Μπορεί μια πόλη να αλλάξει ποιοι είμαστε; Ίσως, περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Τα ταξίδια, οι δρόμοι, τα κτίρια και οι ρυθμοί κάθε τόπου δεν είναι απλώς σκηνικό της ζωής μας, είναι οι δυνάμεις που σμιλεύουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και υπάρχουμε. Η αρχιτεκτονική και το τοπίο γύρω μας γίνονται ο καθρέφτης και ο καθοδηγητής του εαυτού μας, μετατρέποντας κάθε προορισμό σε εμπειρία αυτογνωσίας.

Τα ταξίδια και η αρχιτεκτονική επηρεάζουν την ταυτότητα, τις συνήθειες και τον συναισθηματικό μας κόσμο και συχνά με τρόπους που δεν συνειδητοποιούμε πλήρως. Από τη διάταξη ενός δρόμου μέχρι τη θέα ενός ορίζοντα, τα μέρη από τα οποία κινούμαστε διαμορφώνουν αθόρυβα αυτό που γινόμαστε.

Υπάρχει μια στιγμή που συμβαίνει σχεδόν σε κάθε ταξίδι. Όταν μπαίνεις στον αρχιτεκτονικό κόσμο μιας πόλης για πρώτη φορά, μια ήσυχη πλατεία, έναν απίστευτα στενό δρόμο, ένα μετρό που μυρίζει σαν κάτι αρχαίο και ηλεκτρικό ταυτόχρονα, και κάτι μετατοπίζεται μέσα σου. Όχι, δραματικά, όχι δυνατά, αλλά αναμφισβήτητα και με μία υποβόσκουσα ένταση και ξαφνικά νιώθεις να γίνεσαι λίγο διαφορετικός, πιο ανοιχτός και πιο πολυδιάστατος. Αυτή είναι η αρχιτεκτονική της μεταμόρφωσης και ένας από τους λόγους για τους όποιους ταξιδεύουμε. Όχι, μόνο για να δούμε νέα μέρη, αλλά και για να δούμε νέες εκδοχές του εαυτού μας.

Συχνά μιλάμε για τη δημιουργικότητα σαν να είναι κάτι που είτε το έχεις είτε όχι. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η δημιουργικότητα είναι μια αντίδραση δεν ζει στο κεφάλι σου, ζει στο πλαίσιό σου, στο περιβάλλον σου, στους ρυθμούς σου. Τα ταξίδια διαταράσσουν αυτούς τους ρυθμούς κυρίως μέσω της αρχιτεκτονικής. Τη στιγμή που μπαίνουμε σε ένα κτίριο που δεν φτιάχτηκε σαν όλα όσα έχουμε συνηθίσει, ένα κτίριο που αμφισβητεί τις χωρικές διατάξεις που έχουμε συνηθίσει, ο εγκέφαλός ξυπνάει. Τότε λοιπόν αναρωτιέται, πώς μπορώ να μετακομίσω εδώ; Τι ανήκει σε αυτό το μέρος; Τι δεν ανήκει; Μπορώ εγώ να γίνω κομμάτι του; Και αυτά τα ερωτήματα ανοίγουν δημιουργικές πόρτες.

Η αρχιτεκτονική γίνεται μια προτροπή. Μια πρόκληση. Απαντάς σκιτσάροντας, γράφοντας, σκεπτόμενος, παρατηρώντας, συνομιλώντας με τον εαυτό σου. Η δημιουργικότητά σου δεν σε επισκέπτεται απλώς. Επιστρέφει.

Η συναισθηματική αρχιτεκτονική των ξένων πόλεων

Κάθε πόλη έχει διαφορετικό συναισθηματικό τόνο και μπορείς να τον νιώσεις στο σώμα σου. Το Παρίσι έχει μία ρομαντική νοσταλγία, τυλιγμένη σε συμμετρία. Το Τόκιο είναι ένα δομημένο θαύμα, τυλιγμένο σε αυτοσυγκράτηση. Η Πόλη του Μεξικού είναι μια χρωματική πανδεσία που κρύβουν μία τολμηρή ιστορία. Το Βερολίνο με διαθέτει μία βάναυση ειλικρίνεια και μία αίσθηση ήσυχης εξέγερσης. Η Βενετία έχει μία ήρεμη παρακμή που μεταφράζεται σε ποίηση. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι απλώς αισθητική, είναι συναισθηματικές προσκλήσεις. Κάθε δρόμος, κάθε πρόσοψη, κάθε κομμάτι του αστικού σχεδιασμού «ψιθυρίζει» κάτι διαφορετικό στον ταξιδιώτη. Σε μια άλλη πόλη, που δεν την ξέρεις και δεν την έχεις συνηθίσει γίνεσαι πιο στοχαστικός, πιο ατρόμητος. Η αρχιτεκτονική σε κρατάει, σε αντανακλά και περιστασιακά σε προκαλεί να δεις τον εαυτό σου με νέο τρόπο.

