Δεν υπάρχει ούτε ένα άρθρο γραμμένο στα ελληνικά για τον Von Jour Caux, τον 90χρονο σήμερα Ιάπωνα αρχιτέκτονα που έχει αναμορφώσει (και, ταυτόχρονα, ομορφύνει) το Τόκιο με τις περίτεχνες, εντυπωσιακές, σχεδόν σουρεαλιστικές δημιουργίες του -γι’ αυτό και έχει κερδίσει το προσωνύμιο «Ο Gaudi της Ιαπωνίας».

Ο λόγος, ενδεχομένως, που δεν υπάρχει ούτε ένα ελληνικό άρθρο προς τιμήν του είναι επειδή ο Tanaka Toshirο (που είναι το πραγματικό του όνομα), ποτέ του δεν θέλησε και δεν αξίωσε να γίνει γνωστός με τους «παραδοσιακούς» τρόπους.

Ακολούθησε το στυλ «χαμηλά την μπάλα, με ταπεινότητα και ταπεινοφροσύνη», που εμποτίζει όλη την ιαπωνική κουλτούρα εν γένει.

Ο Von Jour Caux γεννήθηκε το 1934 και άρχισε να χρησιμοποιεί το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Bon Jukō [«λατινοποιημένο» και «δυτικοποιημένο» κατόπιν ως Von Jour Caux], έναν συνδυασμό λέξεων και εννοιών από τα αρχαία σανσκριτικά κείμενα και το μεταθανάτιο όνομα του θετού του πατέρα (αυτές οι ατέλειωτες ιαπωνικές post-mortem παραδόσεις…).

Εμπνευσμένος από τα έργα του Ludwig Mies van der Rohe, ο Von ταξίδεψε στο Σικάγο το 1962, αφού αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Waseda με δίπλωμα αρχιτεκτονικής έξι χρόνια νωρίτερα. Ήταν στην «Πόλη των Ανέμων», όπου γνώρισε τη σύζυγό του και καλλιτεχνική του συνεργάτιδα, με την οποία θα ξεκινούσε το καλλιτεχνικό κίνημα Art Complex.

Mαζί με την σύζυγό του, ξεκίνησαν να κατσκευάζουν περίτεχνα δημιουργήματα, αρχικά μικρά σε μέγεθος και κατόπιν ολόκληρα κτίρια και βαριά οικοδομήματα. Όλα τους όμως περασμένα μέσα από το ιδιότυπο καλλιτεχνικό και εικαστικό τους φίλτρο.

Σε απόσταση αναπνοής από το Πανεπιστήμιο Waseda στο Shinjuku έχτισαν το 1983 το συγκρότημα κατοικιών Waseda El Dorado, μια κατασκευή της οποίας η εμφάνιση θυμίζει τα σπίτια που σχεδίασε ο Γκαουντί στη Βαρκελώνη.

Ο σχεδιασμός του κτιρίου έγινε με βάση την ουτοπική ιδέα μιας «πόλης από χρυσό» [Ελ Ντοράντο] στην καρδιά του Τόκιο, η οποία καθιστά εφικτό ένα νέο στυλ όμορφης διαβίωσης. Είναι ένα μείγμα αναβίωσης της Art Nouveau και της ιαπωνικής κουλτούρας. Τα καμπυλωτά σιδερένια μπαλκόνια έχουν τη μορφή κρίνων και η σφυρήλατη κουπαστή περνά με χάρη σε ζιγκ-ζαγκ από κομψά βιτρό παράθυρα Art Deco. Νιώθεις σαν να βρίσκεσαι στην Βαρκελώνη -μόνο που βρίσκεσαι μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακρύτερα, στο κέντρο της ιαπωνικής πρωτεύουσας.

Η έκφραση «ο Γκαουντί της Ιαπωνίας» προέρχεται από ένα άρθρο των Japan Times του 1992 σχετικά με το Waseda El Dorado, με τίτλο «Το αρχιτεκτονικό ικεμπάνα του Γκαουντί από τσιμέντο και ατσάλι».

Άλλα έργα που ο ίδιος και οι συνεργάτες του υλοποίησαν ήταν δύο πολυκατοικίες κοντά στο σταθμό Daitabashi στο Suginami του Τόκιο.

Το La Porta Izumi δημιουργήθηκε το 1990 και έμοιαζε με μια πύλη από τον πολυσύχναστο αυτοκινητόδρομο προς την κατοικημένη περιοχή.

Η δεύτερη, το Mind Waa, άνοιξε για το κοινό δύο χρόνια αργότερα με μια αίθουσα εισόδου εμπνευσμένη από το διάσημο Casa Batlló του Γκαουντί στη Βαρκελώνη.

