ματιές και κάτι που συμβαίνει πριν ή μετά την αφήγηση. Ο Hopper σχεδίαζε εκτενώς με σκίτσα και μελέτη, όπως ένας location scout ή storyboard artist του κινηματογράφου, επέλεγε το θέμα, το φως, τη γωνία, την αίσθηση του φακού.
Η επιρροή του Hopper στον κινηματογράφο είναι σημαντική και τεκμηριωμένη. Ο σκηνοθέτης Alfred Hitchcock «είδε» ένα έργο του Hopper ως το ιδανικό μέσο για να εκφράσει την απομόνωση και την εγγύτητα της αμερικανικής κουλτούρας. Η γνωστή ταινία “Psycho” (1960) του Hitchcock έχει συνδεθεί με τον πίνακα “House by the Railroad” (1925) του Hopper και τόσο η αρχιτεκτονική, όσο και η αισθητική της έντασης, του απομονωμένου «σπιτιού στο λόφο», θεωρούνται επηρεασμένα από τον ζωγράφο. Επιπλέον, το “Blade Runner” (1982) του Ridley Scott φημίζεται ότι χρησιμοποίησε ως αναφορά τον πίνακα “Nighthawks”, ειδικά στο φωτισμό, στη νέον ατμόσφαιρα και στην έννοια της νυχτερινής πόλης.
Ακόμη και επίσημοι cineastes όπως ο Wim Wenders, έχουν παραδεχθεί δημόσια πως μπροστά σε έναν πίνακα του Hopper «νιώθεις πως βλέπεις μια ταινία που δεν έγινε ποτέ». Η αλήθεια είναι ότι κάθε πίνακας του ζωγράφου θα μπορούσε να αποτελέσει την πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία μίας ιστορίας, κινηματογραφικής ή όχι. Βλέποντας έναν πίνακα του ακόμα και άθελα σου αρχίζεις να σκέφτεσαι την ιστορία που υπάρχει πίσω από τις φιγούρες του πίνακα.
Η κοινή αφήγηση ζωγραφικής και ταινίας περνά μέσα από συγκεκριμένα μοτίβα που μιλούν για τη μοναξιά και την απομόνωση. Ο Hopper ενσωματώνει χαρακτήρες που φαίνονται να είναι αποκομμένοι, είτε εντός χώρου είτε μέσα στην πόλη. Το ίδιο στοιχείο βρίσκουμε και σε αρκετές ταινίες νουάρ ή ψυχολογικού cinema. Η χρήση του έντονου φωτός, των μεγάλων παραθύρων και του θολού διαχωρισμού ανάμεσα στο φως και τη σκιά θυμίζει κινηματογραφικό σετ. Ο σκηνοθέτης που θέλει να δημιουργήσει την αντίστοιχη εικόνα χρησιμοποιεί παρόμοια μέσα. Η αρχιτεκτονική και οι τοποθεσίες όπως οι καφετέριες, τα θερινά σινεμά, τα παράθυρα, τα άδεια δωμάτια, όλα μοιάζουν ως μια κενού τύπου σκηνή που έχει δυνατότητες για δράση. Οι εικόνες του Hopper συχνά αποτυπώνουν τη στιγμή πριν συμβεί κάτι ή μετά, αφήνοντας ανοιχτό το αφήγημα στην ενδιάμεση δράση της ιστορίας ακριβώς όπως πολλές ταινίες στήνουν την ένταση μέσα στην ακινησία.
Η σχέση του ζωγράφου με το cinema δεν είναι μονομερής, ο Hopper επηρεάστηκε από μορφές του κινηματογράφου, κυρίως της πρώιμης εποχής, καθώς μεγάλωσε βλέποντας ταινίες του βωβού και τη γένεση του σινεμά. Ταυτόχρονα, ο κινηματογράφος επωφελήθηκε από αυτή την «ζωγραφική κάμερα» του Hopper και η αμφίδρομη αυτή σχέση δημιουργεί ένα είδος διαχρονικής συνέχειας που με έναν τρόπο δείχνει ότι ο ζωγράφος «κατέγραψε» την αίσθηση του 20ού αιώνα και ο κινηματογράφος την προέκτεινε δίνοντας της την ιστορία και την κίνηση. Παρόλο που ο Hopper δεν σχεδίαζε με στόχο να γίνει «σκηνοθέτης», η αισθητική του, η αποστασιοποίηση, ο φωτισμός, η σύνθεση έγιναν αναγνώσιμα ως κινηματογραφικά στοιχεία σχεδιασμένα ή άτυπα. Η τεχνοτροπία του εξακολουθεί να εμπνέει νέες ταινίες, σειρές και ακόμη διαφημίσεις.
