Αυτό που απολαμβάνουμε περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη, ίσως να είναι και ο μεγαλύτερος περιορισμός της: θέλουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας. 

Υπάρχουν στιγμές που μια νέα τεχνολογία δεν χρειάζεται καμία επεξήγηση για να γίνει εθιστική. Τη βλέπεις, σε βλέπει κι εκεί τελειώνουν όλα. Αυτό ακριβώς συνέβη με το Sora 2, τη νέα γενιά της πλατφόρμας παραγωγής βίντεο της OpenAI που έκανε την εμφάνισή της στα τέλη Σεπτεμβρίου με προσκλήσεις σε λίγους χρήστες. Δε χρειάστηκε καμία στρατηγική μάρκετινγκ, αρκούσε ένα βίντεο με το πρόσωπό σου να πιλόταρει ένα βομβαρδιστικό στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή να ανεβαίνει σε μια σκηνή TED Talk για να καταλάβεις γιατί αυτό το εργαλείο μπορεί να κατακτήσει τον κόσμο. 

Το Sora 2 δεν σε εντυπωσιάζει με την ταχύτητα του ή τη “νοημοσύνη” του, σε μαγεύει με τον τρόπο που σε καθρεφτίζει. Παίρνει το πρόσωπό σου, το σώμα σου, τις χειρονομίες σου και σε ρίχνει μέσα σε μια ταινία όπου είσαι ο πρωταγωνιστής κι αυτό όσο κι αν θέλουμε να το ντύσουμε με μεγάλες κουβέντες περί “καινοτομίας” δεν είναι τίποτα άλλο από μια απλή, βαθιά ανθρώπινη σκανδάλη: μας αρέσει να βλέπουμε τον εαυτό μας. 

Στην αρχή γελάς. Σκέφτεσαι: “Κοίτα να δεις! Πόσο αληθινό μοιάζει!”. Μετά χαμογελάς λίγο πιο αμήχανα κι ύστερα σχεδόν αναπόφευκτα έρχεται εκείνη η φράση που τρυπώνει στο πίσω μέρος του μυαλού σου: “Αυτό θα γίνει πρόβλημα για την κοινωνία”. Είναι η στιγμή που η μαγεία συναντά την ανησυχία, ένα γνώριμο μοτίβο κάθε τεχνολογικής επανάστασης. 

Η αλήθεια είναι ότι η έκρηξη της Α.Ι. δεν στηρίζεται τόσο στη νοημοσύνη των μηχανών όσο στο πόσο εύστοχα αγγίζουν την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Οι εταιρείες που την αναπτύσσουν δεν σου δίνουν απλώς μια εφαρμογή, σου δίνουν την ψευδαίσθηση ενός καλύτερου εαυτού. Είναι ένα είδος τεχνολογικού καθρέφτη που, όπως στα strip clubs σε κρατά σε ένα ατέρμονο παιχνίδι υποσχέσεων: ποτέ δεν στο δίνει ολόκληρο, πάντα λίγο ακόμα. 

Αυτό το “λίγο ακόμα” είναι που σε κρατά μέσα. 

Όταν πρωτοπαρουσιάστηκε το ChatGPT ο ενθουσιασμός ήταν τεράστιος. Τώρα με το Sora 2 η εντύπωση είναι πιο συγκρατημένη. Ναι, εντυπωσιάζεσαι για λίγα λεπτά, καθώς βλέπεις έναν φίλο να σηκώνει το κύπελλο του NBA ή να περπατά στο κόκκινο χαλί κι έπειτα επιστρέφεις στη ροή του YouTube. Η αίσθηση του “ουάου” μικραίνει. Όχι επειδή η τεχνολογία είναι λιγότερο εντυπωσιακή, αλλά γιατί ο καθρέφτης όσο εντυπωσιακός κι αν είναι, παραμένει καθρέφτης. 

Η μεγαλύτερη δύναμη αυτών των εργαλείων είναι η προσωποποίηση. Δεν είναι η απέραντη ικανότητά τους να δημιουργούν, αλλά το γεγονός ότι σε βάζουν στο κέντρο της σκηνής. Σου δείχνουν πως θα ήταν η ζωή σου σε μια παράλληλη εκδοχή της: εσύ ως ήρωας, ως σταρ, ως ο πρωταγωνιστής σε μια ταινία που μέχρι χθες μόνο φανταζόσουν. 