Η ρουτίνα είναι ο εχθρός της έμπνευσης και η οικειότητα αμβλύνει την αντίληψη. Ένας από τους λόγους που οι δημιουργικοί άνθρωποι αναζητούν νέα μέρη είναι επειδή η αρχιτεκτονική σε αυτά τα μέρη επαναφέρει τις αισθήσεις και τους δίνει μια άλλη οπτική. Φαντάσου να ζεις όλη σου τη ζωή περιτριγυρισμένος από χαμηλούς και στενούς χώρους, και μετά να επισκέπτεσαι μια πόλη όπου όλα υψώνονται. Αυτόματα νιώθεις ψηλότερος, οι σκέψεις σου διευρύνονται, όλα είναι ανοιχτά, όλα είναι πιθανά και σε κατακλύζουν.

Ή το αντίστροφο, αν για παράδειγμα περνάς από τεράστιες πόλεις σε ένα παλιό χωριό στην Πορτογαλία, τότε ξαφνικά, αντιλαμβάνεσαι τις λεπτομέρειες, τα πόμολα στις πόρτες, το πέρασμα του χρόνου στις επιφάνειες, τις υφές και τις ρωγμές στους τοίχους. Ο ρυθμός που περιφέρεσαι στο τοπίο επιβραδύνεται, η προσοχή σου οξύνεται, η δημιουργικότητά σου δεν επιβιώνει απλώς από την αντίθεση, την απαιτεί. Ένα ταξίδι περιλαμβάνει και το να ζήσουμε την εμπειρία της αρχιτεκτονικής και είναι σαν να εμπλουτίζουμε το μυαλό και τη φαντασία μας με ένα νέο είδος φωτός που σε εμπνέει και το παρατηρείς.

Πώς ο χώρος διαμορφώνει την ευημερία

Συναισθηματικά και σωματικά, διαμορφωνόμαστε από το περιβάλλον μας. Ένα θορυβώδες λόμπι ξενοδοχείου μπορεί να αυξήσει την κορτιζόλη. Ένα δωμάτιο με φυσικό φως και στρογγυλεμένες άκρες μπορεί να τη μειώσει. Μια μεγάλη βόλτα σε μια ιστορική γειτονιά μπορεί να κάνει περισσότερα για το άγχος από μια εβδομάδα ακούγοντας podcast αυτοβοήθειας.

Η αρχιτεκτονική επηρεάζει την ευημερία σε κάθε επίπεδο, όπως:

Ρύθμιση του νευρικού συστήματος: Ηρεμία έναντι χάους σε στοιχεία σχεδιασμού.
Κοινωνική σύνδεση: Πώς τα μέρη μιας πόλης φέρνουν τους ανθρώπους κοντά ή τους απομονώνουν.
Ξεκούραση και ανάρρωση: Ξενοδοχεία, σπίτια και δωμάτια που δίνουν την αίσθηση ασφάλειας για κατάρρευση.
Έμπνευση και κίνητρο: Μέρη που μας ενεργοποιούν χωρίς να μας καταβάλλουν.

Όταν ταξιδεύεις, μπορείς να επιλέξεις την συναισθηματική αρχιτεκτονική. Μπορείς να επιλέξεις σε ποια πόλη θα φιλοξενηθεί το κουρασμένο σου μυαλό, και αυτή η επιλογή από μόνη της είναι δύναμη. Δεν είσαι το ίδιο άτομο σε κάθε πόλη, ούτε καν μέσα στη χώρα σου. Μία από τις πιο βασικές χαρές του ταξιδιού που συνήθως παραβλέπουμε είναι η συνειδητοποίηση του εξής: δεν είσαι ένας στατικός εαυτός. Αυτό που είσαι στο Άμστερνταμ δεν είναι αυτό που είσαι στο Κάιρο, ούτε στην Κοπεγχάγη, ούτε στη Σεούλ. Τα ψηλά ταβάνια μιας γκαλερί στη Βιέννη μπορεί να σε κάνουν να νιώσεις εύγλωττος και ακριβής. Ένα στενό, καμπυλωτό σοκάκι στο Μαρακές μπορεί να σε κάνει να νιώσεις μυστικοπαθής και περίεργος. Οι καθαρές γραμμές ενός σκανδιναβικού καφέ μπορεί να σε κάνουν να νιώσεις πιο συγκεντρωμένος. Μια art nouveau καμπύλη μιας εισόδου του μετρό μπορεί να σου ξυπνήσει κάτι ρομαντικό ή παράξενο. Όλες αυτές οι στιγμές δεν είναι τυχαία γεγονότα, είναι χωρικές ενεργοποιήσεις. Η αρχιτεκτονική δεν περιέχει απλώς ζωή, την επηρεάζει και σε έναν βαθμό τη διαμορφώνει.