Η σημασία της σχέσης Hopper και κινηματογράφου έγκειται στο ότι ανοίγει μια γέφυρα μεταξύ εικαστικού και λαϊκού πολιτισμού. Ο εικαστικός κόσμος του Hopper μας θυμίζει ότι η εικόνα, είτε ακίνητη είτε σε κίνηση, είναι μέσο αφήγησης, δημιουργίας διάθεσης και εσωτερικής κατάστασης. Για τον σύγχρονο θεατή ή δημιουργό, η κατανόηση του πως ένας πίνακας μπορεί να γίνει «καρέ», και πως μια ταινία μπορεί να κρατά τη στιγμή σαν πίνακα, προσφέρει νέα στοιχεία είτε για ανάλυση είτε για έμπνευση. Το γεγονός ότι έργα του Hopper εμφανίζονται ως άμεσες οπτικές αναφορές σε ταινίες, σημαίνει πως η επιρροή του δεν είναι μουσειακή αλλά ζωντανή.
Η ενσωμάτωση της ζωγραφικής αισθητικής σε κινηματογραφικές μορφές υπενθυμίζει πόσο στενή είναι η σχέση των τεχνών και πως η μία μορφή τέχνης μπορεί να «μιλήσει» μέσα από τις δυνατότητες της άλλης.
Η σχέση ανάμεσα στον Edward Hopper και τον κινηματογράφο αποδεικνύεται πιο πολύπλευρη από ό,τι φαίνεται με την πρώτη ματιά και δεν πρόκειται μόνο για ιστορική επιρροή, αλλά για αισθητική συγγένεια, για κοινή γλώσσα εικόνας και αφήγησης. Ο Hopper ήταν ο ζωγράφος που γνώριζε τον κόσμο του φωτός, της σκιάς, της εικόνας με την ίδια σκηνοθετική ευαισθησία που αργότερα οι ταινίες υιοθέτησαν. Ο κινηματογράφος, με τη σειρά του, χρησιμοποίησε την οπτική του ζωγράφου για να περιγράψει τη σύγχρονη πόλη, την αποξένωση, τη στιγμή πριν την κρίση και την εικαστική μορφή αφήγησης. Σε αυτό το δίπτυχο τέχνης και σινεμά, η εικόνα γίνεται χρόνος, συναίσθημα και αφήγηση και η κληρονομιά του Hopper παραμένει ενεργή, ορατή και διαχρονική.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Ο Edward Hopper θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ρεαλιστές ζωγράφους του 20ού αιώνα, όμως η θέση του δεν είναι μόνο στα μουσεία. Η τεχνική του, η χρήση του φωτός, η αίσθηση της μοναξιάς, η σκηνική σύνθεση, όλα τα στοιχεία της τέχνης του άσκησαν τεράστια επιρροή στον κινηματογράφο και, παράλληλα, ο ίδιος ο ζωγράφος απορρόφησε στοιχεία από τον κινηματογράφο της εποχής του. Η σχέση ζωγραφικής και σινεμά αποκτά έτσι μια αμφίδρομη διάσταση και το αποτέλεσμα είναι ένα σύμπαν εικόνων που διασχίζει πίνακες και ταινίες.
Ο Hopper, από νεαρή ηλικία, έδειχνε ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο και το να πηγαίνει και να παρακολουθήσει ταινίες αποτελούσε μέρος της ζωής του. Αυτό το ενδιαφέρον δεν ήταν απλώς χόμπι και θεωρείται ότι επηρέασε τη μεθοδολογία του, μάλιστα πολλές φορές αποτύπωνε σκηνές θεάτρων ή κινηματογραφικών αιθουσών στα έργα του(“The Sheridan Theatre”, “Two on the Aisle”) που δείχνουν μια ζωγράφο που παρατηρεί τον κόσμο της οθόνης και των θεατών. Ο Hopper ζωγράφος δεν είναι απλώς εμπνευστής, είναι και παρατηρητής της κινηματογραφικής εμπειρίας, και αποτυπώνει αυτό τη «θέαση στο σκοτάδι», σαν ένα «παράθυρο προς την εικόνα».
