Η παγκόσμια αγορά εργασίας βρίσκεται σε μια πρωτοφανή μετάβαση. Στο IT, η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη αναλάβει ρόλους που πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν αδιανόητο να αυτοματοποιηθούν: διαχείριση κώδικα, εντοπισμός σφαλμάτων, ανάλυση συστημάτων, ακόμη και σχεδιασμός ολόκληρων υποδομών. Μέχρι πριν 2-3 χρόνια οι μηχανικοί λογισμικού πάλευαν με τις γραμμές του κώδικα, τώρα καλούνται να “εκπαιδεύουν” τον αλγόριθμο που θα γράφει τον επόμενο κώδικα. Είναι μια σιωπηλή επανάσταση όπου ο δημιουργός παραχωρεί το πινέλο στο δημιούργημά του. 

Το πιο αποκαλυπτικό μέτωπο της εισβολής ΤN είναι το HR, δηλαδή το ανθρώπινο κομμάτι των επιχειρήσεων. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη αρχίσει να “διαβάζει” βιογραφικά, να αναγνωρίζει μοτίβο συμπεριφοράς, να εντοπίζει “πιθανούς ηγέτες” μέσα στα δεδομένα των εργαζομένων. Τα προγράμματα αυτά δεν κοιμούνται, δεν κουράζονται, δεν επηρεάζονται από προσωπικές συμπάθειες. Μετρούν, συγκρίνουν, αποφασίζουν. Ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο ανάλυσης, μια μεταβλητή σε ένα μοντέλο πρόβλεψης. 

Επομένως τίθεται το υπαρξιακό ερώτημα: ποιος αξιολογεί ποιον; Ο άνθρωπος τον αλγόριθμο ή ο αλγόριθμος τον άνθρωπο; 

Η τάση είναι παγκόσμια. Από την Καλιφόρνια μέχρι τη Σεούλ, από το Βερολίνο μέχρι τη Μπανγκαλόρ εταιρείες όλων των μεγεθών επενδύουν σε “AI-powered HR systems” που υπόσχονται να “βελτιστοποιήσουν” τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού. Οι αποφάσεις πρόσληψης, εξέλιξης, ακόμα και απολύσεων περνούν μέσα από ένα λογισμικό που “μαθαίνει” πως να διαβάζει το ανθρώπινο προφίλ. Μόνο που κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι ακριβώς μαθαίνει. 

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ουδέτερη. Εκπαιδεύεται πάνω σε δεδομένα και τα δεδομένα αυτά κουβαλούν τις προκαταλήψεις του παρελθόντος. Αν οι εταιρείες του χθες προτιμούσαν συγκεκριμένα φύλα, φυλές ή κοινωνικές ομάδες, τότε ο αλγόριθμος του σήμερα απλώς μαθηματικοποιεί εκείνη την αδικία. Την κάνει πιο “αποτελεσματική”. Με άλλα λόγια η AI μπορεί να εξαλείψει την ανθρώπινη μεροληψία μόνο αφού πρώτα τη μιμηθεί τέλεια. 

Στο IT, η εικόνα είναι διαφορετική αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα προκειμένου να αναγνωρίσουμε την παρούσα κατάσταση. Οι μηχανικοί συζητούν πια όχι για bugs στον κώδικα, αλλά για bugs στη λογική του ίδιου του αλγορίθμου. Το Copilot της Microsoft, τα εργαλεία της Google ή της OpenAI δεν είναι απλώς βοηθοί, έχουν ήδη μετατραπεί σε “συνεργάτες”. Αυτό αλλάζει ριζικά τη σχέση του ανθρώπου με τη δουλειά του. Ο προγραμματιστής παύει να είναι δημιουργός και γίνεται επιμελητής: δεν γράφει πια, διορθώνει. Δεν παράγει, εποπτεύει. 

Αυτό που βλέπουμε είναι μια μορφή “διπλής τεχνολογικής αποξένωσης”: ο άνθρωπος παραδίδει τη μηχανή στη μηχανή. Η πληροφορία δεν περνά πια από τον εγκέφαλό του, αλλά από το interface. Μέσα στα data centers που καίνε όσο ένα μικρό κράτος, η τεχνητή νοημοσύνη χτίζει μια νέα οικονομία ψυχρή, αποδοτική, ανώνυμη. 

Το φαινόμενο έχει κοινωνικές συνέπειες που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια των επιχειρήσεων. Όταν η πρόσληψη, η αξιολόγηση, η εκπαίδευση και η απόλυση καθορίζονται από αλγοριθμικές αποφάσεις, η έννοια του “ανθρώπινου δυναμικού” αποσυνδέεται από την ανθρωπιά. Η εργασία γίνεται πεδίο μετρήσεων και η αξία ενός ανθρώπου αποτιμάται σε data points. Στην Ινδία ήδη μεγάλες πολυεθνικές αναθέτουν στη μηχανή να κάνει τις πρώτες συνεντεύξεις. Στην Ευρώπη εταιρείες τεχνολογίας δοκιμάζουν “AI coaches” που αντικαθιστούν τους ανθρώπινους μέντορες. Στην Αμερική, startups υπόσχονται “αυτόματα reviews” που καταγράφουν τις επιδόσεις των εργαζομένων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. 

Η ανθρωπότητα μοιάζει να ζει μια νέα “βιομηχανική επανάσταση” αλλά αυτή τη φορά η μηχανή δεν αντικαθιστά τα χέρια μας, είναι έτοιμοι να παίρνει τις αποφάσεις. 

Αυτή η ψυχρή λογική αποτελεί αντανάκλαση του δικού μας συστήματος αξιών. Εμείς δημιουργήσαμε την AI για να σκέφτεται όπως εμείς, αλλά πιο γρήγορα. Τώρα τη βλέπουμε να σκέφτεται όπως εμείς, αλλά χωρίς τη συνείδηση που μας συγκρατεί αρκετές φορές. 

Το IT και το HR είναι μόνο η αρχή. Σύντομα, η AI θα καθορίζει τη στρατηγική, θα αξιολογεί το ενδεχόμενο ρίσκο, θα σχεδιάζει πολιτικές. Η τεχνητή νοημοσύνη περικυκλώνει τα πάντα όχι επειδή είναι παντοδύναμη, αλλά επειδή εμείς της ανοίξαμε όλες τις πόρτες. Από την οικονομία μέχρι τη διακυβέρνηση, από το γραφείο μέχρι το σπίτι, η υπόσχεση της “ευκολίας” έχει μετατραπεί σε νέα μορφή εξάρτησης. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.