Ζούμε σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη απλώνει τα πλοκάμια της σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Από τις μηχανές που γράφουν ποιήματα και τους αλγορίθμους που προτείνουν τραγούδια μέχρι τις εταιρείες που ανακαλύπτουν νέα φάρμακα μέσα από ατελείωτα δεδομένα, η τεχνολογία φαίνεται να επιταχύνει ακόμα και τις πιο μυστήριες διαδρομές του ανθρώπινου νου. Ένα νέο εγχείρημα από τη Silicon Valley, η Mindstate Design Labs έρχεται να μας πει ότι κατάφερε κάτι αδιανόητο: δημιούργησε με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης ένα ψυχεδελικό φάρμακο που δεν προκαλεί το περιβόητο “ταξίδι” που συνοδεύει τα κλασικά ψυχεδελικά. 

Το σύνθημα του διευθύνοντος συμβούλου της, του Ντίλαν ΝτιΝάρντο είναι σχεδόν προκλητικό: «Δημιουργήσαμε το λιγότερο ψυχεδελικό ψυχεδελικό που είναι ψυχοδραστικό». Ένα φάρμακο αρκετά δυνατό ώστε να αλλάζει την ψυχική κατάσταση, αλλά χωρίς τις παραισθήσεις, τις οπτικές εκρήξεις, τις υπαρξιακές βουτιές και τα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα που χαρακτηρίζουν την εμπειρία της ψιλοκυβίνης ή του LSD. 

Η Mindstate ιδρύθηκε το 2021 με την υποστήριξη του Y Combinator και επενδυτών που έχουν ταυτιστεί με το Silicon Valley: ιδρυτές της OpenAI, της Neuralink, του Instacart, της Coinbase, ακόμη και του Twitch. Η υπόσχεση ήταν σαφής: να κατασκευάσουν έναν αλγόριθμο ικανό να συνδέει βιοχημικά δεδομένα ψυχοδραστικών ουσιών με δεκάδες χιλιάδες “αναφορές ταξιδιών”, περιγραφές εμπειριών χρηστών, από επιστημονικές μελέτες και φόρουμ μέχρι το Reddit και το σκοτεινό διαδίκτυο. 

Περισσότερα από 70.000 αφηγήματα τροφοδότησαν την πλατφόρμα της Mindstate. Κείμενα γεμάτα οράματα, φόβους, χρώματα που φλέγονται, αισθήματα απώλειας του εαυτού ή αντίθετα αίσθηση ένωσης με το σύμπαν. Από αυτό το χάος προσωπικών εμπειριών η τεχνητή νοημοσύνη άντλησε μοτίβο: ποια μόρια συνδέονται με ποιες ψυχικές καταστάσεις, ποιες χημικές τροποποιήσεις γεννούν ψευδαισθήσεις και ποιες οδηγούν σε ηπιότερες, αλλά σημαντικές μεταβολές συναισθήματος και σκέψης. 

Η πρώτη τους δημιουργία ονομάζεται MSD-001. Βασίζεται στο 5-MeO-MiPT, μια λιγότερο γνωστή ουσία με το προσωνύμιο moxy. Στις δοκιμές Φάσης Ι σε 47 υγιείς εθελοντές το σκεύασμα αποδείχθηκε ασφαλές και ανεκτό σε πέντε διαφορετικές δόσεις. Τα αποτελέσματα; Εμφανίστηκαν ενισχυμένα συναισθήματα, ζωηρότερη φαντασία, πιο έντονα χρώματα. Όμως κανένας δεν βίωσε την τυπική διάλυση της ταυτότητας ή την “ωκεάνια απεραντοσύνη” που συνοδεύει ένα κλασικό ψυχεδελικό ταξίδι. 

Οι ερευνητές παρακολούθησαν τις κινήσεις των ματιών, τη σταθερότητα των συμμετεχόντων, έκαναν εγκεφαλικές απεικονίσεις. Διαπίστωσαν ότι το φάρμακο προκαλεί παρόμοια εγκεφαλικά μοτίβα με την ψιλοκυβίνη, αλλά χωρίς τις ψυχολογικές καταιγίδες. Τα αποτελέσματα άρχισαν σε μισή ώρα και κορυφώθηκαν στις δύο ώρες χωρίς σοβαρές παρενέργειες. 