Η κινηματογραφική αισθητική στην τέχνη του
Τα έργα του Hopper διαθέτουν πολλές κινηματογραφικές ιδιότητες και η σύνθεση τους μοιάζει με στατική λήψη σαν να είναι ένα καρέ ταινίας, ο φωτισμός μοιάζει αντί για φυσικός να είναι μέρος ενός σκηνικού και η αίσθηση της στιγμής είναι έντονη, το αφήγημα υπονοείται αλλά δεν υπάρχει διήγηση. Για παράδειγμα, ο πίνακας “Nighthawks” (1942) αποτυπώνει τέσσερα άτομα μέσα σε νυχτερινό ντινέρ και η φωτογράφηση μοιάζει με σκηνή φιλμ νουάρ με έντονη αντίθεση φωτός και σκότους, θολές ματιές και κάτι που συμβαίνει πριν ή μετά την αφήγηση. Ο Hopper σχεδίαζε εκτενώς με σκίτσα και μελέτη, όπως ένας location scout ή storyboard artist του κινηματογράφου, επέλεγε το θέμα, το φως, τη γωνία, την αίσθηση του φακού.
Η επιρροή του Hopper στον κινηματογράφο είναι σημαντική και τεκμηριωμένη. Ο σκηνοθέτης Alfred Hitchcock «είδε» ένα έργο του Hopper ως το ιδανικό μέσο για να εκφράσει την απομόνωση και την εγγύτητα της αμερικανικής κουλτούρας. Η γνωστή ταινία “Psycho” (1960) του Hitchcock έχει συνδεθεί με τον πίνακα “House by the Railroad” (1925) του Hopper και τόσο η αρχιτεκτονική, όσο και η αισθητική της έντασης, του απομονωμένου «σπιτιού στο λόφο», θεωρούνται επηρεασμένα από τον ζωγράφο. Επιπλέον, το “Blade Runner” (1982) του Ridley Scott φημίζεται ότι χρησιμοποίησε ως αναφορά τον πίνακα “Nighthawks”, ειδικά στο φωτισμό, στη νέον ατμόσφαιρα και στην έννοια της νυχτερινής πόλης.
Ακόμη και επίσημοι cineastes όπως ο Wim Wenders, έχουν παραδεχθεί δημόσια πως μπροστά σε έναν πίνακα του Hopper «νιώθεις πως βλέπεις μια ταινία που δεν έγινε ποτέ». Η αλήθεια είναι ότι κάθε πίνακας του ζωγράφου θα μπορούσε να αποτελέσει την πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία μίας ιστορίας, κινηματογραφικής ή όχι. Βλέποντας έναν πίνακα του ακόμα και άθελα σου αρχίζεις να σκέφτεσαι την ιστορία που υπάρχει πίσω από τις φιγούρες του πίνακα.
Η κοινή αφήγηση ζωγραφικής και ταινίας περνά μέσα από συγκεκριμένα μοτίβα που μιλούν για τη μοναξιά και την απομόνωση. Ο Hopper ενσωματώνει χαρακτήρες που φαίνονται να είναι αποκομμένοι, είτε εντός χώρου είτε μέσα στην πόλη. Το ίδιο στοιχείο βρίσκουμε και σε αρκετές ταινίες νουάρ ή ψυχολογικού cinema. Η χρήση του έντονου φωτός, των μεγάλων παραθύρων και του θολού διαχωρισμού ανάμεσα στο φως και τη σκιά θυμίζει κινηματογραφικό σετ. Ο σκηνοθέτης που θέλει να δημιουργήσει την αντίστοιχη εικόνα χρησιμοποιεί παρόμοια μέσα. Η αρχιτεκτονική και οι τοποθεσίες όπως οι καφετέριες, τα θερινά σινεμά, τα παράθυρα, τα άδεια δωμάτια, όλα μοιάζουν ως μια κενού τύπου σκηνή που έχει δυνατότητες για δράση. Οι εικόνες του Hopper συχνά αποτυπώνουν τη στιγμή πριν συμβεί κάτι ή μετά, αφήνοντας ανοιχτό το αφήγημα στην ενδιάμεση δράση της ιστορίας ακριβώς όπως πολλές ταινίες στήνουν την ένταση μέσα στην ακινησία.