Ένα από τα πιο περίτεχνα έργα του είναι το Γηροκομείο Mukōdai στο Higahsiyamato του Τόκιο: ένα σπίτι για ηλικιωμένους, ώστε να συγχωνεύονται καλές αναμνήσεις από το παρελθόν με νέες εντυπώσεις από το αύριο.

Καθένα από αυτά τα κτίρια – που θα δούμε αναλυτικά παρακάτω – έχουν προσδώσει επάξια στον Von Jour Caux το προσωνύμιο «Ο Gaudi της Ιαπωνίας».

To Tόκιο του Von Jour Caux

Η πολυκατοικία La Porta Izumi (1990) πήρε το όνομά της από τη συμβολική της ιδιότητα ως πύλη από την πολυσύχναστη κυκλοφορία του Kōshū Kaidō προς τους πιο ήσυχους δρόμους κατοικιών στα προάστια του Τόκιο.

Η πρόσοψη της κατασκευής διαθέτει το τεράστιο γλυπτό μιας γυναίκας, με το σώμα της λυγισμένο και τα μαλλιά της να πέφτουν σε χρυσούς καταρράκτες. Μαζί με έναν Πήγασο που είναι έτοιμος να πετάξει, το άγαλμα της θεάς δίνει μια νέα εικαστική και καλλιτεχνική ζωή στην περιοχή Izumi με τον δημιουργό να περιγράφει το κτίριο ως «την προσπάθεια του μύθου να φτάσει βαθιά μέχρι το πηγάδι της μνήμης».

Στο εσωτερικό του κτιρίου, οι επισκέπτες διακρίνουν έναν θολωτό, εκκλησιαστικό χώρο που διακοσμείται από ένα χρωματιστό βιτρό και τη σαγηνευτική, ελικοειδή μορφή ενός γυναικείου σώματος. Πιο μέσα στο κτίριο υπάρχουν πανύψηλοι φαλλικοί κίονες και μια σκάλα διακοσμημένη με ψηφιδωτά μοτίβα από πλοκάμια χταποδιού που δημιουργούν μια αισθησιακή, ενίοτε και ερωτική ατμόσφαιρα.

Το κτίριο Mind Waa είναι μια άλλη συνεργατική προσπάθεια που συγκεντρώνει τα ταλέντα και τα οράματα του Von και των συνεργατών του.

Δεξιά από το χολ της εισόδου υπάρχει ένα αίθριο αποκλειστικά για τους κατοίκους. Αυτή η απόφαση να οργανωθεί ένα κοινόχρηστο οικιστικό έργο γύρω από έναν εσωτερικό κοινόχρηστο χώρο θυμίζει τη διάσημη Casa Batlló του Γκαουντί στη Βαρκελώνη.

Ο ιδιοκτήτης, θαυμαστής του Γκαουντί, προφανώς ζήτησε ειδικά έναν χώρο σχεδιασμένο γύρω από την ιδέα της θάλασσας όταν ανέθεσε το κτίριο -εξού και η ουρά της φάλαινας στο δάπεδο.

Ο Von θυμάται πως όταν δούλευε στο Mind Waa «ερχόταν στη δουλειά το πρωί και έβλεπε να αρχίζουν να εμφανίζονται πράγματα που δεν μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι υπήρχαν». Κάτι σανμια βαθιά παραισθησιογόνα αρχιτεκτονική εμπειρία δηλαδή.

Το Mukōdai (1985) στην περιοχή Higashiyamato του Τόκιο είναι ένα γηροκομείο και όπως ακριβώς ένα γηροκομείο είναι συχνά η τελευταία κατοικία των κατοίκων του, ο χώρος έχει έναν αέρα ηρεμίας και ξεκούρασης.

Ο Von και οι συνεργάτες του έριξαν όλη τους τη δημιουργική τους ενέργεια στο σχεδιασμό ενός χώρου όπου οι άνθρωποι θα μπορούσαν να περάσουν τα τελευταία τους χρόνια με ειρήνη και ευτυχία.

Το κτίριο έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε οι ευτυχισμένες αναμνήσεις από το παρελθόν να επικαλύπτουν τις νέες εισροές ανθρώπων, εικόνων και αναμνήσεων στο καινούργιο περιβάλλον τους. Διαδοχικά χρωματιστά βιτρό διακοσμούν τους διαδρόμους και τις οροφές, προσφέροντας χρωματική ποικιλία σε έναν χώρο που συνήθως είναι άχαρος και επαναλαμβανόμενος.

Συνολικά, ο χώρος είναι μια επιβεβαίωση της ζωής γεμάτη φως και ευτυχία και μεταφέρει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι ο θάνατος δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβάται ο εκάστοτε «ενοικιαστής» του Γηροκομείου.