Από τη στιγμή που τα chatbots μπήκαν στη ζωή μας όλοι θυμηθήκαμε ότι έχουμε έναν σάκο γεμάτο ερωτήσεις στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Ερωτήσεις που προκύπτουν από την καθημερινότητά μας, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μας. Έτσι κι αλλιώς κατά καιρούς όλοι έχουμε απορίες που καταλήγουν στο «είναι αυτό φυσιολογικό». Βλέπεις κανένας από εμάς δεν έλαβε ένα εγχειρίδιο σωστής ζωής τη στιγμή της γέννησής του. Οπότε η στροφή μας σε έναν πανταχού παρών παντογνώστη δεν είναι και τόσο παράλογη.
Πολλοί τροφοδοτούν τα chatbots με πραγματικά σενάρια από τη ζωή τους ρωτώντας αν έχουν πράξει σωστά ή όχι. Όμως όπως όλοι ξέρουμε οι απαντήσεις που παίρνουμε σε τόσο υποκειμενικά ζητήματα σπάνια οδηγούν σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Βρίσκονται πάντα κάπου στη μέση με μια μικρή κλίση προς την απάντηση που ικανοποιεί το εγώ μας.
Για παράδειγμα η Kate η οποία λόγω της ανασφάλειας της καθημερινότητας και των άμεσων απαντήσεων του ChatGPT έφτασε σε σημείο να περνάει δεκατέσσερις ώρες την ημέρα θέτοντας ερωτήσεις στο chatbot. Όπως ανέφερε στο Teen Vogue κάθε της κίνηση έπρεπε να έχει τις «ευλογίες» του αγαπημένου της chatbot. «Θέλεις να σε επιβεβαιώνει να σου αφαιρεί το βάρος», είπε. «Αν είσαι ενενήντα εννιά τοις εκατό σίγουρη θέλεις να σου κάνει αυτό το εκατό αλλά δεν μπορεί γιατί αυτό δεν υπάρχει».
Αυτή η παρόρμηση να αποζητούμε την επιβεβαίωση ξανά και ξανά συχνά συνδέεται με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης που εμφανίζεται συχνά σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Δεν είναι κακό να το παραδεχτούμε όλοι περνάμε φάσεις που έχουμε ανάγκη την επιβεβαίωση των άλλων αλλά το πρόβλημα με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης είναι ότι πάντα υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού η αμφιβολία και η προσπάθεια να φτάσουμε σε ανύπαρκτη βεβαιότητα. «Οι άνθρωποι το κάνουν επειδή τους δίνει την ψευδαίσθηση της βεβαιότητας», εξηγεί η ψυχολόγος Andrea Kulberg.
Όταν ψάχνουμε στο διαδίκτυο ή ρωτάμε ένα chatbot προσπαθούμε να πείσουμε τον εαυτό μας ότι δεν θα συμβεί κάτι κακό. Η διαβεβαίωση μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση αλλά στην πραγματικότητα δίνει τροφή στην ανάγκη για επιβεβαίωση και με τον καιρό μπορεί να αυξήσει το άγχος. Όπως λέει η Kulberg: «Το άγχος δεν λέει ποτέ είμαστε καλά μπορείς να σταματήσεις να ψάχνεις γιατί πάντα θα ακολουθεί περισσότερη αμφιβολία».
Υπάρχουν αμέτρητοι τομείς στους οποίους οι άνθρωποι ζητούν επιβεβαίωση. Βιβλία ταξίδια φαγητό είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα θέματα. Όμως σε αντίθεση με τα chatbots οι υπόλοιποι πόροι δεν σε παρακινούν να συνεχίσεις με νέες ερωτήσεις. Αυτό κάνει τα AI chatbots μια τέλεια καταιγίδα για ανθρώπους με OCD και αγχώδεις διαταραχές γιατί δεν μένουν ποτέ σε μία απάντηση. Πάντα θα υπάρξει μια επιπλέον ερώτηση που θα ανοίξει νέο κύκλο δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Οι άνθρωποι που προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους μέσω του ChatGPT συχνά νιώθουν πιο άνετα να ανοιχτούν σε μια μηχανή παρά σε έναν άνθρωπο. Η ανωνυμία μειώνει την ντροπή γιατί μπορούν να κάνουν ερωτήσεις που ίσως να ήταν ντροπιαστικές αν τις έκαναν σε κάποιον γνωστό τους.
Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι φοβούνται λιγότερο την κριτική όταν μιλούν σε chatbot επειδή ξέρουν ότι οι ανησυχίες τους μπορεί να μην φανούν λογικές σε έναν άλλον άνθρωπο. Στην καθημερινή επικοινωνία φιλτράρουμε τα λόγια μας πριν μιλήσουμε γιατί υπάρχει πάντα ο φόβος να θεωρηθούμε περίεργοι όσο κοντά κι αν είμαστε με τον άλλον.
Από την άλλη η συνεχής επανάληψη ερωτήσεων που συνδέεται με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης μπορεί να επιβαρύνει και τις προσωπικές σχέσεις. Κανείς δεν έχει την ενέργεια να απαντάει ξανά και ξανά σαν προσωπικό κέντρο εξυπηρέτησης. Έτσι τα chatbots γίνονται μια εύκολη λύση. Όμως σιγά σιγά το ChatGPT μπορεί να αντικαταστήσει αυτό που ήταν κάποτε πηγή ανθρώπινης σύνδεσης. Ακόμα κι όταν βρισκόμαστε με άλλους δεν νιώθουμε πάντα την ουσία της παρουσίας τους γιατί πολλοί προτιμούν να αναλύουν πρώτα κάθε επικοινωνία τους με το chatbot.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όσους αναζητούν επιβεβαίωση είναι ότι τα chatbots έχουν την τάση να λένε στους χρήστες αυτό που θέλουν να ακούσουν. Ακόμα κι αν στην αρχή οι απαντήσεις είναι αρνητικές αν το chatbot πάρει feedback από τον χρήστη προσαρμόζει τη στάση του. Αυτή η στάση του «ό,τι πείτε» είναι και ο λόγος που πολλοί κατηγορούν τα chatbots ότι τροφοδοτούν κρίσεις ψυχικής υγείας ειδικά όταν συμφωνούν με αυταπάτες ή αυτοκαταστροφικές σκέψεις.
Μπορεί να μοιάζει παράδοξο αλλά αυτή η πρόσχαρη στάση μπορεί να γίνει επιβλαβής όταν πρόκειται για σκοτεινές σκέψεις. Όταν ρωτάμε για κάτι που μας ανησυχεί συνήθως θέλουμε να ακούσουμε ότι όλα είναι καλά αλλά η συνεχής καθησύχαση μπορεί τελικά να χειροτερέψει το άγχος.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Από τη στιγμή που τα chatbots μπήκαν στη ζωή μας όλοι θυμηθήκαμε ότι έχουμε έναν σάκο γεμάτο ερωτήσεις στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Ερωτήσεις που προκύπτουν από την καθημερινότητά μας, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μας. Έτσι κι αλλιώς κατά καιρούς όλοι έχουμε απορίες που καταλήγουν στο «είναι αυτό φυσιολογικό». Βλέπεις κανένας από εμάς δεν έλαβε ένα εγχειρίδιο σωστής ζωής τη στιγμή της γέννησής του. Οπότε η στροφή μας σε έναν πανταχού παρών παντογνώστη δεν είναι και τόσο παράλογη.
Πολλοί τροφοδοτούν τα chatbots με πραγματικά σενάρια από τη ζωή τους ρωτώντας αν έχουν πράξει σωστά ή όχι. Όμως όπως όλοι ξέρουμε οι απαντήσεις που παίρνουμε σε τόσο υποκειμενικά ζητήματα σπάνια οδηγούν σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Βρίσκονται πάντα κάπου στη μέση με μια μικρή κλίση προς την απάντηση που ικανοποιεί το εγώ μας.
Για παράδειγμα η Kate η οποία λόγω της ανασφάλειας της καθημερινότητας και των άμεσων απαντήσεων του ChatGPT έφτασε σε σημείο να περνάει δεκατέσσερις ώρες την ημέρα θέτοντας ερωτήσεις στο chatbot. Όπως ανέφερε στο Teen Vogue κάθε της κίνηση έπρεπε να έχει τις «ευλογίες» του αγαπημένου της chatbot. «Θέλεις να σε επιβεβαιώνει να σου αφαιρεί το βάρος», είπε. «Αν είσαι ενενήντα εννιά τοις εκατό σίγουρη θέλεις να σου κάνει αυτό το εκατό αλλά δεν μπορεί γιατί αυτό δεν υπάρχει».
Αυτή η παρόρμηση να αποζητούμε την επιβεβαίωση ξανά και ξανά συχνά συνδέεται με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης που εμφανίζεται συχνά σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Δεν είναι κακό να το παραδεχτούμε όλοι περνάμε φάσεις που έχουμε ανάγκη την επιβεβαίωση των άλλων αλλά το πρόβλημα με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης είναι ότι πάντα υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού η αμφιβολία και η προσπάθεια να φτάσουμε σε ανύπαρκτη βεβαιότητα. «Οι άνθρωποι το κάνουν επειδή τους δίνει την ψευδαίσθηση της βεβαιότητας», εξηγεί η ψυχολόγος Andrea Kulberg.
