Η Anthropic πέτυχε μια σημαντική νίκη στη συνεχιζόμενη νομική διαμάχη γύρω από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης και τα πνευματικά δικαιώματα — μια απόφαση που ενδέχεται να έχει αντίκτυπο σε δεκάδες άλλες παρόμοιες υποθέσεις που εξελίσσονται αυτή τη στιγμή στο νομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ήταν νόμιμο για την Anthropic να εκπαιδεύσει τα εργαλεία ΤΝ της πάνω σε έργα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, υποστηρίζοντας ότι η πρακτική καλύπτεται από το νομικό δόγμα του “εύλογου σκοπού” (fair use), το οποίο επιτρέπει σε ορισμένες περιπτώσεις τη μη εξουσιοδοτημένη χρήση προστατευόμενου υλικού. 

«Η χρήση για σκοπούς εκπαίδευσης θεωρήθηκε εύλογη χρήση (fair use)», έγραψε ο ανώτερος περιφερειακός δικαστής William Alsup σε συνοπτική απόφαση που δημοσιοποιήθηκε αργά το βράδυ της Δευτέρας. Στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, ένας από τους βασικούς παράγοντες για τον χαρακτηρισμό μιας μη εξουσιοδοτημένης χρήσης ως “εύλογης” είναι το κατά πόσο η χρήση είναι “μετασχηματιστική”, δηλαδή αν δεν αποτελεί υποκατάστατο του αρχικού έργου, αλλά κάτι νέο και διαφορετικό. 

«Αυτή είναι η πρώτη σημαντική απόφαση σε υπόθεση πνευματικών δικαιωμάτων που αφορά την τεχνητή νοημοσύνη και εξετάζει αναλυτικά το ζήτημα της εύλογης χρήσης (fair use)», δηλώνει ο Chris Mammen, διαχειριστικός εταίρος στη νομική εταιρεία Womble Bond Dickinson, ειδικός στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας. 

«Ο δικαστής Alsup έκρινε ότι η εκπαίδευση ενός μεγάλου γλωσσικού μοντέλου (LLM) αποτελεί μετασχηματιστική χρήση — ακόμη και όταν υπάρχει σημαντική απομνημόνευση περιεχομένου. Απέρριψε ρητά το επιχείρημα ότι υπάρχει ουσιώδης διαφορά μεταξύ του τι κάνει ένας άνθρωπος όταν διαβάζει και απομνημονεύει και του τι κάνει ένας υπολογιστής όταν εκπαιδεύεται ένα LLM.» 

Η υπόθεση, μια συλλογική αγωγή που κατατέθηκε από συγγραφείς βιβλίων οι οποίοι κατηγόρησαν την Anthropic ότι παραβίασε τα πνευματικά τους δικαιώματα χρησιμοποιώντας τα έργα τους χωρίς άδεια, κατατέθηκε τον Αύγουστο του 2024 στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Βόρειας Περιφέρειας της Καλιφόρνια. 

Η Anthropic είναι η πρώτη εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης που κερδίζει τέτοια νομική μάχη, αλλά η νίκη συνοδεύεται από ένα μεγάλο «αστερίσκο». Αν και ο δικαστής Alsup έκρινε ότι η εκπαίδευση του μοντέλου με το υλικό των συγγραφέων εμπίπτει στην αρχή της «εύλογης χρήσης» (fair use), αποφάσισε πως οι συγγραφείς μπορούν να οδηγήσουν την Anthropic σε δίκη για πειρατεία των έργων τους. 

Ακόμη κι αν η Anthropic στη συνέχεια προχώρησε σε εκπαίδευση του μοντέλου της με αγορασμένα αντίτυπα βιβλίων, είχε προηγουμένως συλλέξει και διατηρήσει μια τεράστια βιβλιοθήκη με πειρατικά αντίτυπα. «Η Anthropic κατέβασε πάνω από επτά εκατομμύρια πειρατικά αντίτυπα βιβλίων, δεν πλήρωσε τίποτα και τα διατήρησε ακόμη κι αφού αποφάσισε ότι δεν θα τα χρησιμοποιούσε ποτέ ξανά για εκπαίδευση της τεχνητής της νοημοσύνης. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να πληρώσει για αυτά τα αντίτυπα. Η παρούσα απόφαση συμφωνεί με αυτό» έγραψε ο δικαστής Alsup. 

«Θα υπάρξει δίκη για τα πειρατικά αντίτυπα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία της κεντρικής βιβλιοθήκης της Anthropic και για τις σχετικές αποζημιώσεις» καταλήγει το σκεπτικό της απόφασης. 

Η εκπρόσωπος της Anthropic, Jennifer Martinez, δήλωσε ότι η εταιρεία είναι ικανοποιημένη από την απόφαση, καθώς «συνάδει με τον σκοπό του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων, που είναι η ενίσχυση της δημιουργικότητας και η προώθηση της επιστημονικής προόδου».  

