Κάποτε το όραμα της τεχνητής νοημοσύνης είχε κάτι το ποιητικό. Μιλούσαμε για έναν ψηφιακό πολιτισμό που θα απελευθέρωνε τη φαντασία που θα βοηθούσε την επιστήμη να κάνει άλματα, που θα γινόταν εργαλείο προόδου και γνώσης. Mετά ήρθε η πραγματικότητα ή καλύτερα το Sora 2, το νέο δημιούργημα της OpenAI και μας προσγείωσε απότομα. Η εποχή της AI σαβούρας είναι εδώ με όλη τη λαμπερή επιφάνειά της και τη σκοτεινή της ουσία. 

Η OpenAI, η εταιρεία που κάποτε υποσχόταν ότι η τεχνητή νοημοσύνη «θα ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα» κυκλοφόρησε το Sora 2, μια πλατφόρμα παραγωγής βίντεο που συνδυάζει δύο από τις χειρότερες εφευρέσεις της εποχής μας: τα ατελείωτα κατακόρυφα βίντεο του TikTok και τη μηχανή εθισμού των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων τύπου ChatGPT. Ο χρήστης μπορεί να δημιουργεί ό,τι εικόνα, πρόσωπο ή σενάριο θέλει να το μοιράζεται, να το αναπαράγει. Δημιουργείται μία ατέλειωτη ροή από τεχνητές εικόνες χωρίς ψυχή, σχεδιασμένες να τραβούν το βλέμμα και να το κρατούν φυλακισμένο και όλα αυτά στο όνομα της δημιουργικότητας. 

Ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Άλτμαν περιέγραψε το Sora 2 ως “ChatGPT για τη δημιουργικότητα”. Μια “στιγμή Κάμβριας έκρηξης”, είπε, δανειζόμενος έναν όρο από την εξελικτική βιολογία κι όμως η αναλογία του είναι ειρωνικά εύστοχη: η Κάμβρια περίοδος έφερε μεν πληθώρα νέων μορφών ζωής, αλλά και άπειρα παράξενα, τερατώδη πλάσματα που εξαφανίστηκαν γρήγορα. Το Sora 2 είναι ακριβώς αυτό μια έκρηξη τερατογένεσης περιεχομένου. 

Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με τέχνη ή με όραμα. Έχουμε να κάνουμε με έναν αλγόριθμο που παράγει ό,τι του ζητηθεί, χωρίς κρίση, χωρίς μέτρο, χωρίς ευθύνη. Από ρεαλιστικά deepfakes ιστορικών γεγονότων έως κλιπ όπου καρτούν όπως ο Rick and Morty συναντούν τον SpongeBob SquarePants, όλα μπορούν να γίνουν με το πάτημα ενός κουμπιού. Η OpenAI μάλιστα επέτρεψε από προεπιλογή τη χρήση υλικού με πνευματικά δικαιώματα, αναγκάζοντας τους δημιουργούς να ζητούν εκ των υστέρων την αφαίρεση του έργου τους. Μέχρι τότε φυσικά το Sora θα έχει αποκομίσει εκατομμύρια προβολές, likes και διαφημιστικό θόρυβο. 

Το πιο ανησυχητικό, όμως, δεν είναι η πειρατεία. Είναι το θόλωμα των ορίων ανάμεσα στο αληθινό και το ψεύτικο. Οι χρήστες του Sora μπορούν να ανεβάσουν τη φωτογραφία τους και να τη “φυτέψουν” σε οποιοδήποτε βίντεο. Σε λίγες ώρες εμφανίστηκαν ψεύτικες σκηνές από κάμερες αστυνομικών, άγνωστοι μεταμορφώθηκαν σε ναζί στρατηγούς, ιστορικά γεγονότα αναπαράχθηκαν με αληθοφάνεια τέτοια που θα ζήλευε και το Χόλιγουντ. Ο ίδιος ο Άλτμαν, ειρωνικά, έγινε θύμα deepfake βίντεο όπου φαίνεται να… κλέβει από κατάστημα. 

Όλα αυτά σε μια εποχή που πολιτικοί στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν ήδη παραποιημένα βίντεο για να δυσφημίσουν αντιπάλους τους και η OpenAI; Αντί να αναγνωρίσει τον κίνδυνο, προσφέρει την τέλεια υποδομή για να παραχθεί μαζικά παραπληροφόρηση με το περιτύλιγμα της ψυχαγωγίας. 