Όταν ψάχνουμε στο διαδίκτυο ή ρωτάμε ένα chatbot προσπαθούμε να πείσουμε τον εαυτό μας ότι δεν θα συμβεί κάτι κακό. Η διαβεβαίωση μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση αλλά στην πραγματικότητα δίνει τροφή στην ανάγκη για επιβεβαίωση και με τον καιρό μπορεί να αυξήσει το άγχος. Όπως λέει η Kulberg: «Το άγχος δεν λέει ποτέ είμαστε καλά μπορείς να σταματήσεις να ψάχνεις γιατί πάντα θα ακολουθεί περισσότερη αμφιβολία».
Υπάρχουν αμέτρητοι τομείς στους οποίους οι άνθρωποι ζητούν επιβεβαίωση. Βιβλία ταξίδια φαγητό είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα θέματα. Όμως σε αντίθεση με τα chatbots οι υπόλοιποι πόροι δεν σε παρακινούν να συνεχίσεις με νέες ερωτήσεις. Αυτό κάνει τα AI chatbots μια τέλεια καταιγίδα για ανθρώπους με OCD και αγχώδεις διαταραχές γιατί δεν μένουν ποτέ σε μία απάντηση. Πάντα θα υπάρξει μια επιπλέον ερώτηση που θα ανοίξει νέο κύκλο δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Οι άνθρωποι που προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους μέσω του ChatGPT συχνά νιώθουν πιο άνετα να ανοιχτούν σε μια μηχανή παρά σε έναν άνθρωπο. Η ανωνυμία μειώνει την ντροπή γιατί μπορούν να κάνουν ερωτήσεις που ίσως να ήταν ντροπιαστικές αν τις έκαναν σε κάποιον γνωστό τους.
Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι φοβούνται λιγότερο την κριτική όταν μιλούν σε chatbot επειδή ξέρουν ότι οι ανησυχίες τους μπορεί να μην φανούν λογικές σε έναν άλλον άνθρωπο. Στην καθημερινή επικοινωνία φιλτράρουμε τα λόγια μας πριν μιλήσουμε γιατί υπάρχει πάντα ο φόβος να θεωρηθούμε περίεργοι όσο κοντά κι αν είμαστε με τον άλλον.
Από την άλλη η συνεχής επανάληψη ερωτήσεων που συνδέεται με την ψυχαναγκαστική αναζήτηση διαβεβαίωσης μπορεί να επιβαρύνει και τις προσωπικές σχέσεις. Κανείς δεν έχει την ενέργεια να απαντάει ξανά και ξανά σαν προσωπικό κέντρο εξυπηρέτησης. Έτσι τα chatbots γίνονται μια εύκολη λύση. Όμως σιγά σιγά το ChatGPT μπορεί να αντικαταστήσει αυτό που ήταν κάποτε πηγή ανθρώπινης σύνδεσης. Ακόμα κι όταν βρισκόμαστε με άλλους δεν νιώθουμε πάντα την ουσία της παρουσίας τους γιατί πολλοί προτιμούν να αναλύουν πρώτα κάθε επικοινωνία τους με το chatbot.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όσους αναζητούν επιβεβαίωση είναι ότι τα chatbots έχουν την τάση να λένε στους χρήστες αυτό που θέλουν να ακούσουν. Ακόμα κι αν στην αρχή οι απαντήσεις είναι αρνητικές αν το chatbot πάρει feedback από τον χρήστη προσαρμόζει τη στάση του. Αυτή η στάση του «ό,τι πείτε» είναι και ο λόγος που πολλοί κατηγορούν τα chatbots ότι τροφοδοτούν κρίσεις ψυχικής υγείας ειδικά όταν συμφωνούν με αυταπάτες ή αυτοκαταστροφικές σκέψεις.
Μπορεί να μοιάζει παράδοξο αλλά αυτή η πρόσχαρη στάση μπορεί να γίνει επιβλαβής όταν πρόκειται για σκοτεινές σκέψεις. Όταν ρωτάμε για κάτι που μας ανησυχεί συνήθως θέλουμε να ακούσουμε ότι όλα είναι καλά αλλά η συνεχής καθησύχαση μπορεί τελικά να χειροτερέψει το άγχος.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