Η σχέση του ζωγράφου με το cinema δεν είναι μονομερής, ο Hopper επηρεάστηκε από μορφές του κινηματογράφου, κυρίως της πρώιμης εποχής, καθώς μεγάλωσε βλέποντας ταινίες του βωβού και τη γένεση του σινεμά. Ταυτόχρονα, ο κινηματογράφος επωφελήθηκε από αυτή την «ζωγραφική κάμερα» του Hopper και η αμφίδρομη αυτή σχέση δημιουργεί ένα είδος διαχρονικής συνέχειας που με έναν τρόπο δείχνει ότι ο ζωγράφος «κατέγραψε» την αίσθηση του 20ού αιώνα και ο κινηματογράφος την προέκτεινε δίνοντας της την ιστορία και την κίνηση. Παρόλο που ο Hopper δεν σχεδίαζε με στόχο να γίνει «σκηνοθέτης», η αισθητική του, η αποστασιοποίηση, ο φωτισμός, η σύνθεση έγιναν αναγνώσιμα ως κινηματογραφικά στοιχεία σχεδιασμένα ή άτυπα. Η τεχνοτροπία του εξακολουθεί να εμπνέει νέες ταινίες, σειρές και ακόμη διαφημίσεις.
Η σημασία της σχέσης Hopper και κινηματογράφου έγκειται στο ότι ανοίγει μια γέφυρα μεταξύ εικαστικού και λαϊκού πολιτισμού. Ο εικαστικός κόσμος του Hopper μας θυμίζει ότι η εικόνα, είτε ακίνητη είτε σε κίνηση, είναι μέσο αφήγησης, δημιουργίας διάθεσης και εσωτερικής κατάστασης. Για τον σύγχρονο θεατή ή δημιουργό, η κατανόηση του πως ένας πίνακας μπορεί να γίνει «καρέ», και πως μια ταινία μπορεί να κρατά τη στιγμή σαν πίνακα, προσφέρει νέα στοιχεία είτε για ανάλυση είτε για έμπνευση. Το γεγονός ότι έργα του Hopper εμφανίζονται ως άμεσες οπτικές αναφορές σε ταινίες, σημαίνει πως η επιρροή του δεν είναι μουσειακή αλλά ζωντανή.
Η ενσωμάτωση της ζωγραφικής αισθητικής σε κινηματογραφικές μορφές υπενθυμίζει πόσο στενή είναι η σχέση των τεχνών και πως η μία μορφή τέχνης μπορεί να «μιλήσει» μέσα από τις δυνατότητες της άλλης.
Η σχέση ανάμεσα στον Edward Hopper και τον κινηματογράφο αποδεικνύεται πιο πολύπλευρη από ό,τι φαίνεται με την πρώτη ματιά και δεν πρόκειται μόνο για ιστορική επιρροή, αλλά για αισθητική συγγένεια, για κοινή γλώσσα εικόνας και αφήγησης. Ο Hopper ήταν ο ζωγράφος που γνώριζε τον κόσμο του φωτός, της σκιάς, της εικόνας με την ίδια σκηνοθετική ευαισθησία που αργότερα οι ταινίες υιοθέτησαν. Ο κινηματογράφος, με τη σειρά του, χρησιμοποίησε την οπτική του ζωγράφου για να περιγράψει τη σύγχρονη πόλη, την αποξένωση, τη στιγμή πριν την κρίση και την εικαστική μορφή αφήγησης. Σε αυτό το δίπτυχο τέχνης και σινεμά, η εικόνα γίνεται χρόνος, συναίσθημα και αφήγηση και η κληρονομιά του Hopper παραμένει ενεργή, ορατή και διαχρονική.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