Μόνο που κάποια στιγμή η φαντασίωση φτάνει σε ένα όριο. Όταν έχεις ήδη δει το πρόσωπό σου πάνω στον Τομ Κρουζ στο Mission Impossible, όταν έχεις εμφανιστεί ως καρτούν στους Simpsons ή σε ένα sci-fi έπος, τι μένει; Πόσες ακόμη παραλλαγές του εαυτού σου μπορείς να δεις πριν βαρεθείς το ίδιο το είδωλό σου; 

Κάθε τεχνολογικό άλμα γεννά και μια δόση δυστοπικού άγχους. Μετά την πρώτη δόση εντυπωσιασμού έρχεται το γνωστό ερώτημα: “Κι αν αυτό γίνει επικίνδυνο;”. Η φαντασία τρέχει γρήγορα: Skynet, Terminator, Ex Machina. Τα σενάρια της καταστροφής δεν είναι καινούργια. Αυτό που είναι καινούργιο είναι η ένταση με την οποία η Α.Ι. ακουμπά τον πυρήνα της ανθρώπινης ταυτότητας. 

Οι λεγόμενοι “doomers” της τεχνολογίας, αυτοί που βλέπουν παντού απειλές συχνά έχουν και οικονομικά κίνητρα: όσο μεγαλύτερη η απειλή, τόσο μεγαλύτερη η προσοχή. Η Silicon Valley έχει δει αυτό το έργο και με το Bitcoin: προφητείες καταστροφής, υποσχέσεις ανατροπής των πάντων, το αφήγημα του «αν δεν το καταλάβεις, θα μείνεις πίσω». Στην πράξη το μόνο που μένει είναι ένα hype που ανατροφοδοτείται κι έτσι, ανάμεσα στο «ουάου» και στο «ωχ» αναδύεται μια πιο σιωπηλή, αλλά βαθύτερη ανησυχία: αν αντικατασταθούμε, θα μας λείψει; Ή ακόμα χειρότερα θα λείψουμε σε κανέναν; 

Ως αρθρογράφος, έχω δοκιμάσει πολλές φορές να ζητήσω από ένα LLM να ξαναγράψει ένα κείμενό μου. Στην αρχή ήταν κατώτερο του αναμενομένου. Ύστερα έγινε ανησυχητικά καλό, ειδικά στην αγγλική γλώσσα, καθώς στην ελληνική υστρερεί ακόμα αρκετά. Σε λίγο καιρό θα γράφει πιθανώς καλύτερα από εμένα. 

Αλλά αυτό θέτει ένα πολύ ανθρώπινο ερώτημα: θα με νοιάζει; Θα σας νοιάζει; Όταν ένας υπολογιστής νίκησε για πρώτη φορά έναν παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι, το σκάκι δεν πέθανε άνθισε. Γιατί; Γιατί το παιχνίδι δεν αφορά μόνο την απόδοση, αλλά την ανθρώπινη εμπλοκή. 

Όπως και με τα βίντεο της Sora 2 δε μας γοητεύει τόσο η τεχνολογία όσο η αντανάκλασή μας μέσα της. Αν μας βγάλεις από το κάδρο, αν χαθεί ο εαυτός μας από την εικόνα, το ενδιαφέρον σβήνει. 

Η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται με ταχύτητα που δύσκολα παρακολουθούμε. Όμως το πραγματικό της όριο δεν βρίσκεται στις γραμμές κώδικα, αλλά στο σημείο όπου ο καθρέφτης παύει να εντυπωσιάζει. Όταν πάψουμε να συγκινούμαστε βλέποντας εμάς τους ίδιους σε ρόλους που κάποτε ήταν άπιαστοι, το παιχνίδι αλλάζει. 

Μπορεί η Α.Ι. να φτιάξει βίντεο, να γράψει κείμενα, να μας μεταμορφώσει σε ό,τι θέλουμε, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει το βάρος της εμπειρίας. Όσο τέλεια κι αν είναι η απεικόνιση, ο ψηφιακός εαυτός παραμένει σκιά, όχι σώμα. 

Το Sora 2 μας δείχνει ένα μέλλον λαμπερό και άδειο ταυτόχρονα. Μας εντυπωσιάζει για λίγο, αλλά δεν μας γεμίζει και ίσως εκεί βρίσκεται η πιο σημαντική υπενθύμιση της εποχής: ο ναρκισσισμός είναι παντοδύναμος για ένα δευτερόλεπτο, αλλά η ανία καραδοκεί, γιατί δε θέλουμε απλώς να βλέπουμε το πρόσωπό μας. Θέλουμε να είμαστε αυτό το πρόσωπο κι αυτό όσο τέλειος κι αν είναι ο ψηφιακός καθρέφτης, δεν μπορεί να το προσφέρει καμία μηχανή. 

*Mε στοιχεία από το New Yorker 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.