Η εταιρεία υπόσχεται “κανόνες και φίλτρα” για να αποτρέψει την κακοποίηση του εργαλείου, αλλά αυτό μοιάζει με το να τοποθετείς ένα πλαστικό καπάκι πάνω σε μια βόμβα και να δηλώνεις πως τώρα είναι ασφαλής. 

Η υποκρισία είναι διπλή. Η OpenAI παρουσιάζεται ως φρουρός της ηθικής, την ίδια στιγμή που αξιοποιεί τον ανθρώπινο εθισμό στην εικόνα για να πολλαπλασιάσει την αξία της. Με αποτίμηση που πλέον ξεπερνά τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια, η εταιρεία μοιάζει να έχει εγκαταλείψει κάθε ίχνος από το αρχικό της μανιφέστο: «να ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα». Η μόνη ανθρωπότητα που ωφελείται είναι αυτή των μετόχων της. 

Το πιο επικίνδυνο δεν είναι το ίδιο το εργαλείο, αλλά η αλλαγή κουλτούρας που φέρνει. Το Sora 2 εγκαινιάζει μια νέα αισθητική εποχή όπου η σαβούρα έχει καλλιτεχνικό περιτύλιγμα, όπου η ταχύτητα αντικαθιστά την επιμέλεια και όπου το “scroll” γίνεται υποκατάστατο της σκέψης. Μια εποχή που η ψεύτικη συγκίνηση μετριέται σε δευτερόλεπτα και οι αληθινές ιδέες χάνονται στον θόρυβο των pixels. 

Πολλοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται απλώς για εξέλιξη. Ότι όπως η φωτογραφία δεν σκότωσε τη ζωγραφική, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα σκοτώσει τη δημιουργία. Όμως η διαφορά είναι ότι η φωτογραφία κατέγραψε την πραγματικότητα, το Sora την αλλοιώνει και το κάνει με τέτοια πειστικότητα που στο τέλος δεν θα μπορούμε να θυμόμαστε πώς έμοιαζε η αλήθεια. 

Ενώ κάποιοι οραματίζονται μια “επανάσταση στη δημιουργικότητα”, το μόνο που βλέπουμε είναι μια μαζική παραγωγή κενού περιεχομένου, μια βιομηχανία συναισθηματικών απομιμήσεων που τρέφεται από την προσοχή μας. Κάθε “like” είναι ένα μικρό κομμάτι από το οξυγόνο μας που παραδίδουμε στις μηχανές. 

Την ίδια στιγμή που το Sora 2 κατακλύζει το διαδίκτυο με βίντεο χωρίς ουσία, άλλες ομάδες ερευνητών εργάζονται σιωπηλά πάνω σε AI που θα μπορούσε να σώσει ζωές, να ανακαλύψει νέα φάρμακα, να κατανοήσει τη φυσική και τη χημεία.
Πρόσφατα πρώην εργαζόμενοι μεγάλων εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης ίδρυσαν το Periodic Labs, με στόχο να αξιοποιήσουν τα μοντέλα AI για πραγματική επιστημονική πρόοδο. Αλλά αυτοί οι άνθρωποι δεν θα δουν ποτέ τα πρωτοσέλιδα που απολαμβάνει το Sora 2.

Η αγορά λατρεύει το θέαμα, όχι τη γνώση

Ίσως, τελικά, το Sora 2 να μην είναι τόσο πρόβλημα της OpenAI όσο δικό μας καθρέφτισμα. Η εταιρεία απλώς μας έδωσε αυτό που θέλουμε: ατέρμονη διασκέδαση, εύκολη συγκίνηση, την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε κάτι “δημιουργικό”. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν το Sora 2 είναι επικίνδυνο, αλλά αν εμείς μπορούμε να αντισταθούμε. 

Θα συνεχίσουμε να τρέφουμε τη μηχανή της σαβούρας, πατώντας play ξανά και ξανά, ή θα ζητήσουμε μια τεχνολογία που υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι την αδράνειά του; 

Το Sora 2 δεν είναι απλώς μια εφαρμογή, αποτελεί το σύμπτωμα μιας εποχής που προτιμά την ψευδαίσθηση από την ουσία, το εύκολο από το αληθινό. Μιας εποχής που αποθέωσε την τεχνητή φαντασία, μόνο και μόνο για να καταλήξει να ζει μέσα στο δικό της κενό. Καλώς ήρθαμε, λοιπόν, στην εποχή της AI σαβούρας. Μια εποχή όπου τα βίντεο είναι απείρως ρεαλιστικά, αλλά ο κόσμος γύρω μας όλο και λιγότερο αληθινός. 

*Mε στοιχεία από το Vox. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.