Ταξίδια ως πρακτική σχεδιασμού

Όταν κινείσαι στον κόσμο σκόπιμα, με τα μάτια σου να κατανοείς πώς ο χώρος διαμορφώνει το συναίσθημα, τότε δεν γίνεσαι απλώς τουρίστας, αλλά και σχεδιαστής. Κάθε κτίριο γίνεται ένας πίνακας διάθεσης. Κάθε πόλη αποτελεί μία μελέτη στον σχεδιασμό της εμπειρίας. Τότε στέκεσαι και παρατηρείς: Πώς οι πόρτες σε προσκαλούν ή σε απωθούν. Πώς συλλέγεται ή σπαταλιέται το ηλιακό φως.
Πώς αντηχεί ο θόρυβος στις πλατείες. Πώς τα υλικά αλλάζουν την αίσθηση του χρόνου.
Και αυτή είναι η στιγμή που αποκτάς ευχέρεια στο χωρικό συναίσθημα και αρχίζεις να σχεδιάζεις το δικό σου περιβάλλον διαφορετικά όταν επιστρέφεις σπίτι. Ίσως, μετακινείς την καρέκλα, ή αγοράσεις μια κουρτίνα. Ή βάφεις τον τοίχο σου στο χρώμα εκείνου του σπιτιού στο Παλέρμο που σε έκανε να σταματήσεις, να το κοιτάξεις και να αναπνεύσεις.

Τα ταξίδια δεν είναι απλώς είναι συνεργασία, είναι μνήμη, κίνηση και δημιουργούν αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «αναμνήσεις-φλας» δηλαδή σαφείς, λεπτομερείς αναμνήσεις που συνδέονται με τη συναισθηματική ένταση και η αρχιτεκτονική έχει την τάση να το ενισχύει αυτό.

Σκέψου το απλά, δε θυμάσαι την τέταρτη μέρα μιας κανονικής εργάσιμης εβδομάδας. Αλλά θυμάσαι το λόμπι εκείνου του ξενοδοχείου στη Λισαβόνα. Τα σκαλιά που οδηγούσαν στο μουσείο στη Σεούλ. Την καμπύλη του παραθύρου σε εκείνο το Airbnb στην Κωνσταντινούπολη. Όταν το μέρος μας εκπλήσσει, θυμόμαστε όχι μόνο τι είδαμε, αλλά και πώς νιώσαμε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα ταξίδια γίνονται μέρος της ταυτότητάς μας. Όχι, μόνο για τις ιστορίες, αλλά και για συναισθήματα που δεν ξέραμε ότι ήμασταν ικανοί να νιώσουμε.

Οι πόλεις ως καθρέφτες

Κάθε πόλη είναι ένας καθρέφτης και κάποιες αντανακλούν τα κομμάτια του εαυτού μας που θέλουμε να δούμε. Άλλες μας δείχνουν αυτά που έχουμε ξεχάσει, ή αποφύγει, ή ονειρευτεί. Η αρχιτεκτονική δίνει μορφή σε αυτές τις αντανακλάσεις, ένας σπασμένος τοίχος. Ένα παλιό κλιμακοστάσιο, ένας ορίζοντας που μοιάζει με φιλοδοξία και ελπίδα ή ακόμα και ένας παράδρομος που μοιάζει με ελευθερία. Όταν περιπλανιέσαι και αναρωτιέσαι, τότε τελικά, αρχίζει να αναδύεται μια εκδοχή του εαυτού σου που είναι διαμορφωμένη από τον τόπο, τον ρυθμό και την οπτική γωνία. Με αυτόν τον τρόπο, το ταξίδι δεν έχει να κάνει με τη διαφυγή, αντίθετα είναι η επιστροφή. Όχι, στον ίδιο σου εαυτό, αλλά σε έναν πιο αληθινό.

Το ταξίδι δεν είναι απλώς κίνηση, είναι μεταμόρφωση και η αρχιτεκτονική είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία της. Αν θέλεις να νιώσεις πιο ζωντανός, πιο συνδεδεμένος, πιο δημιουργικός και σε εγρήγορση, τότε επισκέψου ένα μέρος με διαφορετικά κτίρια από αυτό που βλέπεις καθημερινά, με διαφορετικούς δρόμους και σχήματα. Άφησε την πόλη να σου μιλήσει και να αναδιατάξει την εσωτερική σου διακόσμηση. Γιατί σε κάθε πόλη ξεδιπλώνεται ένας εαυτός, που δεν ξέραμε καν ότι υπάρχει και μερικές φορές, αυτός ο εαυτός είναι εκείνος που περίμενες να συναντήσεις σε όλη σου τη ζωή.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News