Ο ΝτιΝάρντο περιγράφει το MSD-001 σαν ένα “ψυχεδελικό τόφου”. Όπως το τόφου απορροφά τις γεύσεις των συστατικών με τα οποία συνδυάζεται, έτσι κι αυτό το φάρμακο μπορεί να αποτελέσει μια ουδέτερη, ασφαλή βάση πάνω στην οποία θα χτιστούν νέοι συνδυασμοί. Η Mindstate ονειρεύεται φάρμακα που θα στοχεύουν με ακρίβεια: να μειώνουν το άγχος, να αυξάνουν την ενδοσκόπηση, να καλλιεργούν την αισθητική αντίληψη. Θεραπεία για διαταραχές διάθεσης, ιδεοψυχαναγκαστικές εμμονές, φοβίες. 

Η φιλοσοφία είναι ριζοσπαστική: το “ταξίδι” δεν είναι απαραίτητο για να υπάρξει θεραπευτικό όφελος. Η αξία βρίσκεται στη νευροπλαστικότητα, δηλαδή στη δυνατότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί νέες συνδέσεις, να ξαναγράφει το κύκλωμά του. Αν αυτό μπορεί να επιτευχθεί χωρίς παραισθήσεις, τότε ίσως να έχουμε μπροστά μας μια νέα γενιά ψυχοφαρμάκων. 

Όμως η πραγματικότητα της ρυθμιστικής αρχής είναι αδυσώπητη. Ο FDA έχει αποδείξει ότι δεν ενδίδει εύκολα στη γοητεία των ψυχεδελικών. Το 2023 απέρριψε τη θεραπεία με MDMA για την αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες, ζητώντας νέα πιο αυστηρά δεδομένα. Η Mindstate αντί να συνδέσει το φάρμακό της με ψυχοθεραπευτικά πρωτόκολλα σκοπεύει να ζητήσει από τον FDA να αξιολογήσει αποκλειστικά τη χημική ουσία, όπως συμβαίνει με το Spravato (μια μορφή κεταμίνης). Ένας γιατρός θα παρακολουθεί τον ασθενή, αλλά χωρίς “οδηγούμενη” θεραπευτική εμπειρία. 

Οι υποστηρικτές βλέπουν στο MSD-001 ένα πιθανό “ασφαλέστερο” ψυχεδελικό, κατάλληλο ακόμη και για ασθενείς που σήμερα αποκλείονται από τις μελέτες λόγω ψυχωτικών ή διαταραχών προσωπικότητας. Ο Άλαν Ντέιβις από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο, μιλά για μια “ήπια ψυχεδελική εμπειρία” που μπορεί να αποδειχθεί θεραπευτική. 

Από την άλλη, η Ρέιτσελ Γεχούντα του Mount Sinai εκφράζει επιφυλάξεις: «Δεν το θεωρώ ψυχεδελικό. Υπάρχουν πολλά φάρμακα που επηρεάζουν τη διάθεση χωρίς να είναι ψυχεδελικά. Η αξία των ψυχεδελικών είναι ο πλούτος, η απροσδόκητη φύση και το βάθος που προσφέρουν όταν αγγίζουν το ασυνείδητο». Για εκείνη η ίδια η ανατροπή που φέρνει ένα “ταξίδι” είναι κομμάτι της θεραπείας, όχι απλώς μια ενοχλητική παρενέργεια. Εδώ βρίσκεται το μεγάλο δίλημμα. Τα ψυχεδελικά έχουν τη δύναμη να ξεριζώσουν βαθιά τραύματα, ακριβώς επειδή βυθίζουν τον άνθρωπο σε μια εμπειρία οριακή, δύσκολη, συχνά τρομακτική. Να αφαιρέσεις αυτό το στοιχείο σημαίνει να κάνεις την εμπειρία πιο εύκολα διαχειρίσιμη, ίσως και πιο ασφαλή, αλλά μήπως έτσι χάνεται η ουσία; 

Ορισμένοι ασθενείς δεν θέλουν να αντικρίσουν τον εσωτερικό τους δαίμονα. Θέλουν απλώς να νιώσουν καλύτερα. Αν η Mindstate καταφέρει να τους το προσφέρει, τότε ίσως γράψει μια νέα σελίδα στην ιστορία της ψυχιατρικής. Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό: τι σημαίνει θεραπεία; Είναι η ήρεμη βελτίωση της διάθεσης ή η βαθιά αναμέτρηση με το σκοτάδι του ασυνείδητου; Η Mindstate με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης μας καλεί να φανταστούμε έναν κόσμο όπου τα ψυχεδελικά γίνονται εργαλεία ακριβείας, “τόφου” που παίρνει τη γεύση που θέλει ο επιστήμονας. 

 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.