Υπάρχουν φορές που η πραγματικότητα μοιάζει να ξεπερνά την επιστημονική φαντασία. Σαν να άνοιξε η αυλαία σε μια σκηνή όπου το ανθρώπινο και το ψηφιακό συναντιούνται, όχι πια ως συμπληρωματικά εργαλεία, αλλά ως ανταγωνιστές. Στο κέντρο αυτής της νέας σκηνής στέκεται η Τίλι Νόργουντ, μια “ηθοποιός” που δεν γεννήθηκε, δεν έζησε, δεν πόνεσε. Δημιουργήθηκε αποκλειστικά από τεχνητή νοημοσύνη, προϊόν της Xicoia, του AI τμήματος της παραγωγικής εταιρείας Particle6. 

Η Τίλι, μια λονδρέζα με 40.000 followers στο Instagram παρουσιάστηκε στο κινηματογραφικό κοινό από την Ολλανδή παραγωγό Eline Van der Velden στο Φεστιβάλ της Ζυρίχης. Όμως το ντεμπούτο της δεν έφερε ενθουσιασμό αλλά μια καταιγίδα αντιδράσεων. Γιατί; Διότι, πέρα από το “καλλιτεχνικό έργο” που θέλει να προβάλλει η δημιουργός της, η Τίλι φέρνει μαζί της όλα τα ερωτήματα που το Χόλιγουντ κι όχι μόνο αποφεύγει να απαντήσει: ποιο είναι το όριο ανάμεσα στην τέχνη και στην τεχνολογική υποκατάσταση; Πόσο αντέχει η ανθρώπινη εμπειρία όταν ανταγωνίζεται αλγόριθμους; 

Η Emily Blunt, μια από τις πιο αναγνωρίσιμες ηθοποιούς της γενιάς της, όταν έμαθε για την ύπαρξη της Νόργουντ σε συνέντευξη, αντέδρασε σχεδόν ενστικτωδώς: «Καλέ Θεέ, είμαστε χαμένοι. Αυτό είναι τρομακτικό. Σταματήστε, παρακαλώ. Μην μας παίρνετε την ανθρώπινη σύνδεση». Αυτή η φράση συνοψίζει το άγχος πολλών καλλιτεχνών: η τέχνη, που είναι καρπός εμπειρίας και συναισθήματος, μπορεί να αντικατασταθεί από κάτι που δεν έχει ζήσει ποτέ τίποτα; 

Η SAG-AFTRA, το ισχυρό σωματείο των ηθοποιών και επαγγελματιών των media στις ΗΠΑ το έθεσε ακόμη πιο σκληρά: «Η Τίλι Νόργουντ δεν είναι ηθοποιός, είναι χαρακτήρας που δημιουργήθηκε από ένα πρόγραμμα. Δεν έχει εμπειρία ζωής, δεν έχει συναίσθημα. Αυτό που βλέπουμε είναι ουσιαστικά κλεμμένες ερμηνείες από χιλιάδες επαγγελματίες που ποτέ δεν έδωσαν άδεια ή αποζημίωση». 

Η λέξη “κλεμμένες” δεν είναι τυχαία. Η τεχνητή νοημοσύνη εκπαιδεύεται πάνω σε υλικό που προέρχεται από ανθρώπους, ανθρώπους που δούλεψαν, πάλεψαν, άφησαν κομμάτια της ψυχής τους σε κάθε ρόλο και ξαφνικά αυτό το έργο γίνεται καύσιμο για να δημιουργηθεί ένα ομοίωμα, μια ψηφιακή φιγούρα που απειλεί να πάρει τις δουλειές των ίδιων των δημιουργών. 

Η Van der Velden απάντησε με έναν τόνο σχεδόν ποιητικό: «Δεν είναι αντικατάσταση ανθρώπου, αλλά έργο τέχνης. Όπως κάθε μορφή τέχνης προκαλεί συζητήσεις και αυτό δείχνει τη δύναμή της». Σωστό ως δήλωση κι όμως εδώ δεν πρόκειται απλώς για μια “συζήτηση”. Πρόκειται για μια αγορά, για χιλιάδες ηθοποιούς που βλέπουν την απειλή να είναι απτή. Η ίδια η SAG-AFTRA και η Writers Guild of America έχουν εδώ και μήνες αγωνιστεί για συμβατικές διασφαλίσεις: καμία χρήση “συνθετικών ερμηνευτών” χωρίς ειδοποίηση και διαπραγμάτευση. 

Η ανησυχία δεν είναι αβάσιμη. Η πρόσφατη κυκλοφορία του Sora 2 από την OpenAI απέδειξε πόσο πειστικά μπορούν να γίνουν τα βίντεο που παράγει η τεχνητή νοημοσύνη. Η γραμμή ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα γίνεται όλο και πιο λεπτή κι εκεί γεννιέται το άγχος: αν μπορείς να δημιουργήσεις μια Τίλι Νόργουντ που γεμίζει οθόνες, ποιος θα εγγυηθεί ότι αύριο δεν θα γεννηθούν δεκάδες άλλες “Τίλι”, έτοιμες να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους; 

Το Χόλιγουντ δεν φοβάται μόνο για τα μεροκάματα των ηθοποιών. Φοβάται για κάτι πιο βαθύ: την απώλεια του ίδιου του νοήματος της τέχνης. Ένας ρόλος δεν είναι ποτέ μόνο λόγια και κινήσεις. Είναι μνήμες, φόβοι, χαρές, απώλειες. Είναι το βάρος του βίου που κουβαλά ο ηθοποιός πάνω στη σκηνή ή στην κάμερα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μιμηθεί το βλέμμα, αλλά δεν μπορεί να κουβαλήσει την ψυχή που το διαμορφώνει. 

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει χώρος για τα ψηφιακά πλάσματα. Κάθε εποχή είχε τα δικά της “φαντάσματα”: τα εφέ, τα CGI τέρατα, τις virtual σκηνές. Η διαφορά είναι ότι ποτέ μέχρι τώρα δεν απειλήθηκε ο ίδιος ο ηθοποιός ως περιττός. Η Τίλι Νόργουντ δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό πείραμα, αποτελεί προειδοποίηση ενός μέλλοντος όπου η δημιουργία μπορεί να γίνει αντιγραφή χωρίς δημιουργό. 

Η συζήτηση που προκαλεί να είναι το πιο χρήσιμο κομμάτι της ύπαρξής της. Αν η Τίλι μας αναγκάσει να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει ηθοποιός, τι σημαίνει τέχνη, τι σημαίνει ανθρώπινη εμπειρία, τότε ήδη έχει παίξει τον πρώτο της ρόλο. Έναν ρόλο που κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να ολοκληρώσει χωρίς εμάς: να μας φέρει αντιμέτωπους με το ερώτημα πόσο τελικά αξίζει η ίδια μας η ανθρώπινη παρουσία. 

Στην τελική το Χόλιγουντ μπορεί να διαφωνεί με την Τίλι Νόργουντ, αλλά η ίδια η αντίδραση αποδεικνύει κάτι βαθύτερο: ότι ακόμα, μέσα στη φρενίτιδα της τεχνητής νοημοσύνης, η ανθρώπινη σύνδεση παραμένει το πιο ισχυρό μας όπλο. 

*Με στοιχεία από το TechCrunch.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.