Η αγωγή με τίτλο Bartz v. Anthropic κατατέθηκε λιγότερο από έναν χρόνο πριν, ενώ η Anthropic είχε ζητήσει συνοπτική απόφαση για το ζήτημα της fair use ήδη από τον Φεβρουάριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο δικαστής Alsup έχει σημαντική εμπειρία σε θέματα fair use, καθώς ήταν ο ίδιος που είχε προεδρεύσει στην αρχική δίκη της υπόθεσης Google v. Oracle — μιας ιστορικής νομικής διαμάχης για την τεχνολογία και τα πνευματικά δικαιώματα, η οποία έφτασε τελικά στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. 

Πριν από αυτή την υπόθεση, υπήρχε μόνο μία άλλη απόφαση συνοπτικής δίκης (summary judgment) που εκδόθηκε σε υπόθεση σχετική με τα πνευματικά δικαιώματα και την τεχνητή νοημοσύνη. Στην υπόθεση Thomson Reuters κατά Ross, ο δικαστής έκρινε ότι η εκπαίδευση του startup Ross πάνω σε υλικό της νομικής πλατφόρμας Westlaw (ιδιοκτησίας της Thomson Reuters) δεν αποτελούσε εύλογη χρήση (fair use) — αν και η υπόθεση αυτή ήδη οδεύει προς το εφετείο. 

Σχεδόν σε όλες τις εν εξελίξει αγωγές περί πνευματικής ιδιοκτησίας, οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης προτάσσουν επιχειρήματα περί fair use, κάτι που σημαίνει ότι η απόφαση του δικαστή Alsup είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επηρεάσει την πορεία πολλών από αυτών των υποθέσεων, ιδίως όπου δεν υπάρχει στοιχείο πειρατείας. Υπέρμαχοι της εύλογης χρήσης ήδη πανηγυρίζουν την απόφαση ως σημαντική νίκη. 

«Η απόφαση του δικαστή Alsup θα πρέπει να αποτελέσει πρότυπο για τα υπόλοιπα δικαστήρια που εξετάζουν αν η εκπαίδευση γενετικής ΑΙ σε υλικό με πνευματικά δικαιώματα εμπίπτει στο fair use» δηλώνει ο Adam Eisgrau, διευθυντής πολιτικής για την τεχνητή νοημοσύνη, τη δημιουργικότητα και τα πνευματικά δικαιώματα στο εμπορικό τεχνολογικό λόμπι Chamber of Progress. «Ο δικαστής βρήκε ξεκάθαρα πως πρόκειται για μετασχηματιστική χρήση και επιβεβαίωσε ότι ο σκοπός των πνευματικών δικαιωμάτων είναι η ενίσχυση του ανταγωνισμού και της δημιουργικότητας, όχι η προστασία μονοπωλιακών εσόδων». 

H απόφαση του δικαστή όμως από πολλές απόψεις θα λέγαμε πως είναι διπλής όψης: ενώ δικαιώνει την Anthropic ως προς την εκπαίδευση του μοντέλου της, καταδικάζει ρητά την πράξη της πειρατείας. Όπως γράφει: «Τα πειρατικά αντίτυπα που κατέβηκαν για τη δημιουργία της κεντρικής βιβλιοθήκης δεν δικαιολογούνται από το fair use. Κάθε νομικός παράγοντας στρέφεται κατά της εύλογης χρήσης». 

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποδεικτικών στοιχείων, ο δικαστής Alsup διαπίστωσε ότι η Anthropic βασίστηκε εν μέρει σε τεράστιες ποσότητες πειρατικού υλικού από βάσεις δεδομένων όπως η Books3. Στην απόφαση συνοπτικής δίκης αναφέρει λεπτομέρειες: 

• Ο συνιδρυτής της Anthropic, Ben Mann, κατέβασε ολόκληρη τη βάση Books3 τον χειμώνα του 2021. 

• Τον Ιούνιο του 2021, ο ίδιος κατέβασε τουλάχιστον 5 εκατομμύρια αντίτυπα βιβλίων από το Library Genesis (LibGen), γνωρίζοντας πως πρόκειται για πειρατικό υλικό. 

• Τον Ιούλιο του 2022, η Anthropic κατέβασε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια αντίτυπα από τη βάση Pirate Library Mirror (PiLiMi), επίσης γνωρίζοντας τη φύση του υλικού. 

Η Anthropic δεν είναι η μόνη εταιρεία ΑΙ που αντιμετωπίζει τέτοιες κατηγορίες. Στην υπόθεση Kadrey κατά Meta, άλλοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η Meta έκανε χρήση παράνομων πηγών, όπως το LibGen, και ότι αυτό δεν καλύπτεται από το fair use. 

*Mε στοιχεία από το Wired. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.